චන්දිම බණ්ඩාර අඹන්වල
පුරාවිද්‍යා හා උරුම කළමනාකරණ අධ්‍යයන අංශය, සාමාජීය විද්‍යා හා මානව ශාස්ත‍්‍ර පීඨය, ශ්රී ලංකා රජරට විශ්වවිද්‍යාලය, මිහින්තලේ.
ලංකාවේ ප්රාග් ඓතිහාසික පුරාවිද්‍යා පර්යේණ අතීතය පිළිබඳ ව අවධානය යොමුකරන විට එහි අවසාන අවධිය වශයෙන් නූතන අවධිය හඳුනාගත හැකි වේ. මෙම අවධියේ ආරම්භක අවස්ථාව වශයන් ක‍්‍රිස්තු වර්ෂ 1969 හඳුනාගත හැකි වේ. 1696 න් පසු අවධියේ දී ලංකාවේ ක‍්‍රියාත්මක වූ ප්රාග් ඓතිහාසික පුරාවිද්‍යා කාර්යයන් හා ඒවායේ ප‍්‍රතිඵල නිරීක්ෂණය කරන විට මෙම අවධිය ලංකාවේ ප්රාග් ඓතිහාසික අධ්‍යයනයන්ගේ ස්වර්ණමය අවධිය වශයෙන් නම් කළද වරදක් නැත. ආචාර්ය සිරාන් දැරණියගල විසින් මෙතෙක් ලංකාවේ ක‍්‍රියාත්මක වූ පුරාවිද්‍යා කැනීම් ක‍්‍රම හා පර්යේෂණ විධික‍්‍රම විප්ලවීය ලෙස වෙනස් කිරීමේ අඩිතාලම වූ අනුරාධපුර ඇතුළු නගරයේ ගෙඩිගේ ප‍්‍රදේශයේ සිදුකළ කැනීම 1969 වසරේ දී ආරම්භ කිරීම මෙම පරිච්ඡේදයේ සමාරම්භක සංසිද්ධිය වශයෙන් හඳුනාගත හැකි වේ. මෙම අවධියේ සිටින තීරණාත්මක හා ප‍්‍රබල ම සම්පත් දායකයා වන්නේ ආචාර්ය සිරාන් උපේන්ද්‍ර දැරණියගලයි. ඊට අමතර ව නිදහස් අධ්‍යාපනය විසින් බිහිකරන ලද ලාංකේය පුතුන්ගේ දායකත්වය ද මෙම යුගයේ දී බොහෝ දුරට හඳුනාගත හැකි වේ. මෙම අවධියේ ආරම්භක කොටසේ දී ප්රාග් ඓතිහාසික අධ්‍යයන සම්පූර්ණයෙන් ම පාහේ රාජ්‍යය ආයතනයක් වශයෙන් ශ‍්‍රි ලංකා පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව මත රදා පැවති බවක් හඳුනාගත හැකි අතර මෙම සියලු ම ක‍්‍රියාකාරකම් සඳහා ආචාර්ය සිරාන් දැරණියගල මහතා ප‍්‍රමුඛ වී ක‍්‍රියාකළ බව දැකගත හැකි වේ. විදේශීය විශේෂඥ පර්යේෂකයින්ගේ දායකත්වයක් ද දැකගත හැකි අතර එම දායකත්වය ද පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ ආරාධනය පරිදි හෝ එහි සහසම්බන්ධ පුරාවිද්‍යා පර්යේෂණ ඉලක්ක කරගනිමින් සිදු වී ඇත. 1990 දශකයෙන් පමණ පසු ව ලංකාවේ ප්රාග් ඓතිහාසික අධ්‍යයනයන්ගෙන් යම් ප‍්‍රමාණයක් කැලණිය විශ්වවිද්‍යාල යේ පුරාවිද්‍යා පශ්චාත් උපාධි ආයතනය කේන්ද්‍ර කරගනිමින් සිදුවන බවක් ද හඳුනාගත හැකි වේ.
මෙම අවධියේ පර්යේෂණයන්ගේ ක‍්‍රියාකාරිත්වය හා දිශානතිය හඳුනාගැනීම සඳහා ආචාර්ය සිරාන් උපේන්ද්‍ර දැරණියගලයන්ගේ විෂයානුබද්ධ ක‍්‍රියාකාරකම් හඳුනාගැනීම ද වැදගත් වේ. එ බැවින් මෙයින් ඉදිරියට ආචාර්ය සිරාන් දැරණියගල හා ඔහු විසින් ලංකාවේ ප්රාග් ඓතිහාසික පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂේත‍්‍රය අරඹයා සිදුකර ඇති කාර්යයන් පිළිබඳ ව සැකෙවින් අවධානය යොමු කිරීම වැදගත් වේ.
