වහරල සෙල්ලිපි පිළිබඳ අභිලේඛන හා සමාජ පුරාවිද්‍යාත්මක අධ්‍යයනයක්

ආර්.එම්. මංගලිකා රාජපක්ෂ

පර්යේෂණ නිලධාරි (පුහුණු වන), අභයගිරි විහාර ව්‍යාපෘතිය, මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල, අනුරාධපුරය.

mangalikarajapaksha90@gmail.com

හැඳින්වීම

වර්තමානයේ ශ‍්‍රී ලංකාව යනුවෙන් ව්‍යවහාර කෙරෙන භූ සංස්කෘතික කලාපයෙහි, ශිෂ්ටාචාරවත් යුගයකට පදනම වැටුණු අවධියක් ලෙස ක‍්‍රිස්තු පූර්ව තුන්වන සියවස හඳුන්වා දිය හැකි ය (පඤ්ඤාසාර හිමි 2005:10) මෙ කල පමණ පටන් ලියවුණු අඛණ්ඩ ලේඛන සම්ප‍්‍රදායක් අප රටේ පැහැදිලිව ම දැකගත හැකි ය (එම). ලේඛනය යනු වසර ගණනාවක් තිස්සේ පරිණාමය වෙමින් ආ මානව සන්නිවේදනයේ විශිෂ්ඨ ප‍්‍රතිඵලයකි (බණ්ඩාර 2008:1) නමුත් ලේඛන ක‍්‍රමවල මූලාරම්භය මානව ඉතිහාසයේ මූලාරම්භය තරම් පැරණි නොවේග. 19 වැනි සියවසේ මුල් භාගයේ දී ඉන්දියාවේ ජේම්ස් පි‍්‍රන්සෙප්ගේ උත්සාහයේ ප‍්‍රතිඵලයක් වශයෙන් එතෙක් රහසක්ව තිබූ පැරණි අක්ෂර වර්ගයක් කියවීමට හැකි විය (Paranavitane 1970:i). එය බ‍්‍රාහ්මී අක්ෂර යනුවෙන් නම් කෙරිණ (එම) එම අකුරු මෙ රට ඇති සෙල්ලිපි සමඟ සසඳා බලා අකුරු හා භාෂාවේ සමානකම් හඳුනා ගැනීමට ටර්නර්ට හැකි විය (ජයවර්ධන 1) ඉන් පසු මෙ රට ශිලාලේඛන අධ්‍යයනය සම්බන්ධයෙන් බොහෝ පිරිස් අවධානය යොමු කරන ලදී. එහි ප‍්‍රතිඵලයක් වශයෙන් ශ‍්‍රී ලංකාවේ ඇති සෙල්ලිපි පිටපත් කරන ලද අතර ඒවා වාර්තා කරන ලදී.

ශ‍්‍රී ලංකාවේ ශිලාලේඛන අධ්‍යයනයේ දී ක‍්‍රිස්තු වර්ෂ පස්වැනි හා සත්වැනි සියවස් අතර සෙල්ලිපි රාශියක හමුවන වචනයකි, “වහරල”. මෙම වචනය විවිධ රූපාන්තයන්ගෙන් සෙල්ලිපිවල දැක්වේ. විහරල, වෙහෙරිල, විහරිල, වහරලය, විහරලය, වෙහෙරලය (ප‍්‍රියංක 2008:1) “චිදවි” හෝ එහි විවිධ රූපාන්තයන්ට පසු ව “වහරල” යන්න යෙදේ. වහරල යනුවෙන් ලිපි විශේෂයක් නොමැති අතර එම වචනය නිසා ම වහරල ලිපි යනුවෙන් හැඳින් වේ. මෙම වචනය සම්බන්ධයෙන් විද්වතුන් විවිධ විද්වතුන් අදහස් දක්වා ඇතත් ඔවුන් අතර ඒ සම්බන්ධ ඒකමතිකයක් නොමැත. මෙම සෙල්ලිපි පාඨවල අර්ථය ඉදිරිපත් කරන බොහෝ දෙනා තවමත් ලේඛන පිහිටුවා ඇති ස්ථානය ඒවායේ ආකෘතිය ආදිය පිළිබඳ ව දීර්ඝ වශයෙන් සැලකිල්ලක් දැක්වූ බවක් පෙනෙන්නට නැත. ඒ අනුව, මෙම අධ්‍යයනයේ මූලික අරමුණ වන්නේ පූර්ණ වශයෙන් කිසිවෙකුත් අවධානය යොමු කර නොමැති වහරල ලිපිවල හඳුනාගත හැකි අභිලේඛනවිද්‍යාත්මක කාරණා මොනවා ද යන්න විමසා බැලීමත් එකී ලිපිවලින් මතු කරගත හැකි සමාජ පුරාවිද්‍යාත්මක කාරණා මොනවා ද යන්න විමසා බැලීමත් ය. ඒ අනුව, වහරල ලිපිවලින් හඳුනාගත හැකි සම කාලීන සමාජය අධ්‍යයනය මෙහි දී මූලික වශයෙන් සිදු වේ.

වහරල ලිපි සම්බන්ධයෙන් මුලින්ම අවධානය යොමු වී ඇත්තේ 1996 වර්ෂයේ දී ය (Uduwara 1991:121). සෙනරත් පරණවිතාන, වහරල ලිපි සම්බන්ධයෙන් වඩාත් තර්කානුකූල අදහසක් ඉදිරිපත් කර තිබේ (Paranavitane 1955:35-65). වර්තමානයේ වහරල ලිපි කියූ පමණින් වහල් භාවයෙන් මුදවා ගැනීම යන්න ඔහු විසින් ඉදිරිපත් කළ අදහස සමාජගත වී තිබේ. මෙම අර්ථකථනය හා එකඟ විය නොහැකි බව වාග් විද්‍යාත්මක සාධක කෙරෙහි මෙන්ම ඵෙතිහාසික හා සංස්කෘතික කරුණු කෙරෙහි ද අවධානය යොමු කරමින් මැදඋයන්ගොඩ විමලක්ත්ති හිමි (විමලක්ත්ති හිමි 2004:107-108) කොටනෙළුවේ චන්දජෝති හිමි (චන්දජෝති හිමි 1962:24) සද්ධාමංගල කරුණාරත්න (Karunarathne 1984:117-118) බන්දුසේන ගුණසේකර (ගුණසේකර 1989 නොවැ. 12:18) සිරිමල් රණවැල්ල (රණවැල්ල 2008:32-35) මාලිනි ඩයස් (Dias 1991) කරුණාසේන හෙට්ටිආරච්චි (හෙට්ටිආරච්චි 2005:137) වැනි උගතුන් විසින් අදහස් දක්වා තිබේ.

යම්කිසි ක්ෂේත‍්‍රයක ප‍්‍රවීණත්වයක් ලබා ගැනීම විශේෂ කුසලතාවකි. එකී කුසලතාව රඳා පවතිනුයේ එකී විෂය කෙරෙහි ඒ ඒ පුද්ගලයා සතු පුළුල් වූත් ගැඹුරු වූත් අවබෝධය හා දැනුම මත ය. ඒ අනුව, ඉදිරිපත් වී ඇති මත පහත සඳහන් ලෙස කෙටියෙන් පෙන්වා දිය හැකි ය.

