චන්දිම බණ්ඩාර අඹන්වල
පුරාවිද්‍යා හා උරුම කළමනාකරණ අධ්‍යයන අංශය, ශ්රී ලංකා රජරට විශ්වවිද්‍යාලය, මිහින්තලේ.
chandimaambanwala@yahoo.com
හැඳින්වීම
ශ්රී ලාංකේය මානවයාගේ අතීත සංස්කෘතිය හා තාක්ෂණය පිළිබිඹු කරන පැරණිම සාධක අතර රත්නපුර දියළු නිධියෙන් අනාවරණය වන ප්ලයිස්ටෝසීන (භූමි ස්කන්ධය සම්පූර්ණයෙන් ම හිමෙන් වැසී තිබුණු කාලපරිච්ෙඡ්දය) අවධිය නියෝජනය කරන සාධක පවතී. මෙම ලිපි මාලාවේ හත් වැනි ලිපියේ දි පෙන්වා දී ඇති පරිදි ලංකාවෙන් වද වී ගොස් ඇති හා තවමත් සුරක්‍ෂිත ව පවත්නා සත්ත්ව විශේෂ ගණනාවක් හා ශාක විශේෂ කීපයක් පිළිබඳ සාධක මෙම තැම්පතු තුළින් අනාවරණය වේ. ඒ අතුරින් නූතන මානවයා වන හොමෝ සේපියන්ස් මානවයාට (බලංගොඩ මානවයා) පූර්වයේ ජීවත් වූ හොමෝ පිතෙකස් (Homopithecus sinhaleyus) හා හෝමෝ සිංහලේයුස් (Homo sinhaleyus) නම් මානව වර්ග දෙකක් පිළිබඳ සාධක ද අනාවරණය වීම ලංකාවේ මානව පරිණාමය පිළිබඳ කතාවේ දී ඉතා වැදගත් වූවකි. මෙම සාධක අතර එකල මේ භූමිය මත ජීවත් වූ මානවයින් විසින් භාවිත කරන්නට ඇතැයි උපකල්පනය කළ හැකි ගල් මෙවලම් පිළිබඳ සාධක ද යම් ප‍්‍රමාණයක් අනාවරණය වේ. මධ්‍යම කඳුකරයේ පවත්නා කඳු මතින් හිම ගලායාමේ ප‍්‍රතිඵලයක් වශයෙන් මෙම පස් තට්ටු සකස් වීම නිසා ඒවායේ ඇතීරීම ක‍්‍රමවත් හෝ කාලයට අනුරූප නොවන බව හඳුනාගත හැකි වේ. එයින් අදහස් වන්නේ මෙම පස් තට්ටු උඩුකුරු ක‍්‍රමාවලියකට අනුව විධිමත් ව තැම්පත් වූ ඒවා නොවන බවයි. මෙම තැම්පතුවල පවත්නා නොවිදිමත් හා අවුල්සහගත බාවය නිසාම සාමාන්‍ය පුරාවිද්‍යා ක‍්‍රමවේද අනුව කාලනීර්ණය කිරීමේ අපහසුතාවක් පවති. අනෙක් අතට මෙම තැම්පතු පිළිබඳ පුරාවිද්‍යානුකූල ක‍්‍රමවේද ඔස්සේ විධිමත් අධ්‍යයන සිදුකිරීම තවමත් නොමේරු තත්ත්වයක පවතී. ඒ බැවින් මෙම තැම්පතු හෝ ඒවායේ අන්තර්ගත ද්‍රව්‍යය පිළිබඳ විධිමත් හා විශ්වාසනීය කාලනිර්ණයාත්මක තොරතුරු ලබාගැනීම අපහසු වී ඇත.