මින් ඉහත ලිපියෙන් සාකච්ඡා කළ ආචාර්ය පි.ඊ.පි. දැරණියගල මහතා හා ප‍්‍රීනි මොළමුරේ පිය හා මව් කොටගෙන සිරාන් දැරණියගල 1942 මාර්තු 1 වැනි දින උපත ලැබී ය. ගල්කිස්ස ශාන්ත තෝමස් විද්‍යාලයෙන් ප‍්‍රාථමික හා ද්විතීය අධ්‍යාපනය ලබාගැනීමෙන් පසු ව වාස්තු විද්‍යාව, සංස්කෘත භාෂාව හා ලතීන් භාෂාව යන විෂය තුනෙන් ශාස්ත‍්‍රවේදි උපාධිය ලන්ඩන් විශ්වවිද්‍යාලයන් 1963 දී ලබාගන්නා ලදී. ශාස්ත‍්‍රපති උපාධිය ද එම සරසවියෙන් ම ද 1966 දී ලැබීමට සමත් විය. ලන්ඩන් විශ්වවිද්‍යාලයේ පුරාවිද්‍යා ආයතනයෙන් පුරාවිද්‍යා පශ්චාත් උපාධි ඩිප්ලෝමාව ලැබූ අතර මෙහි දි ඔහු වසරේ දක්‍ෂතම පුරාවිද්‍යා ශිෂ්‍යාට හිමි වන ‘ගෝර්ඩන් චයිල්ඞ්’ ත්‍යාගය දිනා ගැනීමට සමත් විය. 1964 සිට 1976 දක්වා එංගලන්තය, ප‍්‍රංශය හා ඉන්දියාව වැනි රටවල දි ප‍්‍රමුඛ ඝණයේ පුරාවිද්‍යාඥයන් යටතේ ප්රාග් ඓතිහාසික පුරාවිද්‍යාව සම්බන්ඳයෙන් ප‍්‍රායෝගික හා න්‍යාත්මක අවබෝධයක් ලැබීමට අවස්ථාව විය. 1968 දි දිවයිනට පැමිණි ඔහු ශ්රී ලංකා පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ කැනීම් හා ගවේෂණ සහකාර අධ්‍යක්‍ෂක වශයෙන් පත්විය. වැඩි විස්තර සඳහා මෙම ලේඛකයා ඇතුළු පිරිස විසින් ආචාර්ය සිරාන් දැරණියගල සමඟ දිනිති – ශ්රී ලාංකේය පුරාවිද්‍යාව විද්‍යුත් සඟරාව වෙනුවෙන් සිදුකළ සංවාදය හා ශ්රී ලංකාවේ ප්රාග් ඓතිහාසික පර්යේෂණ හා සිරාන් දැරණියගල හිසින් යුතු ලිපිය කියවන්න.
ලබාගත් බෙල්ලන් හා අස්ථී පිළිබඳ ව නැවත පරික්‍ෂා කරමින් ප්රාග් ඓතිහාසික පුරාවිද්‍යා පර්යේෂණ ක්‍ෂේත‍්‍රයට ප‍්‍රවේශ වූ සිරාන් දැරණියගල 1969 වසරේ දී අනුරාධපුරයේ ඇතුළුනුවර ගෙඩිගේ ප‍්‍රදේශයේ සිදුකළ පුරාවිද්‍යා කැනීමේ සිට විවිධ වූ ප්රාග් ඓතිහාසික, පොටෝ හා මූල ඓතිහාසික පර්යේෂණ දියත් කළ අතර තවදුරටත් සක‍්‍රීය ව එ් සදහා දායක වෙමින් සිටීxතම පියා ගේ පියවර අනුව යමින් ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ හාවර්ඞ් සරසවියෙන් 1988 දි දර්ශනසූරි/ආචාර්ය උපාධිය ලබාගන්නේ එදාමෙදාතුර ප්රාග් ඓතිහාසික පුරාවිද්‍යාව අරඹයා ආසියානු කළාපයෙන් බිහි වූ විශිෂ්ට ම ආචාර්ය උපාධි නිබන්දනයක් සේ සැලැකෙන Prehistory of Sri Lanka : An Ecological Perspective නම් නිබන්ධය ඉදිරිපත් කරමිනි. (මෙය පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ ස්මරණ නිබන්ධ මාලාවේ 8 වැන්න ලෙස කොටස් දෙකකින් ප‍්‍රකාශයට පත් වී ඇත. මෙම කෘතහස්ත කෘතිය ලංකාවේ ප්රාග් ඉතිහාසය පිළිබඳ ගුරු අත්පොත වශයෙන් විද්වතුනගේ ගෞරවයට ලක් වී ඇත.
1969 න් පසු යුගයේ දි සිරාන් දැරණියගල විධිමත් හා නවීන දියුණු ක‍්‍රම පදනම් කොටගත් සංවිධානාත්මක අධ්‍යයන වෙත යොමු විය.ඒ අනුව, අනුරාධුපර ඇතුළුනගරයේ කැනීම සිදුකිරීමට පළමු ව සිරාන් දැරණියගල මහතා විසින් එ වකට විද්‍යමාන වූ සියලු ම ප්රාග් ඓතිහාසික දත්ත අ. න්‍යායවාදි මූලාංග, ආ. කාලානුක‍්‍රම විද්‍යාව, ඇ. තාක්‍ෂණය, ඈ. ආජීවය, ඉ. ජනාවාස, ඊ. කලා හා සැරසිලි, උ. වත්පිළිවෙත්, ඌ. සමාජ සංවිධානය එ. භෞතික මානවවිද්‍යාව හා ඒ. පුරා පරිසරය යන මාතෘකා යටතේ විමර්ශනයට භාජනය කිරීම ඇරැඹිණ. එනම් එතෙක් විවිධ පර්ේ‍යෂකයින් විසින් එක්රැස්කර තීබූ දත්ත විධිමත් පදනමක් අනුව විශ්ලේෂණය කිරිම සිදුකර ඇත. මෙය පසුව දියත් කිරීමට අපෙක්ෂිත සැලසුම්සහගත පර්යේෂණ මාලාව විධිමත් හා පැහැදිළි මාවතක් ඔස්සේ දියත් කිරීමට අවශ්‍ය පැහැදිළි මඟපෙන්වීම සිදුකරන ලද බව පෙනි යයි.