• සිංහල ශබ්දකෝෂය – වහල් බව, දාස භාවය, මෙහෙ කිරීම, යටත් වීම, සියලු කටයුතු කිරීම (සන්නස්ගල 1991:258)
• සෙල්ලිපි වදන් අකාරාදිය – වහර/වහරය = වෙහෙර, විහාරය
  වහර ල/ වහර ලයර/ වහෙර ල = විහාර සලාක
  වහර ලහ = විහාර සලාක (රණවැල්ල 2004:123)
• සෙනරත් පරණවිතාන – වහල් යන අදහස (Paranavitane 1955:35, 36)
• ඞී.ජේ. විජේරත්න – ලී හෝ දැව කප්ප්වා පූජා කිරීම (Paranavitane 1955:36)
• සිරිමල් රණවැල්ල – විහාර සලාක හෙවත් දාන සලාක කප්පවා ගත් බව (රණවැල්ල 2008:32)
• මාලිනි ඩයස් – අනිවාර්ය සේවයෙන් නිදහස් වීම (ඩයස් 1989:19)
• විමලක්ත්ති හිමි – විහාර කුටි / විහාර කුටි සෑදීම (විමලකිත්ති හිමි 2004:108)
• සද්ධාමංගල කරුණාරත්න – විහාරවලට අදාළ ගොඩනැඟිලි සෑදවීම (Karunarathne 1984:117-118)
• කොටනෙළුවේ චන්දජෝති හිමි/ බන්දුසේන ගුණසේකර – විහාර ගෙය සෑදවීම/ විහාර කුටි සෑදවීම (චන්දජෝති හිමි 1962:24, ගුණසේකර 1989 නොවැ. 12:18)
• කරුණාසේන හෙට්ටිආරච්චි – අනිවාර්ය සේවයෙන් නිදහස් වීම (හෙට්ටිආරච්චි 2005:137)
• බෙනිල් ප‍්‍රියංක – විහාර කුටි/විහාර ගොඩනැගිලි සෑදීම/සෑදවීම බව (ප‍්‍රියංක 2012:14)

වහරල ලිපිවලින් හෙළිවන අභිලේඛන විද්‍යාත්මක තොරතුරු

සිංහල අක්ෂර මාලාවේ විකාශනය හා සිංහල භාෂාවේ විකාශනය සමාන්තර ව ගමන් කරයි (ගුණසේකර 1996:40). බ‍්‍රාහ්මී අක්ෂර කාලීන ව විවිධ වෙනස්කම්වලට ලක් වෙමින් අද පවතින වර්ණ මාලාවට ප‍්‍රවිෂ්ට වන්නට ඇත. බ‍්‍රාහ්මී අක්ෂර මාලාවේ පරිවර්තනීය අවධියක් වශයෙන් ක‍්‍රිස්තු වර්ෂ 6-7 සියවස් හඳුන්වා දිය හැකි ය (ලංකාගේ 1996:49) වහරල ලිපිවලින් ද බොහෝ ප‍්‍රමාණයක් මෙම කාල පරිච්ෙඡ්දයට අයත් වන අතර සුළු ප‍්‍රමාණයක් ක‍්‍රිස්තු වර්ෂ 5 වැනි සියවසට අයත් වේ.සිංහල අක්ෂර විකාශනයෙහි අක්ෂර මධ්‍යම යුගය හෙවත් සංක‍්‍රමණික අවධිය ලෙස බොහෝ දෙනා විසින් හඳුන්වන ක‍්‍රිස්තුවර්ෂ 6-7 ශතවර්ෂවලට ඇතුළු වන කාලයෙහි අක්ෂර වර්ධන වේගය බෙහෙවින් අධික වෙයි (ගුණසේකර 1996:82) බ‍්‍රාහ්මීය අක්ෂර වෙනස් වෙමින් වර්තමාන සිංහලාක්ෂර ස්වරූපයට ළඟා වීමේ ආරම්භය අසුවල් අවධියේ ය යන්න ස්ථීර ව කිව නොහැකි වුව ද එය ප‍්‍රකට ව පෙනී යන අවධියක් වශයෙන් ක‍්‍රිස්තුවර්ෂ 6 වැනි සියවස හැඳින්විය හැකි ය (එම 83).

ක‍්‍රිස්තු වර්ෂ 6-7 සියවස්වල සෙල්ලිපි තුලනාත්මක ව විමසන කල එකිනෙකට වෙනස් වූ අක්ෂර ශෛලීන් දැකගත හැකි ය (එම 84) විශේෂයෙන් අධ්‍යයනයට බඳුන්වන වහරල ලිපිවල හා සම කාලීන අනෙකුත් ලිපිවල අක්ෂර එකිනෙකට වෙනස් බව හඳුනාගත හැකි ය. මෙහි දී එක් එක් සෙල්ලිපියෙහි පවතින පුරාඅක්ෂරවිද්‍යාත්මක තොරතුරු වෙනවෙන ම සාකච්ඡා නොවන අතර අන්තර්ගත වන්නේ ඒවා සියල්ලගේ සංක්ෂිප්තයකි.

ක‍්‍රිස්තු වර්ෂ 6 වැනි සියවසේ මැද භාගයට අයත්වන නිලගම ලිපියේ අකුරු වටකුරු ස්වරූපයක් ගනී (Paranavitane 1943:28). නමුත් නාගිරිකන්ද ලිපියේ අකුරු ලතාකාර ය (Paranavitane & Godakumbura 1963:11) නිලගම ලිපියෙහි “අ” ස්වරූප තුනකින් හඳුනාගත හැකි ය (Paranavitane 1943:37) , , එම ස්වරූප තුන වේ (එම). මේ සියල්ලට ම වඩා වෙනස් රූප කුඩාරත්මලේ ලිපියේ ඇත (Paranavitane & Godakumbura 1963:37) වේ (එම). ආල ඇල ඈ යන අකුරු අධ්‍යයනය කරන ලද ලිපි තුළින් හඳුනා ගැනීමට නොලැබුණිග “ඉ” අඩු වශයෙන් යෙදුනත් නිලගම ලිපියෙහි ස්ථාන අටකින්ම හඳුනාගත හැකි ය. මැදගම විහාරයේ වහරල ලිපියක උ අක්ෂරය දකුණය විවෘත වන ලෙස ලියවුණු කෝණයක මුදුනේ රේඛාව අගින් වමට නැඹුරු වී තිබේ (Paranavitane 1943:142-143). බරොස් මණ්ඩපය අසල ඇති ලිපිවල එය වඩාත් කවාකාර හැඩයක් ගනී (එම:137-144). එ අක්ෂරයේ පතුලේ රේඛාව මැදින් ඇතුළට නැමී දෙපස කොන් දෙක ලතාකාර වී තිබෙන බවක් කුඩාරත්මලේ ලිපියේ හඳුනාගත හැකි ය (Paranavitane & Godakumbura 1963:37). බරොස් මණ්ඩපය අසල ඇති ලිපිවල එ අකුර දකුණු රේඛාව වමට බර ව ඉහළට විහිදුණු හා එහි අර්ධ වෘත්තය දකුණට හැර වී ඇති වශයෙන් ආකාර දෙකකින් හඳුනාගත හැකි ය (Paranavitane 1943:137-144). වෙස්සගිරි වහරල ලිපියක ඔ අකුර ආකාරයෙන් හඳුනාගත හැකි ය (Paranavitane 1943:128-139).