රත්නපුර කර්මාන්තය (Ratnapura Industry)
රත්නපුර ප‍්‍රදේශයේ මැණික් පතල් තුළින් අනාවරණය වන්නා වූ සත්ත්ව සන්හතිය නිරුපණය කරන සාධක රැසක් අනාවරණය වන බව මෙම ලිපි පෙලේ 7 වැනි ලිපියෙන් සාකච්ඡා කොට ඇත. මෙම සාධක සැපයෙන සන්දර්භ තුළින් ම නැතිනම් එවැනි මැණික් පතල් තුළින් විවිධ ආකාරයේ ගල් ආයුධ හෙවත් ශිලා මෙවළම් අනාවරණය වන බව ද දැකගත හැකි වේ. මේවා අතර පොරෝ ලෙස භාවිත කළ රළු ගල් මෙවළම් නිතරම ලැබේ. පළමුව මෙම සාධක ආචාර්ය පී.ඊ.පී. දැරණියගල රත්නපුර සංස්කෘතිය (Ratnapura Culture) යනුවෙන් හඳුන්වා දුන්න ද පසුව එය රත්නපුර කර්මාන්තය (Rathnapura Industry) යනුවෙන් හඳුන්වා දි ඇත. සංස්කෘතිය යන සංකල්පය පුළුල් වූවක් බැවින් ඊට මිනිසා සතු හැදියාව සිරිත්විරිත්, ආගම්, ආහාර රටා ආදි සකලවිධ අංගයන් ම නියෝජනය විය යුතු ය. එහෙත් රත්නපුර දියලු තැම්පතු තුළින් අනාවරණය වන සාධක තුළින් අදාළ ගල් ආයුධ භාවිත කළ මිනිසාගේ තාක්ෂණය පිළිබඳ ව පමණි කරුණු අනාවරණය කරගත හැකි වන්නේ. එබැවින් මෙම ආකාරයට පටු ක්‍ෂේත‍්‍රයකට අදාළ ව පමණක් තොරතුරු අනාවරණය කරගත හැකි බැවින් මෙම තාක්‍ෂණික අංය අයත් ප‍්‍රපංචය රත්නපුර කර්මාන්තය යනුවෙන් හැඳින්වීමට පසුව පී.ඊ.පී. දැරණියගල විද්වතා පෙළඹී ඇති සෙයකි.
රත්නපුර ප‍්‍රදේශයේ මැණික් පතල් තුළින් අනාවරණය වන මෙම ගල් ආයුධ හෙවත් මෙම ශිලා මෙවළම් ප‍්‍රධාන වශයෙන් කිරිපැහැති හා
විනිවිද පෙනෙන තිරුවාණා (quartz) හා කහද පාෂාණ (Chert) උපයෝගි කොටගෙන නිර්මාණය කොට ඇති බව ඛනිජ හා පාෂාණ පිළිබඳ කෙරෙන නිරීක්‍ෂයෙන් හඳුනාගත හැකි වේ. මේ අතුරින් තිරුවාණා භාවිත කොට ඇත්තේ කැපුම් දාර සහිත මෙවළම් නිර්මාණය කිරීම සඳහා බව ඒවා නිරික්‍ෂණය කිරීමේ දි පැහැදිලි වේ. රත්නපුර කර්මාන්තයට අයත් ගල් මෙවළම්වල ප‍්‍රමාණය සාමාන්‍යයෙන් අඟල් 9-2 දක්වා වේ. මේවා අතර බෙහෙවින් දැකගත හැකි හැඩ වශයෙන් මණ්ඩලාකාර මෙවළම් (discoid), මන්න (cleaver) හා අත් පොරෝ (hand-axe) හඳුනාගත හැකි වේ. මෙම ගල් ආයුධ නිරීක්‍ෂණය කිරීමේ දී ඒවායේ ප‍්‍රාථමික නිර්මාණ ලක්‍ෂණ හොඳින් හඳුනාගත හැකි නමුත් ද්විතීය නිර්මාණ ලක්‍ෂණ දුර්ලභ වේ. පවත්නා ද්විතීය නිර්මාණ ලක්‍ෂණ ද අක‍්‍රමවත් ස්වභාවයක් ගන්නා බව නිරීක්‍ෂණය කළ හැකි වේ. රත්නපුර මැණික් පතල් තුළින් අනාවරණය වන්නා වූ රත්නපුර කර්මාන්තයට අයත් ගල් මෙවළම් අතර පවත්නා පරමාදර්ශි හැඩය වශයෙන් ඉදිබු ආකාර සීරුම් මෙවළම් (tortoise-backed scraper) හඳුනාගත හැකි වේ. පබලු ගල්වලින් අර්ධයක් වෙන්කර ගෙන එයින් එක් අඩ කොටසකින් තියුණු සීරුම් දාර ලබාගැනීමේ අරමුණින් වටා වූ පතුරු ඉවත් කර මෙම මෙවළම් නිමවා ඇත.