ඊ. ජේ. වෙලන්ඞ්, පී.ඊ. පී. දැරණියගල වැනි පූර්ව ගවේශකයන් හඳුනාගෙන අධ්‍යනයට පාත‍්‍ර කරන ලද ඉරණමඩු පාංශු සංගතිය හා අනාකූල වූ ගුහා නිධි යන වර්ගද්වය ඔස්සේ මූලික ගවේශන හා කැනීම් සඳහා මූලාදර්ශ සපයාගන්නා ලදි. ලක්දිව මෙතෙක් නුවූ පරිදි තැම්පත් වී ඇති පස් තට්ටු පිළිබඳ අවධානය යොමු කරමින් මෙම පුරාවිද්‍යා කැනීම් සිදුකරන ලදී. ලොක පුරාවිද්‍යාවේ කැනීම් හා සංසන්දනය කිරීමේ දීත් මෙම පියවර විශිෂ්ට ඉදිරි පියවරක් වශයෙන් නම් කළ හැකි වේ. මෙම පුරාවිද්‍යා කැනීම් තුළ දී සංසිද්ධිගත අංක ගත යෙදීමේ ක‍්‍රමය ආදේශ කරමින් විධිමත් අයුරින් කැනීම් සිදුකළ ඇතර එමගින් කැනීම මගින් ලබාගත හැකි සෑම සාධකයක් ම ලබාගත හැකි පරිදි කැනීම් ව්‍යාපෘති සංවිධානය කොට දියක් කෙරිණ. මෙම ආකාරයට පළමු ව ලංකාවේ ස්ථාන තුනක කැනීම් ව්‍යාපෘති මුල් කරගත් ප්රාග් ඓතිහාසික පුරාවිදයා අධ්‍යයන දියක් කර ඇත. ඒවා නම්;
අ. බූන්දල-වැල්ලේගංගොඩ මීටර් 8ක් ඝණකම් වූ රක්ත ලැටසෝල් බවට ජීර්ණය වූ පෞරාණික වෙරළබඩ වැලි කඳු වලින් වැසුණු කලාපීය ස්ථතික බොරළු ටෙරසය
ආ. පතිරාජවෙල-වේලාන්ත වැලිකඳු වල රක්ත ලැටසෝල් මඟින් යට වූ මීටර් 15ක් ගණකම් වූ බොරළු ටෙරසය
ඇ. බූන්දල-ලේවාගංගොඩ මීටර් 25 දි පමණ රක්ත ලොටොසෝල් මඟින් වැසුණු බොරළු සහිත බිම යන ස්ථාන මූලික අධ්‍යයන ඉලක්ක විය.
ස්තරගත කැනීම් ක‍්‍රමය සිරාන් දැරණියගල මහතා විසින් ප‍්‍රථම වතාවට 1969 දි අනුරාධපුර ඇතුළු නුවර දි යොදාගත් අතර 1970 දි බෙල්ලන්බැදිපැළැස්ස මෙසෝලිතින ජනාවාසය සම්බන්දයෙන් ද එම ක‍්‍රමවේදය අනුගමණය කෙරිණ.
මෙතෙක් රට තුළ නොපැවති අයුරින් දේශීය ප්රාග් ඓතිහාසික සාදක සම්බන්ධයෙන් පරිසර සාදක බලපා ඇති ආකාරය පිළිබඳ අවධානය යොමුකරමින් මෙන් ම භූ විද්‍යාත්මක සංසිද්ධින් දේශිය ප්රාග් ඉතිහාසයට බල පා ඇති ආකාරය පිළිබඳ ව ද වැදැගත් අවදානයක් යොමු කෙරිණ. චාතූර්ථික අවධියේ භූ ක‍්‍රියාකාරකම් පිළිබඳ ව එහි දි වැඩි අවධානයක් යොමු කෙරිණ. බහු විෂයාත්මක මෙන් ම අන්තර් විෂයාත්මක දෘෂ්ටියකින් යුක්ත ව දේශිය ප්රාග් ඓතිහාසික පර්යේෂණ ක‍්‍රමවත් මාවතක් ඔස්සේ මෙහෙය වීම ද සිරාන් දැරණියගල මහතා අතින් සිදු වූ කාර්යයකි. ප්රාග් ඓතිහාසික අධ්‍යයන සම්බන්ධයෙන් මෙතෙක් මෙ වැනි පුළුල් ප‍්‍රවේෂයකින් අවධානය යොමු කර ඇති බවක් හඳුනා ගැනීම අපහසු වේ. මේ වන විට යුරෝපය හා ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය මුල්කොට ගනිමින් විදේශයන්හි වර්ධනය වෙමින් තිබූ දැනුම හා තාක්‍ෂණය ලබාගැනීම ද අරමුණු කොට ගනිමින් විවිධ විදේශීය විද්‍යාර්ථීන් සමඟ ඒකාබද්ධ අධ්‍යයන වැඩසටහන් දියත් කරන ලදි. ඒ අනුව සුප‍්‍රසිද්ධ භෞතික මානවවිද්‍යාඥයෙකු