ක අක්ෂරය සඳහා මේ අවධියෙහි දී ලැබෙන බොහෝ රූප පූර්ව කාලීන රූපවලින් වෙනස් වන්නේ සෘජු සිරස් රේඛාව මැදින් වැටුණු හරස් රේඛාව දෙපසින් පහළට වක් වීමත් සිරස් රේඛාවේ පහළ කෙළවර වමට නැඹුරුව වක් වීමත් හෙයිනි (ගුණසේකර 1996:89). උට්ටිමඩුව (Karunarathne 1984:117) හා මැදගම විහාර (Dias 1991:43) වහරල ලිපිවල ක අක්ෂර සංකේතය අලංකාර හැඩයකින් යුක්ත ය (ගුණසේකර 1996:40). එහි හරස් රේඛාව දෙපසින් වක් වී අක්ෂර ශීර්ෂය කුඩා වෘත්තයකින් යුක්ත වේ (එම). බිලී කොක්කක හැඩය ගත් ඛ අක්ෂරයක් කුඩාරත්මලේ ගිරි ලිපියෙන් ලැබේ (Paranavitana & Godakumbura 1963:37). එහි ම වෘත්තාකාර පැරණි ග අක්ෂර හමු වේ (එම). රිදී විහාර ලිපියේ (Dias 1991:43) අශ්ව ලාඩමක හැඩය ගත් මේ අක්ෂරයේ වම්පස කෙළවර පුඬුවක ආකාරය සැදමින් ඇතුළට වක් වී ඇත (ගුණසේකර 1996:89).

මෙයට කලින් හමු නොවූ පරිණත ච රූපයක් රිදී විහාර සැරසුම්ගල ලිපියෙන් ලැබේ (ගුණවර්ධන 1996:92). මුදුනේ ඇති හරස් ඉරට සම්බන්ධ වූ රේඛා දෙක වෙන්වෙන්ව ගොස් වම්පස රේඛාව වක් ගන්නා වූත් දකුණු පස රේඛා මතට හරස් ඉරක් එකතු වී තිබේ (එම). බරොස් මණ්ඩපය අසලල වෙස්සගිරිය වැනි ලිපිවල ආකාරයෙන් දැකගත හැකි වුවත් කුඩාරත්මලේ ලිපියේ තිරස් රේඛා දක්නට නැත (එම). උට්ටිමඩුවල බරොස් මණ්ඩපය අසල ලිපිවල අර්ධ වෘත්තාකාර රේඛාව පතුලේ උඩට නැමුණු කන්තු හැඩයක් සාදමින් ඉහළට වක් වෙයි (පඤ්ඤාසාර හිමි 2007:165). මැදගම විහාරයේ වහරල ලිපියේ ඩ අක්ෂරයේ ශීර්ෂය වඩා විශල කොකු හැඩයක් ගනී (එම). වෙස්සගිරිය ආකාරයෙන් ණ අක්ෂරය හඳුනාගත හැකි අතර කුඩාරත්මලේ ලිපියේ එය අලංකාරව පවතී.

කුඩාරත්මලේ ලිපියේ “ත” අක්ෂරය ආකාරයෙන් පවතී. සංගමුවිහාර ලිපියේ (Dias 1991:82) “ද” අකුර අර්ධ වෘත්තාකාර රේඛාවෙහි පහළ කෙළවරට සෘජු කෙටි රේඛාවක් එක් වෙයි. මුල් රූපයෙන් වෙනස් රූප රාශියක් ද අක්ෂරයෙන් මෙ කල හඳුනාගත හැකි ය. නිලගම, කුඩාරත්මලේ ලිපිවල එන “ද” අක්ෂරයේ දකුණට විවෘත වූ වක‍්‍රයේ පහළ කෙළවර වමට වක‍්‍ර වීම විශේෂ රූපයක් වුව ද එය වර්තමාන “ද” අක්ෂරයේ ස්වරූපය ගැන කථා කිරීමේ දී පසුගාමී බවක් පෙන්වයි (පඤ්ඤාසාර හිමි 2007:166). “න” අක්ෂරයේ සැලකිය යුතු වෙනසක් පෙර අවධිවලට වඩා මෙම ලිපිවල දැකගත නොහැක (ගුණසේකර 1996:99). කුඩාරත්මලේ ලිපියෙන් තරමක් දියුණු න රූපයක් හමුවන අතර මැදගම ලිපියෙන් වර්තමාන “න” අකුරට සමාන අකුරක් හඳුනාගත හැකි ය.

කොණාකාර රූප මෙන්ම වම්පස රේඛාවේ මුදුනට හරස් ඉරි කැබැල්ලක් යෙදුණු පතුල වටකුරු “ප” අකුරු වහරල ලිපිවල මෙන්ම සම කාලීන අනෙකුත් ලිපිවලත් හඳුනාගත හැකි ය (ලංකාගේ 1996:56). “බ” අක්ෂරයේ එ් තරම් වෙනසක් දක්නට නොලැබේ. “ම” අක්ෂරයෙහි රූප කෝණාකාරව හා ලතාකාරව හඳුනාගත හැකි ය. වෘත්තාකාර ව ලියවුණු මුදුන හරස් ඉරකින් සම්බන්ධ වූ ම අක්ෂරයේ රූපාන්තර නිලගම, කුඩාරත්මලේ ලිපිවලින් ලැබේ.

“ය” අර්ධ වෘත්ත දෙකක් එකට ඈඳුණු මැදින් සිරස් රේඛාව හා හරස් කෙටි ඉර ඇති රූපාන්තර කුඩාරත්මලේ ලිපියෙන් ලැබේ (ගුණසේකර 1996:103). වශයෙන් සම කාලීන “ප” අක්ෂරයේ ස්වරූපය ගත් “ය” අකුරු බරොස් මණ්ඩපය අසල ලිපිවල හඳුනාගත හැකි ය. “ර” අක්ෂරයේ සැලකිය යුතු වෙනස්කමක් මෙම ලිපිවල ඊට පෙර ලිපිවලට වඩා හඳුනාගැනීමට නැතත්, නිලගම හා කුඩාරත්මලේ ලිපිවල “ර “යනු, තනි ලම්භක රේඛාවකි. උට්ටිමඩුව ලිපියේ ලම්භකය මුදුනේ කුඩා වෘත්තයක් හඳුනාගත හැකි ය. බරොස් මණ්ඩපය අසල, කුඩාරත්මලේ රිදීවිහාර සැරසුම්ගල ලිපිවල “ල” අක්ෂරයේ වර්ධනීය අවස්ථා හඳුනාගත හැක (පඤ්ඤාසාර හිමි 2007:176 හා ගුණසේකර 1996:105). “ව” අක්ෂරය වහරල ලිපිවල හමුවන විශේෂ සංකේතයක් උට්ටිමඩුව ලිපියේ දැකගත හැක. එ වැන්නක් හමුවන්නේ මෙම ලිපියෙන් හා කන්දකාඩු ලිපියෙන් පමණි. මුදුනේ පුඬුවක් ඇති ල රූපයන් ඒවායේ හඳුනාගත හැක.