මෙම මෙවළම් සම්ප‍්‍රදායට අයත් බොහෝ මෙවළම් නිර්මාණය කොට ඇත්තේ පබලු හර (Pebble cores) භාවිත කරමිනි. මෙම තත්ත්වය යුරෝපීය ගල් ආයුධ සම්ප‍්‍රදායක් වන සොහාන් කර්මාන්තය (Sohan industry) හා සමාන තත්ත්වයක් බව ඒ පිළිබඳ ප‍්‍රාමාණික විද්වතුන්ගේ අදහසයි. නමුත් සොහාන් කර්මාන්තයට අයත් ශිලා මෙවළම්, අමුද්‍රව්‍ය භාවිතය හා නිර්මාණ තාක්ෂණය අනුව රත්නපුර ශිලා කර්මාන්තය අභිබවා සිටින බව හඳුනාගත හැකි වේ. සාපේක්‍ෂව වැඩි ප‍්‍රමාණයක් නියෝජනය කරන මෙවළමේ බාහිර ප‍්‍රදේශය සකස් කිරීමට ලක්කර නැත. මෙම මෙවළම් පිළිබඳ සමස්ත වශයෙන් අවධානය යොමු කිරීමේ දී අවම ආකාරයේ නැතිනම් සුළු සකස් කිරීමකින් විශාල පතුරු මෙවළමක් සකස් කිරීමට අදාළ නිර්මාපකයින් සමත්ව ඇත.
රත්නපුර දියළු නිධියෙන් අනාවරණය වන දළ ඇතුන් විශේෂයක් වන Elephas maximus sinhaleyus සතුන්ගේ අවශේෂ සමඟ හමුවන රත්නපුර මෙවළම් වෙනත් රත්නපුර මෙවළම් වලට වඩා හොදින් සකස් කර ඇත. ඒ අනුව මෙම මෙවළම් රත්නපුර කර්මාන්තයේ පසු හෙවත් වර්ධනීය අවස්ථාවක් නිරූපණය කරන බව සිතිය හැකි වෙයි.
කාලනීර්ණය (Dating)
රත්නපුර කර්මාන්තය නිරූපණය කරන සාධක කලාතුරකින් හිපපොටේමස් සාධක (Hexaprotodon sinhaleyus) සමඟ සමාන්තරව එකම පස්තට්ටු තුළ තිබිය දී අනාවරණය වී ඇත. ඒ අනුව මෙම ශිලා නිර්මාණ පැවති සංස්කෘතිය හා හිපපොටේමස් එකම කාලයක ජීවත් වූ බවට ද අනුමාණයක් ඇතිකර ගැනීමට අවශ්‍ය අනුබලය එකී සමාන්තර බව තුළින් සපයනු ලබයි. නමුත් ඉන්දියාවේ නර්මදා හෝ ශ්වාලික් තැම්පතුවලින් මානවකෘති හා සම්බන්ධව හිපපොටේමස් සාධක ලැබී නැත.
මෙම ලිපියේ ආරම්භයේ දී පෙන්වා දී ඇති පරිදි රත්නපුර දියළු තැම්පතු නැවැත තැම්පත් වීමක් පෙන්නුම් කරන බැවින් නිශ්චිත ලෙස කාලනීර්ණය කිරීම ගැටලුවක් ව පවතී. එ බැවින් මෙම තැම්පතු තුළින් අනාවරණය වන මෙම අගනා සාධක නිශ්චිත ආකාරයෙන් කාලනීර්ණ රාමුවත් තුළ ස්ථාපනය කිරීමට නොහැකි වී ඇත.
ඉදිරි ලිපියෙන් : ශ්රී ලංකාවේ මධ්‍යශිලා අවධිය
අතිත මානවයාගේ සංස්කෘතිය සහා ඔවුන් භාවිතා කල නිර්මාණ තාක්ෂණය පිළිබඳ මෙම ආට්කල් බැලීම මගින් කරුණු රැසක් අවබෝධ කර ගත්තෙයම්.