වූ කෙනත් ඒ. ආර්. කෙනඩි වැනි විද්වතුන් ගේ දයෙකත්වය ලංකාවේ ප්රාග් ඓතිහාසික පුරාවිද්‍යාව සඳහා ලබාගැනීමට හැකි වූ බව පෙනී යයි. ලංකාව හා ආසන්න රටවල් වශයෙන් ඉන්දියාව, ජාවා සුමාත‍්‍රා, ඔිස්ටේ‍්‍රලියාව ආදි රටවල් හා සම්බන්ධ අධ්‍යයන දියත් කිරීම ද ආචාර්ය සිරන් දැරණියගල මහතා විසින් ආරම්භ කරන ලදී. ඒ අනුව දකුණු ඉන්දීයාවේ වෙරළාසන්න ප‍්‍රදේශවල පැතිරී ඇති රතු පස් සැකස්ම වූ තෙරී ක්‍ෂේත‍්‍ර (Terri Sites) හා ඒ හා සමාන ලංකාවේ රතු පස් සැකැස්ම (ඉරණමඩු පස් සැකැස්ම – IFm) පිළිබඳ ව සංසන්දනාත්මක අධ්‍යයනය දියත් කොට ඒවා අතර සාම්‍යතාව පිළිබඳ වැදගත් කරුණු රැසක් අනාවරණය කරගැනීමට හැකි විය. ලංකාවේ මධ්‍යශිලා මානවයා පිළිබඳ අධ්‍යයනයන්හි දි වැදැගත් වන විදේශීය ප‍්‍රාථමික මානව ගෝත‍්‍ර වන කදාර්, මලපන්දම්, වෙන්චු, සේමෑන් ආදි ජන කොටස් පිළිබඳ ව සංසන්දනාත්මක මානවවංශවිද්‍යා අධ්‍යයන දියත් කිරීම ද කැපී පෙනෙන කටයුත්තක් වේ. මේ අවස්ථාව වන විට ලංකාවේ වෙරළබඩ කලාපය, මහඑළිය (Hortain Plain) වැනි මධ්‍යම කඳුකර ප‍්‍රදේශ මෙන් ම තෙත් කලාපයේ විවිධ ස්ථාන පිළිබඳ වත් අධ්‍යයන සිදුකරන ආකාරය හඳුනාගත හැකි වේ.
මෙම වැඩසටහන් උදෙසා විධිමත් කැනීම් හා ගවේෂණ කණ්ඩායමක් දැරණියගල විසින් සකසාගත් අතර ඔහු යටතේ සහකාර නිළධාරින් ද සම්පත් පුද්ගලයන් බවට පත් කිරීම ද වැදැගත් කරුණකි. මෙ වැනි ආකාරයෙන් මෙම විෂය උදෙසා විධිමත් ආකාරයෙන් පසු පර්යේෂණ කණ්ඩායමක් සකස් කරගත් ආකාරයක් මින් ඉහත පර්යේෂකයින් සම්බන්ධයෙන් හඳුනා ගැනීම අපහසු වේ. ශිලා මෙවලම් වර්ගීකරණය, පාංශු ස්තර වින්‍යාස (soil stratification) අධ්‍යයන හා කාලනීර්ණ උදෙසා සාම්පල ලබාගැනීම ආදිය සදහා පුද්ගලයන් පුහුණු කිරීම කැපී පෙනේ. ඩබ්ලියු.එච්. විජේපාල, නිමල් පෙරේරා වැනි නිලධාරින් මෙන් ම ඇල්ෆ‍්‍රඞ් ඩි. ද මැල් වැනි බෙහෙවින් පෙළඹී ගිය අතිදක්‍ෂ කැනීම්කරුවන් ඒ අතුරින් කැපී පෙනේ.
ශ්රී ලංකාවේ පුරාශිලා යුගය පිළිබඳ ව මෙතෙක් පැවති ගැටමුසු තැන් බොහෝ දුරට නිරාකරණය කිරීමට ආචාර්ය සිරාන් දැරණියගල ගේ අධ්‍යයන මගින් හැකි වී ඇත. ඉරණමඩු පස් සැකැස්ම, යාල වනෝද්‍යානය තුළ පිහිටා ඇති මිනිහාගල්කන්ද වැනි ස්ථානයන් ගේ සිදුකළ පුරාවිද්‍යා පර්යේෂණ මඟින් දිවයිනේ පුරාශිලා අවධියක් (Palaeolithic) නිශ්චිත ව පැවැති බවත් එය අදින් වසර 125,000/250,000 පමණ දක්වා දිව යා හැකි බවත් ආචාර්ය සිරාන් දැරණියගල මහාතා විසින් පෙන්නුම් කරන ලදි. පී.ඊ.පී. දැරණියගල මහතා ගේ අවධානයට පාත‍්‍ර වූ හිමෙන් වැසී ගිය අවධියක් වූ ප්ලයිස්ටෝසීන අවධියේ පැවති පරිසරය හා මානව සංස්කෘතිය පිළිබඳ තොරතුරු අනාවරණය කිරීමට හැකි විය.