ශ, ෂ අක්ෂර යෙදුණු කිසිදු වහරල ලිපියක් අධ්‍යයනය කරන ලද සෙල්ලිපි තුළින් හඳුනාගැනීමට නොලැබුණි. සම කාලීන අනෙකුත් සෙල්ලිපිවල දැකගත හැකි හරස් ඉර වෙනුවට ප‍්‍රධාන රේඛාව ම කවාකාරව වමට යෙදුණු කෙකු හැඩය සහිත ඉතා දියුුණු “ස” අක්ෂරයේ සංකේත රිසීවිහාර සැරසුම්ගල ලහරල ලිපියෙන් හඳුනාගත හැක (ගුණසේකර 1996:106). වර්තමාන හ අක්ෂරයට සපුරා ම වාගේ සමාන වූ සංකේත කිහිපයක් රිදීවිහාර සැරසුම්ගල හා වෙස්සගිරිය හා මැදගම ලිපිවලින් ලැබේ. සැරසුම්ගල ලිපියෙහි දක්නට ලැබෙන ළ රූපයෙහි පහළ අර්ධ වෘත්තය කෙළවර වන්නේ තිතක් සහිතව ය. ඉතා විශාල වූ අර්ධ වෘත්තයකින් සමන්විත පහළ කොටසින් යුත් අක්ෂර ශීර්ෂ රේඛාව සහිත සංකේත දෙකක් බරොස් මණ්ඩපය අසල ලිපිවලින් හඳුනාගත හැක. කුඩාරත්මලේ ලිපියේ ක්ඛ බැඳි අකුරක් වශයෙන් පවතී.

මෙම ලිපිවල අක්ෂරයන්ගේ විවිධ ප‍්‍රමාණයන් හඳුනාගත හැකි ය. එක් ලිපියක් ගතහොත් එහි අකුරක දිග පළල හා එම අකුරේ ගැඹුර එම ලිපියේ ම අනෙක් අකුරේ ප‍්‍රමාණයට වඩා වෙනස්වන අවස්ථා ඇතිබව හඳුනාගත හැකි විය. එක ම සෙල් තලයේ ලිපි දෙකක් හෝ ඊට වැඩි ගණනක් සටහන් කර ඇති අවස්ථා ද පැවතුණි.

භාෂා ලක්ෂණ

ආරම්භයේ පටන්ම තුන්වන ශතවර්ෂය තෙක්ම ලියවුණු ලිපි බොහෝමයක ම ප‍්‍රාකෘත ලක්ෂණ බොහෝ සෙයින් දක්නට ඇතත් අනුක‍්‍රමයෙන් ඒවා ලිහිල්ව යන ආකාරය පසුව දක්නට ලැබේ (අමරවංශ හිමි 1969:27) වර්තමාන සිංහලයට ආවේණික වූ බොහෝ ලක්ෂණ වහරල ලිපි අයත් කාල වකවානුව තුළ දී වැද්දගත් ආකාරයක් දක්නට ඇති නිසා සිංහල භාෂා ඉතිහාසය සම්බන්ධ වැදගත් යුගයක් ලෙස නම්කළ හැකි ය (ගුණසේකර 1996:106). ප‍්‍රාකෘත යුගයේ දී දීර්ඝ ස්වර කෙටි වීම මෙන්ම සංයුක්තාක්ෂර තනි වීමත් දක්නට ලැබුණි (එම). එහෙත් මෙය ලිවීමේ සම්ප‍්‍රදායට පමණක් සීමා වූ ලක්ෂණයක් බව සිතන්නට පිළිවන (අමරවංශ හිමි 1969:27). මේ ලක්ෂණය උච්ඡාරණයට ද ඇතුළු වී නියම භාෂා ලක්ෂණ ලෙස සකස් වූයේ මේ යුගයේ දී යැයි කිව හැකි ය (ගුණසේකර 1996:106). සංස්කෘත මූල භාෂාවන්ගෙන් භින්න වූ වචන කිහිපයක් හඳුනාගත හැකි ය. විශේෂයෙන් විදවි හෝ එකී අර්ථයෙන් යොදන ලද ඊට සමගාමී වචනත් වහරල හා එහි විවිධ රූපත් කහවණ යන්නත් හඳුන්වා දිය හැකි ය. ශබ්ද තද්භව වීමේ දී අඝෝෂාක්ෂර ඝෝෂාක්ෂර බවට පත්වන ආකාරයක් දැකගත හැකි ය (අමරවංශ හිමි 1969:27).

උදාහරණ

පාචීන > පජින
සංවච්ඡර > හවජර
අභය > අපය
පධානඝර > පතනගල (එම)

ප යන්නට ව කාරය වීම ද බොහෝ විට පෙනේ(එම)

කහාපණ > කහවණ

වහරල යන වචනය කෙරෙහි වාග්විද්‍යාත්මකව අදහස් දක්වන පරණවිතාන කියා සිටිනුයේ එය සංස්කෘත වෘෂල යන්නෙන් සෑදුණු බව ය (Paranavitana & Godakumbura 1963:35). එය වෘෂල < වරෂල < වරසල < වරල ආදී වශයෙන් වූ බව ඔහුලේ අදහස යි (එම). වහරල යන්න සංස්කෘත විසාර – ලී ශබ්දයෙන් සිද්ධ වූවක්යැයි ඞී.ජේ. විජේරත්න පවසයි (එම). “වහර ල” යන්න “වහර” හා “ල” යන වචන දෙක එක් වීමෙන් නිපන් සමාස පදයක් බව සිරිමල් රණවැල්ලගේ අදහසයි (රණවැල්ල 2008:34) එහිි “වහර” යන්නෙන් විහාර’ යන අර්ථයත් “ල” යන්නෙන් “ලහ” හෙවත් “සලාකය” යන අර්ථයත් හැඟවෙන බව සඳහන් කරයි (එම). බන්දුසේන ගුණසසේකර ද චන්ද්‍රජෝති හිමියන්ගේ අදහස් වලට සමාන්තර ව යමින් ආල, ආලය යන වචන ගෘහ, මන්දිර සඳහා වාචීව යෙදෙන බවත් විහරි යනු වාසය කරන යන අර්ථය දෙන බවත් ඒ අනුව විහරි  < අල < විහරිල යනුවෙන් විය හැකි බවත් පෙන්වා දී ඇත (ප‍්‍රියංක 2012:14). චිදවි යන්න චිද් ධාතුවෙන් උපන් බවත් එහි අතීත ස්වරූපය මෙය බවත් මාලිනී ඩයස් ගේ අදහස යි (සම්මුඛ සාකච්ඡා 2015:4,21).

පූර්ව බ‍්‍රාහ්මී යුගයේ ආඛ්‍යාත ක‍්‍රියා වෙනුවට යෙදුණේ කෘදන්ත රූප ය (අමරවංශ හිමි 1969:27). වහරල ලිපිවල එය වෙනස් වෙමින් ආක්‍යාත ක‍්‍රියා රූපය යෙදී ඇති අයුරු හඳුනාගත හැකි ය (Paranavitana 1943:132-133) චිදවි යන්න ආඛ්‍යාත ප‍්‍රයෝජ්‍ය ක‍්‍රියාවකි (එම). වෙයවය (Paranavitana 1943:128-134) යන ආශිර්වාද ක‍්‍රියාව යෙදී ඇත. උත්තම පුරුෂයෙහි “වෙමි” යන අර්ථය දීම සඳහා පුද්ගල නාම සමඟ මි ප‍්‍රත්‍යයක් යෙදී ඇත (එම).