මේ සියල්ල ම අතුරින් වඩා වැදගත් වන්නේ මෙතෙක් කඩතොළු සිතුවමක් වශයෙන් පැවති ලංකාවේ මධ්‍යශිලා යුගය පිළිබඳ ව ඒ සියළු කඩතොළු තැන් පුරවාලමින් පරිපූර්ණ චිත‍්‍රයක් ඉඳිරිපත් කිරීමට ඔහු සමත් වීමයි. ලංකාවේ තෙත් කලාපයට අයත් (D පාරිසරික කලාපය) කිතුල්ගල ආසන්නයේ වූ බෙලි ලෙන, කුරුවිට ආසන්නයේ බටදොඹලෙන, බුලත්සිංහල ෆා-හියන් ලෙන, අත්තනගොඩ අළුලෙන, මහඑළිය (හෝර්ටන් තැන්න), ඇඹිලිපිටිය ආසන්නයේ වූ බෙල්ලන්බැඳිපැළැස්ස හා රාවණාඇල්ල ආදි ගුහා හා එළිමහන් ස්ථාන ආශ‍්‍රිත ව සිදුකරන ලද පර්යේෂණයන්ගෙන් හෙළි වූ දත්ත ආශ‍්‍රයෙනි. මධ්‍යශිලා මානවයාගේ ශරීර ස්වාභාවය නොහොත් භෞතික මානව විද්‍යාව, ආහාර හා ජනාවාස රටා, තාක්‍ෂණය, ආගමික හා අභිචාර හා ඔහු ජීවත් වූ පරිසරය වැනි මධ්‍යශිලා මානවයා හා සම්බන්ධ සියලූ ම කාරණා පිළිබඳ ව විධිමත් අයුරින් කරුණු ගොනු කිරීමට සමත් විය.
ආචාර්ය සිරාන් දැරණියගල මහතා දිවයිනේ අතීතය ප්රාග් ඓතිහාසික යුගයේ සිට ප්‍රොටෝ ඓතිහාසික යුගය හරහා ඓතිහාසික යුගය දක්වා විකාශය වීම තාර්කික අයුරින් පෙන්වා දිමට සමත් විය. නූතන මානවයා සම්බන්දයෙන් මුළුමහත් ආසියාවෙන් ම ලැබෙන පැරැණි ම සාධක ලංකාවෙන් ලැබෙන බව පෙන්වා දි ලංකාව කෙරෙහි ජාත්‍යන්තර අවධානය යොමු කර ගැනීමට සිරාන් දැරණියගල මහතා මුල් වූ පුරාවිද්‍යා පර්යේෂණ මගින් හැකි වී ඇත. ලෝකයේ මුල් වරට දියුණු ම ජ්‍යාමිතික ක්‍ෂද්‍ර ශිලා මෙවලම් තාක්‍ෂණයක් (වසර 32,000ක් පමණ පැරැණි) ලංකාවේ පැවැති බවට ස්ථිර සාධක ඉඳිරිපත් කිරීමට ද හැකි විය. මේ හා සමාන සාදක දැනට අනාවරණය වී ඇත්තේ අප‍්‍රිකානු මහාද්වීපයේ ස්ථාන අතළොස්සකින් හා නැගෙනහිර ආසියාවේ ස්ථානයකින් පමණි. මෙම සියලූ ම සාධක සමඟ ආචාර්ය සිරාන් දැරණියගල මහතා විසින් මෙතෙක් ශ්රී ලංකාවේ වෙනත් කිසිදු පර්යේෂකයෙක් නොකළ අයුරින් ප්රාග් ඓතිහාසික සමය සම්බන්ධයෙන් විධිමත් කාළක‍්‍රමා වලියක් ඉඳිරිපත් කිරීම ද කැපී පෙනෙන්නකි.
දිර්ඝ කාලයක් පුරා දේශීය ප්රාග් ඉතිහාසය පිළිබඳ ව පර්යේෂණයන් හි නියැළුනෙකු වශයෙන් විවිධ වර්ගීකරණ ඉදිරිපත් කරන ලද අතර ඒ අතුරින් දිවයිනේ විවිධ ප‍්‍රදේශවලින් හමු වූ ගල් මෙවළම් ලක්‍ෂ 2ක් පමණ අධ්‍යයනය කිරීමෙන් ඉදිරිපත් කරන ලද ප්රාග් ඓතිහාසික ශිලා මෙවලම් වර්ගීකරණය කැපීපෙනෙන වර්ගීකරණයකි.ලංකාවේ සිදුකර ඇති ගල්මෙවළම් වර්ගීකරණ මෙම වර්ගීකරණය හා සසඳා බැලීම මඟින් මෙම වර්ගීකරණයේ ඇති විශිෂ්ට බව තහවුරු කරගත හැකි වනු ඇත. මෙම වර්ගීකරණය තුළ දී ඕනෑම ගල් ආයුධයක් 1. ශිලා මෙවළම අයත් ක්‍ෂේත‍්‍රය, 2. නිෂ්පාදනය වූ ආකාරය, 3. බාහිර හැඩය, 4. කාර්යය, 5. භාවිතයේදි ඇතිවන ලක්‍ෂණ, 6. විශාලත්වය, 7. භාවිත කොටසේ හරස් කැපුම හා 8. අමුද්‍රව්‍ය යන සාදක අනුව සලකා බලනු ලැබේ. මෙම වර්ගීකරණය තුළ දී ලංකාවෙන් හමුවන ප්රාග් ඓතිහාසික ගල් මෙවළම් මූලික මෙවලම් වර්ග පංති (class) xixකටත් ඒවා තුළ ශිලා මෙවලම් මාඳිළි (type) 115කටත් බෙදා දක්වා ඇත. (ලංකාවේ ප්රාග් ඓතිහාසික ගල්මෙවළම් පිළිබඳ විස්තරාත්මක තොරතුරු ඉදිරි ලිපියකින් බළාපොරොත්තු වන්න.)