වහරල ලිපිවල එක් වචනයක් සඳහා විකල්ප රූප බොහොමයක් හඳුනාගත හැකි ය. වහරල යන්න විහරල, වෙහෙරිල, විහරිල, වහරලය, විහරලය, වෙහෙරලය ආදී වශයෙන් ද චිදවි යන්න චදවල චදෙවල සිඳව ආදී වශයෙන් ද යෙදී තිබෙනු හඳුනා ගත හැකි ය. ඒ අනුව සමස්තයක් වශයෙන් මෙකී වහරල ලිපිවල භාෂා ස්වරූපය විමසන කල භාෂාව වෙනස්වෙමින් පැවති බවත් වචනව රූපයන් බෙහෙවින් අවිනිශ්චිත තත්ත්වයක පවතින්නට ඇති බවත් පෙනේ (අමරවංශ හිමි 1969:28).

ආකෘතික ලක්ෂණ

ක‍්‍රිස්තු පූර්ව 3 වැනි සියවසේ පටන් ලියවුණු ලෙන්ලිපි (Paranavitana 1970) ක‍්‍රමයෙන් අභාවයට යන්නට ඇත. එම ලිපිවලට වඩා ප‍්‍රමාණයෙන් දීර්ඝ ඇතුළත් කරුණු වශයෙන් මඳක් හෝ සාර ලිපි ක‍්‍රිස්තු වර්ෂ 1-2 සියවස්වල පටන් ලිවීමට පටන් ගෙන තිබේ. වහරල ලිපිවල ආකෘතික ලක්ෂණ කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීමේ දී සම කාලීන අනෙකුත් ලිපි ලියා ඇති ආකෘතියට වඩා වෙනස් ස්වරූපයක් ගනී.

වහරල ලිපි බොහෝ විට පයට පෑගෙන ස්ථානයක ලිපිය සටහන් කර තිබීම හඳුනා ගැනීමට හැකි ය. සඳකඩපහනක්, පියගැට පෙළක් ආදී තැනක බෙහොමයක් වහරල ලිපි හඳුනාගත හැකි ය. සම කාලීන අනෙකුත් ශිලාලේඛන හා සංසන්දනය කරන විට ශිලාලේඛනයක් පිහිටුවීම වෙනුවෙන්ම ගල්තලය සකස්කර නොතිබීම හඳුනාගත හැකි විශේෂ ලක්ෂණයකි. අකුරු පේළි එකමත එක හෝ ළංව ලියා ඇති අතර ඒවා විවිධ ප‍්‍රමාණවලින් ද යුක්ත වේ. විටෙක සම්මත ව්‍යාකරණයෙන් හා සම්මත අක්‍ෂර වින්‍යාසයෙන් බැහැර වී ඇති ආකාරයක් දැකගත හැකි අතර බොහෝ විට බෞද්ධ විහාර ඇසුරු කරමින් ස්ථානගත වීම වැනි ලක්ෂණ වහරල ලිපි පිළිබඳ ව අවධානය යොමුකිරීමේ දී දැකගත හැකි ය. ඒ අනුව එක්තරා පිරිසකගේ විශේෂ අවශ්‍යතාවක් අරමුණු කරමින් මෙම ලිපි සටහන් කළා විය හැකි ය. මෙම ලිපි බොහෝමයක් අසම්පූර්ණ වාක්‍යවලින් යුක්ත ය. මේ කාලයේ අකුරු පුහුණු වන්නන් විසින් ලිපි සටහන් කළා ද යන්න පිළිබඳ සිතුණ ද එ වැන්නක් ගැන සඳහන් වන්නේ නැත. සමහර ලිපිවල ඇත්තේ වක්‍යංශයක් පමණි. සමහරු එය ලිපි කැබැල්ලක් ලෙස හඳුනා ගන්නා අවස්ථා ද පැවතිය හැක. ෙඑතිහාසික තොරතුරු බෙහෙවින් අල්ප ය.

වහරල ලිපි තුළින් හඳුනාගත හැකි සමාජ-පුරාවිද්‍යාත්මක කරුණු

අධ්‍යයනය කරන ලද වහරල ලිපි දෙස බැලීමේ දී පොදුවේ එම ලිපිවල හඳුනාගත හැකි අංග කිහිපයක් දක්නට ලැබේ. එ නම්, 1. දායකයාගේ නම, 2. දායකයාගේ ගම, 3. ඔහුගේ තනතුර හෝ රැකියාව, 4. කරන ලද දේ, 5. දෙන ලද දීමනාවේ ප‍්‍රමාණය හා 6. අනුමෝදනාව යනාදිය යි.

පුද්ගල නාම

මෙහි දී ආකාර දෙකක පුද්ගල නාම හඳුන්වා දිය හැකි ය. එනම් රජවරුන්ගේ නම් හා සමාජයේ අනෙක් පිරිසගේ නම් වශයෙනිග රාජ නාම හැරුණු විට අනෙක් නම් සමාජය කුළ ග‍්‍රාමීය නායකත්වයක් දැරූවන් හා සාමාන්‍ය මහජනතාව ලෙස හඳුන්වා දිය හැකි ය. එක් වහරල ලිපියක් තුළ බොහෝ අවස්ථාවල දී පුද්ගල නාම එකකට වැඩි අවස්ථා පවතී. උදාහරණ : වෙස්සගිරිය අංක 4 වහරල ලිපියේ සහසවරල, දලමෙය, සකනකන වෙසමිනිය යනුවෙන් නම් තුනක්ම දැක්වේ (Paranavitane 1943:128-139).

මෙම ලිපි බොහොමයක දරුවන්ල බිරිඳ, සොහොයුරන් ආදී වශයෙන් පවුලේ පිරිස් සම්බන්ධ කොට ලියා තිබේග හඳුනාගත හැකි නම් දෙස බැලීමේ දී ඒවා ශිලා ලේඛනවලට පොදු නොවූ සාමාන්‍ය ජනයා අතර පැවති යැයි සිතිය හැකි නම් විය හැකි ය. එක් ලිපියක සඳහන් නමක් තවත් වහරල ලිපියක දැකගත නොහැක. වහරල ලිපි හැරුණු විට සම කාලීන අනෙක් ලිපිවල ද මෙම නම් හඳුනා ගැනීමට අපහසු ය. මෙහි පුද්ගල නාම හඳුනාගත හැකි පුද්ගල නාම කිහිපය ඇසුරින් ඒවායෙහි ස්ත‍්‍රී පුරුෂ භාවය හෝ ඔවුන්ගේ ඥාතීත්වයන් තේරුම්ගත නොහැක. මෙම නම් සියල්ල පුරුෂයන්ට අයත් සංඥා නාම යයි අනුමාන කළ හැකි ය.

ස්ථාන නාම

මේ සම්බන්ධයෙන් අවධානය යොමු කිරීමේ දී ගම් හෝ ප‍්‍රදේශ පිළිබඳවත් බෞද්ධ විහාරාරාම පිළිබඳවත් කරුණු අධ්‍යයනය කළ හැකි ය. වෙස්සගිරිය ලිපි අංක 1 හි ලතකතල නම් ග‍්‍රාම නාමය හා බොය උපුල්වන් කස්සපගිරි විහාරය (Paranavitane, 1943,128-139) ඊට නිදර්ශනයක් ලෙස දැක්විය හැකි ය. සමහර වහරල ලිපිවලින් ආරණ්‍යවල නම් ද හෙළි කරගත හැකි ය (Dias 137-141). පාලුහංගමුව එක් වහරල ලිපියක උත්තර දේශය යන්න සඳහන් වී තිබේ (Dias 1991:87). සමහර අවස්ථාවල දී ප‍්‍රදේශයේ නම හා විහාරයේ නම එකම ලිපියේ දැකගත හැකි නමුත් වෙන්වෙන්ව හඳුනාගත හැකි අවස්ථා ද පවතී. හඳුනාගත හැකි ග‍්‍රාම නාම වර්තමානයේ පවතී ද නැති ද යන්න හඳුනාගත නොහැක. මේවායේ එන විහාර පිළිබඳ නාම සමහර අවස්ථාවල දී සම කාලීන අනෙකුත් ශිලාලේඛන හා යෙදී ඇති අවස්ථා පවතින අතර අධ්‍යයනය කරන ලද ශිලා ලේඛනවල අන්තර්ගත ග‍්‍රාම හෝ ප‍්‍රදේශ නාම අනෙක් ලිපිවල පවතී ද යන්න සොයා බැලිය යුතු ය.

වෘත්තීය නාම

වහරල ලිපිවල අන්තර්ගතය දෙස බැලූ විට එතරම් උගත් පිරිසක් විසින් මෙම ලිපි රචනා කර ඇති බවක් නොපෙනේ. ඊට හේතුව ලිපි කොටවන ලද පුද්ගලයන්ගෙන් තම වෘත්තිය සඳහන් කළ අය අතුරින් බහුතරයක් උළු වඩුවන් වීම යි. ඔලුවඩු, උලුවඩු, උලුවදු ආදී ස්වරූපවලින් එය හඳුනාගත හැකි ය. ඒ හැර ව්‍යාපාරිකයින්, වඩු කාර්මිකයින්, රජු කෙරෙහි සේවයේ යෙදුණු සෙනවිවරු, අමාත්‍යවරු, ගුරුවරු ආදී වෘත්තිකයන් හඳුනා ගැනීමට හැකි විය. බොහෝ පිරිස් තම වෘත්තිය සඳහන් කර නැති ආකාරයක් දක්නට ඇති අතර එම නිසා ඔවුන් ග‍්‍රාමීය මට්ටමේ සාමාන්‍ය මිනිසුන් විය හැකියැයි අනුමාන කළ හැකි ය.

පැවිදි සමාජය

බොහෝමයක් වහරල ලිපි හමු වන්නේ විහාරයක් ආශ‍්‍රය කොට ගෙන ය. එ මෙන්ම බොහෝමයක් ලිපිවල යම්කිසි බෞද්ධ විහාරයක නමක් හෝ ආරණ්‍යයක නමක් හඳුනාගත හැකි ය. ඒ අනුව, මෙකී වහරල ලිපි විශේෂය රචනා කළ පිරිස විහාරයක් කේන්ද්‍ර කරගෙන තම සේවාව සැපයූ පිරිසක් විය හැකි ය. විහාරස්ථානයක නාම හැරුණු විට කුඩාරත්මලේ ලිපියේ “පුවිජයි සිධථ” යනුවෙන් දක්වා ඇත්තේ පැවිදි සිද්ධාර්ථ යන අදහස දීමට ය (Paranavitane 1955:30-34). නිලගම වහරල ලිපිවල සඟ යන්න සඳහන් වේ (හෙට්ටිආරච්චි නැත:31-36). කුඹුක්කන්දන ශිලාලේඛනයේ භික්ෂුවක් පිළිබඳ සඳහන් කරතත් නම හඳුනාගැනීමට නොහැක (Dias, 1991, 186).

වහරල ලිපි තුළින් අනාවරණය වන සමාජය

වහරල නමින් හැඳින්වෙන ලිපි විශේෂය රචනා වූයේ කිනම් පරමාර්ථයක් උදෙසා ද යන්න තවමත් ගැටළුවකි. සමාජයේ එක්තරා පුද්ගල පැලැන්තියක විශේෂ අවශ්‍යතාවන් වෙනුවෙන් මෙම ලිපි ලියන්නට ඇත. ශ‍්‍රී ලංකාවේ හමු වී ඇති වහරල ලිපි අතුරින් බහුතරයක් විහාරාරාමයක් කේන්ද්‍ර කරගෙන හමු වී තිබේ. එ මෙන්ම ලිපි විශාල සංඛ්‍යවක බෞද්ධ විහාරස්ථානයක් පිළිබඳ කියැ වේ. එම නිසා වහරල ලිපි තුළින් හඳුනාගත හැකි පිරිස විහාරයක් වෙත තම සේවාව සැපයූ පිරිසක් විය හැකි ය. වහරල ලිපි තුළින් ද සම කාලීන අනෙක් සෙල්ලිපි තුළින් ද අනෙකුත් මූලාශ‍්‍ර තුළින් ද (උදා: මහාවංශය, සමන්තපාසාදිකා) එ වන් සේවාවක් සැපයූ පිරිසක් ගැන හඳුනා ගත හැකි ය. එම නිසා වහරල තුළින් ගම්‍ය වන්නේ පරණවිතාන දක්වන ආකාරයට වහල් මෙහෙයක්නම් එය සම කාලීන සමාජය පුරා ව්‍යාප්ත වූවක් නොව විහාරස්ථානය වෙත එක්තරා පුද්ගල කොට්ඨාශයක් පමණක් සිදු කළ ක‍්‍රියාවලියක් විය හැකි ය.

මෙකී ක‍්‍රියාව පැහැදිලි කර ගැනීමටනම් ක‍්‍රිස්තු වර්ෂ 5-7 සියවස්වල විහාරාරාම පාලනය හා එහි ක‍්‍රියාකාරිත්වය කෙරෙහි විමසා බැලිය යුතු ය. ඒ පිළිබඳ විමසීමේ දී සම කාලීන සමාජයේ ආරාමයක පාලනය මුළුමනින්ම සංඝයා සතු කටයුත්තක් විය (රාහුල හිමි 1999:143). ආරාමයක සංඝයා ද ආරාමිකයන් ද විහාර ගම්බිම් ආදිය පිළිබඳ ව ද ව්‍යවස්ථා පැවති අතර දාසයන් පිළිබඳ පැවති ව්‍යවස්ථා ද විය (එම 141) විහාරවලට අයත් වූ දාසයන් හා වහලුන් ද ආරාමිකයන් ලෙස හඳුන්වා තිබේ (ගුණවර්ධන 1993:98). මේ අනුව, විශාල ප‍්‍රදේශයක ව්‍යාප්ත වී බෞද්ධ විහාරාරාමවල කටයුතු සිදු කිරීම සඳහා සිටි සේවකයන් අතුරින් දාසයන් නැතිනම් වහලුන් යනු එක් කොට්ඨාශයක් විය හැක. එහෙත් මොවුන් ග‍්‍රිසිය වැනි රටවල පැවති පෞද්ගලික නිදහසක් කොහෙත්ම නැති පිරිසක්නම් නොවේ (අමරවංශ හිමි 1996:39) ආරාමික යන නමින් හැඳින් වූ පිරිසට විහාරස්ථානයේ සේවය කළ සියලු ම පිරිස් අයත් විය (ගුණවර්ධන 1993:99). ඔවුන්ගෙන් සමහර දෙනෙක් රජවරුන්, මෙහෙසිවරුන් විසින් විහාරයට ප‍්‍රදානය කළවුන් ය (එම). ඔවුන්ගේ නඩත්තු පිණිස ද කටයුතු යොදා තිබේ (එම 100).