සියවසකට වඩා පැරැණි ශ්රී ලංකාවේ ප්රාග් ඓතිහාසික පර්යේෂණ ගමන් මෙඟ් නූතන යුගයේ තීරණාත්මක සම්පත් දායකයා වන සිරාන් දැරණියගල හතලිස් වසරකට ආසන්න කාල පරාසයක් තිස්සේ අධ්‍යයන හා පර්යේෂණයන්හි නියැලී ඇති අතර තව දුරටත් ප‍්‍රායෝගික හා උපදේශාත්මක මට්ටමින් නියැලෙමින් සිටී. දේශීය ප්රාග් ඉතිහාසය පමණක් නොව ප්‍රොටෝ හා මූල ඓතිහාසික කාලයන්ට ද අදාළ ව පර්යේෂණ රැසක් දියත් කොට ඇති අතර ම තව දුරටත් එවැනි පර්යේෂණයන්හි නියැලෙමින් සිටී. ඇමරිකන් ඇන්ත්‍රොපොලොජීස්ට් සඟරාව කියන්නාක් මෙන් ම දේශීය ප්රාග් ඉතිහාසය හැදෑරීමේ ගුරු අත්පොත වශයෙන් බොහෝ කාලයක් ඔහු සමිපාදනය කළ Prehistory of Sri Lamka: An Ecological Perspective ග‍්‍රන්ථය පවතිනවාක් මෙන් ම දේශීය ප්රාග් ඓතිහාසික අධ්‍යයන කෙතෙක් කල් පවතී ද ඒ තාක් කල් සිරාන් උපේන්ද්‍ර දැරණියගල හා ඔහුගේ මත ද වියතුන්ගේ අවධානයට පාත‍්‍ර වීම නොවැලැක් විය හැක්කකි.
පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ සහකාර කැනීම් අධ්‍යක්‍ෂවරයෙකු ලෙස මෙන් ම පසු ව අධ්‍යක්‍ෂ ජෙනරාල් ලෙස සේවය කළ ආචාර්ය ඩබ්ලිව්.එච්. විජයපාල මහතා ආචාර්ය සිරාන් දැරණියගල මහතා ගේ මඟපෙන්වීම අනුව බුලත්සිංහල අසළ ෆාහියන්ලෙන, අත්තනගොඩ අළුලෙන, කිතුල්ගල බෙලිලෙන හා වරකාපොළ දොරවකකන්ද කැනීමට ලක්කරන ලදී. මෙ තුමා ව්සින් 1980 දී ලංකාවේ අස්ථි මෙවළම් පිළිබඳ ව වර්ගීකරණයක් ඉදිරිපත් කරන ලදි. එම අස්ථි මෙවළම් වර්ගීකරණය ආචාර්ය සිරාන් දැරණිගල මහතා විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද ගල් ආයුධ වර්ගීකරණයේ ආභාසය ලැබී ඇති බව දැකගත හැකි වේ. වරකාපොල ආසන්නයේ පිහිටි දොරවකකන්ද ස්ථානයේ සිදුකළ පුරාවිද්‍යා පර්යේෂණ කැනීම් ඔස්සේ මෙතෙක් දිවයිනේ අවධානයට අව ම වශයෙන් යොමු වී පැවැති නවශිලා තත්ත්වයක් පිළිබඳ ව අදහස් ඉදිරිපත් කරන ලදි. එතුමා විසින් සිදුකරන ලද පර්යේෂණ පිළිබඳ ව විස්තර තවමත් අප‍්‍රකාශිත එතුමා ගේ ශාස්ත‍්‍රපති උපාධි නිබන්ධය වන Mesolithic Stone Technology of Sri Lanka, A study of The Stone Implement from Beli-lena (Kitulgala), A Dissertation submitted for the MA (Archaeology) Examination held by the University of Peradeniya හා දර්ශනසූරි උපාධි නිබන්ධය වන New Light On The Prehistory of Sri Lanka; In The Context Of Resent Investigations At Cave Sites. A thesis submitted for the degree of Doctor of Philosophy of the University of Peradeniya (1997) යන පශ්චාත් උපාධි නිබන්ධයන්හි අන්තර්ගත වී ඇති අතර මෙම නිබන්ධන පේරාදෙණිය සරසවියේ ප‍්‍රධාන පුස්කකාලයේ උපාධි නිබන්ධ සංචිතයේ තැම්පත් කර ඇත.
පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ වර්තමාන අතිරේක අධ්‍යක්‍ෂ ජනරාල් ආචාර්ය නිමල් පෙරේරා මහතා විසින් ද ආචාර්ය සිරාන් දාරණියගල ගේ මඟපෙන්වීම හා උපදේශකත්වය සහිත ව පුරාවිද්‍යා කැනීම් කීපයක් සිදුකර ඇති අතර එයින් 2005 දි සිදුකළ කුරුවිට අසළ බටදොඹලෙන, ඇඹිලිපිටිය බෙල්ලන්බැදිපැලැස්ස හා හුංගම ආසන්නයේ මිණී ඇතිලිය වැනි ස්ථාන කැපී පෙනේ. එ තුමා විසින් සිදුකරන ලද පර්යේෂණයන් පිළිබඳ විස්තර බි‍්‍රතාන්‍ය පුරාවිද්‍යා සංගමයේ ප‍්‍රකාශනයක් ලෙස 2010 වසරේ දී නිකුත් වූ Prehistoric Sri Lanka: Late Pleistocene rockshelters and an open-air site කෘතියේ අන්තර්ගත වී ඇත.
කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ පුරාවිද්‍යා පශ්චාත් උපාධි ආයතනයේ (Postgraduate Institute of Archaeology – PGIAR) මහාචාර්ය ගාමිණි අදිකාරි මහතා විසින් ද මෑත යුගයේ ලංකාවේ ප්රාග් ඓතිහාසික පර්යේෂණ කෙරෙහි වැදගත් දායකත්වයක් දක්වා ඇත. එ තුමා විසින් ලංකාවේ වියළි කලාපයට අයත් සීගිරිය ආසන්නයේ පොතාන, අලිගල හා පිදුරංගල ස්ථානයන්ගේ මෙන් ම තෙත් කලාපයට අයත් ගම්පහ පිළිකුත්තුව, ගම්පහ වාරණ හා ගම්පහ අත්තනගල්ල අලවල පොත්ගුල්ලෙන යන ස්ථාන වල සිදුකරන ලද ප්රාග් ඓතිහාසික පුරාවිදයා කැනීම් වැදගත් තැනක් හිමිකර ගනී. මෙ තුමා විසින් සීගිරිය හා තදාසන්න කලාපයේ සිදුකරන ලද ප්රාග් ඓතිහාසික අධ්‍යයන පිළිබඳ දත්ත හා තොරතුරු පුරාවිද්‍යා පශෟචාත් උපාධි ආයතනයේ පුස්තකාලයේ ඇති එ තුමා ගේ පශ්චාත් උපාධි නිබන්ධයන් ගේ අන්තර්ගත වී ඇත. මහාචාර්ය ගාමිණි අදිකාරි විසින් ලංකාවේ මධ්‍යශිලා යුගයේ පසු කාලීන ලක්‍ෂණ පෙන්නුම් කරන යුගයක් වශයෙන් පශ්චාත් මෙසෝලිතික (Post-mesolithic) යුගය පිළිබද ව අදහස් ඉදිරිපත් කිරීම ද වැදගත් වෙයි.
පුරාවිද්‍යා පශ්චාත් උපාධි ආයතනයේ ම පුරා උද්භිද විද්‍යාඥයෙකු වූ ආචාර්ය ටී. රත්නසිරි පේ‍්‍රමතිලක මහතා විසින් ද ලංකාවේ ප්රාග් ඓතිහාසික යුගය සම්බන්ධයෙන් වැදගත් වන පර්යේෂණ කීපයක් ම සිදුකර ඇත. පුරා උද්භිද විද්‍යාඥයෙකු (Palaeo-botanist) වූ ඒ මහතා විශේෂයෙන් ම ලංකාවේ චාතුර්ථික අවධියේ පුරාපාරිසරික විද්‍යාව පිළිබඳ ව පර්යේෂණ සිදුකරන ඔහු මහඑළිය (හෝර්ටන්තැන්න) ආශ‍්‍රිත ප‍්‍රදේශ වලින් අදින් වසර 13,000කට පමණ පූර්වයෙන් ධාන්‍ය වගාකොට ඇති බවට සාධක පුරා පරාග සාධක ඔස්සේ ගෙනහැර දක්වයි. එ නම් නවශිලා යුගයේ ක‍්‍රියාකාරකම් ලංකාවේ සිදු වූ බව විධිමත් පුරාශාක පිළිබඳ අධ්‍යයන ඔස්සේ තහවුරු කොට දක්වයි.