ආරාමවලට ආදායම් ලැබුණු අපූරු ක‍්‍රමයක් ලෙස ආරාමවල දාසයන්ගේ නඩත්තුව පිණිසත් ඔවුන් දාස කමෙන් මුදවාලීම පිණිසත් මුදල් පූජා කිරීම හැඳින්විය හැක (රාහුල හිමි 1999:151). ආරාමිකයන් අතරට දාසයන් බඳවා ගත්තේ කුමන පදනමක් මතදැයි පැහැදිලි නැත. වහරල යන්නෙහි අදහස පැහැදිලි කරමින් පරණවිතාන විසින් දක්වන වහල් භාවය යන්නට පිළිගත හැකි සාධක කිහිපයක් මේ අනුව හඳුනාගත හැකි ය. විහාරාරාමවල ක‍්‍රියාත්මක වූ වහල් මෙහෙය පිළිබඳ තව දුරටත් අධ්‍යයනය කිරීමේ දී භික්ෂූන් විසින් දාසදාසියන් පිළි නොගත යුතු යැයි දේශනා කර ඇතත් සංඝ සමාජය ප‍්‍රසාරණය වී විහාරගම් වැඩිවත්ම ආරාමවල වැඩට ඔවුන්ගේ සේවාව යොදා ගත යුතු වන්නට ඇත. වහර, යන්නෙහි අදහස වහල්භාවය නොවන බව පිළිගත්ත ද විහාරස්ථානවල දාස ක‍්‍රමය ව්‍යාප්තව පැවති බව නිසැක ය (ගුණවර්ධන 1993:123). සිලාමේඝවර්ණ රජු යුද්ධයක දී අල්ලාගත් සිරකරුවන් දාසයන් ලෙස විහාරවලට ප‍්‍රදානය කර තිබේ (සුමංගල හිමි හා දේවරක්ෂිත 1996:පරි. 44:51) එ මෙන්ම සිව්වැනි අග්ගබෝධි ද (එම පරි. 40,38) පොත්ථකුට්ඨ ද (එම : පරි. 44,51) I වැනි සේන ද තමන් විසින් පිහිටුවන ලද නොයෙක් ආගමික ආයතනවලට වහලුන් සපයා තිබේ. මේ ආකාරයෙන් බලන කල වහරල ලිපි අයත් සම කාලීන සමාජයේ විහාරාරාම ආශ‍්‍රිත වහල් සේවයක් බැවති බව අනුමාන කළ හැකි ය. එකී පුද්ගලයන් පරණවිතාන දක්වන ආකාරයේ වෘත්තීය වහලුන් නොවන බව උපකල්පනය කළ හැක.

චිදවි යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ “මිදවීය” යන්න බව පරණවිතානගේ අදහසයි (Paranavitane 1955:35-65). ආරාමවල දාසයන්ගේ නඩත්තුව පිණිස මුදල් පරිත්‍යාග කිරීම පුණ්‍ය කර්මයක් ලෙස සැලකුවා සේ ම ඔවුන් දාස බවෙන් මුදවා ලීම ඊටත් වඩා මහා ආනිශංශ ගෙනදෙන පිංකමක් විය (රාහුල හිමි 1999:53). තම දරුවන්, බිරිඳ හෝ වෙනත් පුද්ගලයෙකු දැසභාවයෙන් මුදවා ගත් අතර එකවර පුද්ගලයින් කිහිපදෙනෙකු එක් වී එක් පුද්ගලයෙකු දාස භාවයෙන් නිදහස් කරගැනීම ද පිළිබඳ සාධක හඳුනාගත හැකි ය. එහි දී ගෙවන ලද මුදල බොහෝ අවස්ථාවල දී කහවණු සියයක් වන අතර ඊට අඩු වැඩි වන අවස්ථා ද හඳුනාගත හැකි ය. ඒ අනුව, ‘චිදවි වහරල’ යන්න සම කාලීන සමාජයේ විහාරාරාමවල දාස මෙහෙය හා ඒ වටා වූ ක‍්‍රියා කලාපය විය හැකි බව අනුමාන කළ හැකි ය.

මෙකී සාධකවලට අමතර ව වහරල ලිපිවල අන්තර්ගතය හා ඒවායේ ආකෘතික ලක්ෂණ කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීමේ දී ද ක‍්‍රිස්තු වර්ෂ 5-7 සියවස්වල සමාජයේ පැවති ලක්ෂණ කිහිපයක් හඳුනා ගැනීමට හැකියාව ලැබේ. නිරීක්ෂණය කරන ලද සමහර වහරල ලිපි පියගැට පෙළේ, සඳකඩපහන් වැනි තැනෙක දැකගත හැකි නිසා ඒවා යම් පුද්ගල කණ්ඩායමකට යටහත් පහත් බවක් පෙන්නුම් කරන බවක් උපකල්පනය කළ හැකි ය. සම කාලීන අනෙකුත් සෙල්ලිපි හා සංසන්දනය කරන විට සෙල්ලිපියේ ආකෘතියෙහි අසම්පූර්ණතාව මෙම ලිපිවලින් මනාව පෙනේ. මේ යුගයේ දී සකස් කරන ලද ශිලා පුවරු මත ලිවීම් සිදු කර ඇතත් වහරල ලිපි සඳහා ශිලා පුවරුව වෙනම ම සකසා ගෙන ඇති ආකාරයක් බොහෝවිට හඳුනා ගැනීමට නොහැක. එ මෙන්ම ඉහළ පංතියේ යැයි සැලකිය හැකි පුද්ගලයින්ට ගරු කරමින් ඔවුන්ගේ ලිපිවලින් කැපීපෙනෙන වෙනසක් සහිත ව සටහන් කර ඇති අයුරක් ද දැකගත හැකි ය. මෙම ලිපිවල පවතින ව්‍යාකරණ හා අක්‍ෂර වින්‍යාස දෝෂ, එක ම වචනය විවිධ ස්වරූපවලින් යොදා ගැනීමල ආකෘතියේ අවිධිමත් බව වැනි කරුණු නිසා සංවිධිත අධ්‍යාපනයෙන් හීන පිරිසක් සටහන් කරන ලද ලිපි විශේෂයක් බවට ද තර්ක කළ හැකි වේ. දිවයිනේ විවිධ ප‍්‍රදේශවලින් අනාවරණය වන වහරල ලිපි සමාන ආකෘතියක් සහිත ව රචනා කරන ලද බැවින් ඒ රචනා සම්බන්ධයෙන් පුද්ගල විශේෂීකරණයක් ක‍්‍රියාත්මක වූවා ද යන්නත් සලකා බැලිය හැකි වේ.