ලංකාවේ ප්රාග් ඓතිහාසික අධ්‍යයනයන් ගේ වර්තමාන අවධියේ දී විවිධ පැතිකඩ අරඹයා පර්යේඹණ අවධානය යොමුවන ආකාරයක් ද හඳුනාගත හැකි වේ. ඒ අතුරින් ඉතා වර්ධිත මට්ටමකට පත් ව ඇති විෂයක් වශයෙන් පුරා සත්ත්ව විද්‍යාව (Archaeozoology) හඳුනාගත හැකි වේ. මූළික ව සත්ත්ව විද්‍යාඥයෙක් වූ ආචාර්ය පී. ඊ. පී. දැරණියගල විසින් පදනම දමා ආරම්භ කරන ලද මෙම විෂය පසු ව කීට විද්‍යාඥයෙකු වූ පී.බී. කරුණාරත්න විසින් ඉදිරියට ගෙනඑන ලදී. මෙම විෂය වර්තමානයේ දී ඔහුගේ ශිෂ්‍යයකු වූ ප්රවීන සත්ත්ව විද්‍යාඥ කැළුම් නලින්ද මනමේන්ද්‍ර-ආරච්චි මහතා විසින් වර්ධනය කරනු ලැබ ඇත. කැළුම් නලින්ද මනමේන්ද්‍ර-ආරච්චි මහතා ගේ ශිෂ්‍යකු වශයෙන් පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තු වේ ජූඞ් පෙරේරා ද මෙම විෂයේ ප‍්‍රවීනත්වයක් ඇතිකර ගෙන සිටින බව පෙනී යයි. මහාචාර්ය ගාමිනි අදිකාරි මහතා ගේ මඟපෙන්වීම යටතේ කැළුම් නලින්ද මනමේන්ද්‍ර-ආරච්චි මහතා ගේ අධික්ෂණය යටතේ පුරාවිද්‍යා පශ්චාත් උපාධි ආයතනයේ පුරාසත්ත්ව විද්‍යාව පිළිබඳ ඒකකයක් බිහිකිරීමට දක්වා මෙම විෂය වර්ධනය වී ඇත. මෙම විෂය අනුව ප්රාග් ඓතිහාසික මානවයාගේ සංස්කෘතික සංචිත අතර පවතින ඔහුගේ පාරිභෝජනයට භාවිත වූ හෝ ඔහු වටා ජීවත් වූ විවිධ සත්ත්ව විශේෂ හා සත්ත්ව වර්ග විධිමත් ක‍්‍රමවේද අනුව හඳුනා ගැනීම හා අධ්‍යයන සිදුකිරීම සිදුකරනු ලබයි.
එ මෙන් ම, භු පුරාවිද්‍යාව ද ප්රාග් ඓතිහාසික අධ්‍යයනයන් පෝෂණය කිරීමේ විෂයක් වශයෙන් අදවන විට විදේශිය භූ පුරාවිද්‍යාඥයින් ගේ මෙන් ම ලාංකේය වෘත්තීය හා යොවුන් භූ විද්‍යාඥයින් ගේ උනන්දුව නිසා වර්ධනය වන බව දැකගත හැකි වේ.
මීට අමතර ව මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල වැනි වෙනත් සංවිධාන මෙන් ම විදේශීය ව්‍යාපෘති කීපයක් විසින් සිදුකරන ලද ගවේෂණ හා කැනීම් මඟින් ද ලංකාවේ ප්රාග් ඓතිහාසික මානවයා පිළිබඳ කරුණු අනාවරණය කරගැනීමට සමත් ව ඇත.
උක්ත ආකාරයෙන් සලකා බැලීමේ දී ලංකාවේ ප්රාග් ඓතිහාසික පුරාවිද්‍යා පර්යේෂණයන් ගේ නූතන අවධිය 1969 දි ආරම්භ වී මේ දක්වා ක‍්‍රියාත්මක වන බව හඳුනාගත හැකි වේ. මෙ වැනි වර්ධනයක් මෙම විෂය අත්කොට පැවතියත් වර්තමානය වන විට මෙම විෂට හා සම්බන්ධයෙන් ගැටළුකාරී තත්ත්ව ගණනාවක් ද හඳුනාගැනීමට හැකි වී තිබෙන අතර එම බාධකයන් ඍජු ලෙස ම විෂයය පද්ධතියක් වහයෙන් මෙම විෂය ගුණාත්මක අන්දමින් විකාශය වීමේ දී ගැටළුකාරී වී ඇති බවත් හඳුනා ගැනීමට පුළුවන. (මෙම ලේඛකයා විසින් සිදුකරන ලද ශ්රී ලංකාවේ ප්රාග් ඓතිහාසික පුරාවිද්‍යාව : අතීතය, වර්තමානය හා අනාගතය පිළිබඳ විචාරාත්මක විශ්ලේෂණයක් පර්යේෂණ පත්‍රිකා සංක්ෂිප්තය කියවන්න.)
මෙම ලිපි පෙළේ අවසාන ලිපි තුනෙන් සාකච්ඡා කළ ආකාරයට වර්තමානයේ විශාල දැනුම් පද්ධතියක් දක්වා විකාශය වි ඇති ප්රාග් ඉතිහාසය පුද්ගලයින් ගණනාවකගේ බුද්ධිමය හා ශාරිරික ශ‍්‍රමය හා කැපකිරීම් රැසක් මධ්‍යයයේ සකස් වී ඇති බව හඳුනා ගැනීමට පුළුවන.
ඉදිරි ලිපියෙන් … ශ්රී ලංකාවේ පුරාශිලා යුගය ….
thanks…………………
ස්තූතියි
රාජ් සෝමදේව මහතාගේ සොයාගැනීම් අදාල වන්නෙ කෙසේද ?
මහාචාර්ය රාජ් සෝමදේව මහතා විසින් මෑත කාලීනව ලංකාවේ ප්රාග් ඓතිහාසික මානවයා පිළිබඳ අනාවරණය කරන සාධක ලංකාවේ මධ්‍යශීලා යුගය මෙන් ම ‘සංක්‍රාන්ති අවධිය’ පිළිබඳ පැහැදිලි කරගැනීම සඳහා බෙහෙවින් අදාළ වේ.
එ තුමාගේ අධ්‍යයන සඳහා පාදක වී ඇති ‘අතරමැදි කලාපය’ පිළිබඳ මේ දක්වා ප්‍රමාණවත් අනාවරණ සිදු වී නොමැති බැවින් ද එම අධ්‍යයන නැවත වරක් බෙහෙවින් වැදගත් වේ.
Good job
Great work
Great