ආශ‍්‍රිත ග‍්‍රන්ථ හා ලිපි නාමාවලිය

• අමරවංශ හිමි, කොත්මලේ (1969), ලක්දිව සෙල්ලිපි, ඇම්ඞී.ඩී. ගුණසේන සහ සමාගම, කොළඹ.
• ගුණවර්ධන, රණවීර (1993) සිවුර සහ නඟුල, සමාජ විද්‍යාඥයින්ගේ සංගමය, කොළඹ.
• ගුණසේකර, බන්දුසේන (1996) සිංහල අක්ෂර සම්භවය හා එහි විකාශය, එස්. ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ, කොළඹ.
• පඤ්ඤානන්ද හිමි, ඔක්කම්පිටියේ (2005) සිංහල අක්ෂර රූප විකාසය හා භාරතීය ආභාසය, කර්තෘ ප‍්‍රකාශනයකි.
• ප‍්‍රියංක, බෙනිල් (2012) ලක්දිව පැරණි සෙල්ලිපි වල බහුලව හමුවන මෙතෙක් නොවිසඳුණු වදන් දෙකක් වහරල හා මතෙර මජිබක, එස්. ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ, කොළඹ.
• බණ්ඩාර, නිලන්ති (2008) පුරාණ ලංකාවේ සමාජය, කඩුල්ල ප‍්‍රකාශන, කඩවත.
• බුද්ධදත්ත, ඒ.පී. (1959) මහාවංශය, එම්. ඞී. ගුණසේන සහ සමාගම
• මුදියන්සේ, නන්දසේන (2000), සිංහල ශිලාලේඛන සංග‍්‍රහය, එස්. ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ, කොළඹ.
• රාහුල හිමි, වල්පොළ (2002), ලක්දිව බුදුසමයේ ඉතිහාසය, එස්. ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ, කොළඹ.
• විමලකිත්ති හිමි, මැදඋයන්ගොඩ (2004), ශිලාලේඛන සංග‍්‍රහය, එස්. ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ, කොළඹ.
• සන්නස්ගල, පුඤ්චිබණ්ඩාල (1991), සිංහල ශබ්ද කෝෂය 23 වන කාණ්ඩය, සංස්කෘතික දෙපාර්තමේන්තුව, කොළඹ.
• ප‍්‍රනාන්දු, පී.ඊ.ඊ. (1972), අභිලේඛන විඥානය පිළිබඳව පරණවිතාන මහතා කළ පර්ෙය්ෂණ, සෙනරත් පරණවිතාන, සංස්. රණවීර ගුණවර්ධන  හා ජිනදාස ලියනගේ, සංස්කෘති ප‍්‍රකාශන සංගමය, කොළඹ. 46-85
• ප‍්‍රනාන්දු, පී.ඊ.ඊ. (1998), සිංහල අක්ෂර සම්භවය හා එහි විකාශය, අපේ සංස්කෘතික උරුමය, 3-10
• ගුණසේකර, බන්දුසේන (2002) ආදිම සෙල්ලිපි හා එහි හැඩරුව, සද්ධාමංගල කරුණාරත්න අභිස්තව ග‍්‍රන්ථය, 31-36
• රණවැල්ල, සිරිමල් (2008), මහ ඇඳුරු සෙනරත් පරණවිතානයන් ඇතැම් සෙල්ලිපි වල එන ඇතැම් පද පිළිබඳව දක්වා ඇති අර්ථ නිරූපන පිළිබඳ විමසුමක්, ශ‍්‍රී ලංකා පුරාවිද්‍යා සංහිතා, 3 වෙළුම, සංස්. මුදිත කරුණාමුනි, ශ‍්‍රී ලංකා පුරාවිද්‍යා සංගමය 32-35
• වජිර හිමි, හබරකඩ (2005), සමනබැද්ද විහාරයේ වහරල ලිපිය, පුරාතන, සංස්. ඩබ්. එච්. විජේපාල,  මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල හා සංස්කෘතික උරුමයන් පිළිබඳ අමාත්‍යංශය 133-138
• වීරරත්න, නලීන් (2003/2004), පිදුරංගල දළ්හ විහාරය, වැලිපිළ, 6 වන කලාපය, ඒකාබද්ධ පුරාවිද්‍යා උපාධිධාරී සංගමය හා මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල 40-43
• සේනානායක, පියතිස්ස (2004), ශ‍්‍රී ලංකාවේ පැරණි අභිලේඛනවල අන්තර්ගත මුදල් සම්බන්ධ පරිත්‍යාග පිළිබඳ මූලික අධ්‍යයනයක්,  ඉඳුවර, සංස්. දයා අමරසේකර, හා හඟුරන්කෙත ධීරානන්ද හිමි, ආරිය ප‍්‍රකාශකයෝ, වරකපොළ, 349-365
• සේනානායක, පියතිස්ස (2004), ශ‍්‍රී ලංකාවේ පැරණි අභිලේඛනවල අන්තර්ගත මුදල් සම්බන්ධ පරිත්‍යාග පිළිබඳ මූලික අධ්‍යයනයක්’, ඉඳුවර, 349-365
• සෝමදේව, රාජ් (1997), රිදීගම සෙල්ලිපි, සංස්කෘතික පුරාණය, 2 වෙළුම, 7 කලාපය, සංස්. ටී.ජී. කුලතුංග, මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල,
• හෙට්ටිආරච්චි, කරුණාසේන හා ටිකිරි බණ්ඩාර විජේපාල (2001), ලිකුරුණෑගල – පොල්පිතිගම ගල්කැටියාගම සේලමණ්ඩලාරාම විහාරය භූමියේ ඇති වහරල ලිපි කිහිපයක් පිළිබඳ අධ්‍යයනයක්, ජාතික පුරාවිද්‍යාඥයින්ගේ සභාව
• හෙට්ටිආරච්චි, ඒ. එස්. (ප‍්‍ර.ව. නැත) රාජාංගනේ හත්ථිකුච්චි විහාරයේ සෙල්ලිපි, ශිලාලිපි සංග‍්‍රහය, දෙවන කලාපය, 31-36
• Daraniyagala, S. (1992), Pre history of Sri lanka, Archaeological Survey  Department  of Sri Lanka
• Dias, Malini (1991), Epigraphical Notes, Department of Archaeology, Colombo
• Karunarathne, Saddhamangala (1984). Epigraphia Zeylanica Volume VII, Archaeological Survey of Sri Lanka
• Knox, Robert (1958).  An Historicle relationof Ceylon, Tisara  Prekashakayo Ltd
• Paranavitana, S. (1970), Inscription of Ceylon Volume I, Archaeological Survey Department of Ceylon
• Paranavitana, S. (1983), Inscription of Ceylon Volume II, Part I, Department of Archaeology, Sri Lanka
• Paranavitana, S. (2001), Inscription of Ceylon Volume II, Part II, ed.by. Malani.Dias, Archaeological Survey Department
• Paranavitana, S. (1943). Epigraphia Zeylanica Volume VI, Published for the government of Ceylon by Humphrey Milford
• Paranavitana, S., Godakumbura, C.E. (1963). Epigraphia Zeylanica Volume ¹, Archaeological Survey of Ceylon
• Renfrew, Colin,(2005), Archaeology- The key concepts, Taylor and Francis Group, London and New York
• Uduwara, Jayanta (1991), Epigraphia Zeylanica Volume ¹¸ part II, Department of Archaeology, Sri lanka
• Wickremasinghe, Don Marthino de Silva. (1912). Epigraphia Zeylanica Volume I, Published for the government of Ceylon by Henry Frowde
• Paranavitana, S,(1962), Some Sinhalese Inscription of Circa Sixth Century, University of Ceylon Review vol XX, 1-11
• Ranawalla, Sirimal(2011), ‘Inscription of the late Anuradhapura period (from 550 AD to 1017AD), සිරිමල් රණවැල්ල උපහාර ලිපි සංග‍්‍රහය, 459-496
• Seneviratne, Sudharshan (1984), ‘The Archaeology of the Megalithic Black and Red Ware Complex in Sri Lanka’, Ancient Ceylon No.5, 237-250
• Wijeratne, D.J. (1952), University of Ceylon Review vol X, 103-117