වළවේ උප නිම්නයේ පුරාණ වාරි තාක්ෂණය හා කෘෂි සභ්‍යත්වය : වේළිඔය උප නිම්නය ඇසුරින්

ඩී.එම්. නිරෝෂා උදයංගනී

පර්යේෂණ නිලධාරිණි (පුහුණු වන), මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල, අභයගිරි විහාර ව්‍යාපෘතිය, අනුරාධපුරය.

dm.niroshaudayangani@gmail.com

අතීත දවස සිට ම බතබුලතින් සරුසාර වූ දිවයිනක උපන් ජාතියක් වූ ලාංකිකයන් වාරි කේ‍්‍රෂ්ත‍්‍රයට දක් වන්නේ විශේෂ ඇල්මකි. ලොව කිසිදු රටක දැකගත නොහැකි ආකාරයේ වාරි ශිෂ්ටාචාරයක් ශී‍්‍ර ලංකාවේ දැකගත හැක. මෙ රටට ම විශේෂ වූ තාක්ෂණ ක‍්‍රමයක් අනුගමනය කරගනිමින් අතීත මුතුන් මිත්තන් ගොඩනඟන ලද වැව් අමුණු තුළ ලාංකික අභිමානය රැදි පවති. බදුලු දිසාවේ උප ඒජන්තව සිටි ෙබ්ලි විසින් ලංකාණ්ඩුවේ නියමය පිට වර්ෂ 1815 දී ලියා ප‍්‍රසිද්ධියට පමුණුවන්නට යෙදුන රපෝත්තුවක මෙසේ ලියා තිබේ. පෙර කල කරන ලද අති විශාල වැව් කර්මාන්ත ලක්දිව තරම් ලොව අන්කිසි රටක දක්නට නොලැබෙන්නේය යනු මගේ විශ්වාසයයි. තව ද මෙ රට ඒ ඒ සීමා ඇතුළත දක්නට ලැබෙන තරම් වැව්අමුණු කර්මාන්ත අන්රටක ඒ තරාතිරමේ සීමා ඇතුළත දක්නට දුෂ්කර විය යුතුයි. මෙ තරම් කුඩා වු අන් රටක මේසා පැරණි වුව ද වැව් අමුණු තවත් ඇතැයි සිතිය නොහේ යනුවෙනි (බ්‍රෝහියර් 1935:1).

ලංකාවාසින්ගේ ශිෂ්ටාචාරය මේ පුරාණ වැව් කර්මාන්තය සමඟ අතිශයින් සම්බන්ධ වි තිබෙන බව සත්‍යයකි. සර් ඇමසන් ටෙනන්ට් මේ ගැන මෙසේ කියයි. “ලංකාද්විපයේ වරක් පැවති මහ යශෝභාවය සිහිපත් කරවන දේවල් අතුරෙන් මේ පුරාණ වැව් වල විස්මජනක නෂ්ටාවශේෂයෝ අග‍්‍රස්ථානය ලබන්නෝ ය. මධ්‍යම මිසරයේ තිබෙන විශාල මෝරිස් විල ද වෑ කණ්ඩිය කැඩි යාමෙන් අරාබියාවේ මා රෙබ් නුවර විනාශය වි ගිය ගුප්ත වූ අල් අරම් නැමැති වැව ද හැර අනකිසි පුරාතන හෝ නූතන ජාතියක් විසින් කරවන ලද මෙ වැනි කර්මාන්තයක් ලංකාවේ විස්මජනක වැව්වල විශාලත්වය නොපරදවන්නේ ය. අජ්මිර් ජාතිකයන් විසින් සාදන ලද ඉස්පහන් නගරයෙහි කොහරඞ් නැමැති වැවත් මයිසෝර් රටේ හයිඩර් නම් ජලාශයත් කලාවැව හෝ පදවිය වැව සමඟ විශාලත්වයෙන් හා ලක්ෂණයෙන් කිසිසේත් සමාන කළ නොහැක. එ සේ ම හැසරියා රටේ තිබෙන වාරිමාර්ගත් පර්සියාවේ තිබෙන ජලමාර්ග වත් මින්නේරිය වැව සමඟ පරාක‍්‍රම සමුද්‍රය අඹන් ගඟ යා කිරිමට තනන ලදැයි සිතිය හැකි ඇලහැර නම් ඇළ සමඟ විශාලත්වයෙන් සමාන කළ නොහැක” (බ්‍රෝහියර් 1935:1).

ධාතුසේන රජු මරණයට පෙර සිය පණ මෙන් ආදරය කළ කලා වැවට බැස දිය නා මේ මා රැස් කළ වස්තුව යි” පැවසු බව සඳහන් වේ . (සරත්1985:7).

ස්වභාවික ගල්තලා පර්වත කඳු සහ අපරාම්‍ය පස්තට්ටුව වැනි ස්වභාවික භූ ව්‍යුහයේ සංයුතිය හා ව්‍යුහය පිළිබඳ අවබෝධයකින් යුතුව හැසුරුණු පැරැන්නන් ජලය ගබඩා කිරිමට පෙර ඇල මාර්ග පිළිබඳ තාක්ෂණය කි‍්‍රයාත්මක කළා විය හැක (ගුණවර්ධන 2005:4).

ජල තාක්ෂණය උපරිම අයුරින් අවබෝධ කරගත් පැරුණ්නන් ජනාවාස ගොඩ නගා ගැනීමට සුදුසු ප‍්‍රදේශයන් තෝරාබේරා ගෙන කෘෂිකාර්මික කටයුතු වල නියැළෙන්නට විය. තම ජීවනෝපායන් මත ජීවිත හැඩගසා ගැනීමට සුදුසු ප‍්‍රදේශයන් තෝරාබේරා ගෙන කෘෂිකාර්මික කටයුතු වල නියැළෙන්නට විය. තම ජීවනෝපායන් මත ජීවිත හැඩ ගසා ගැනීමට පුරුදු පුහුණු විය. ආර්යයන් දිවයිනට පැමිණ මුලින්ම ජනාවාස ගොඩනඟා ගත්තා යැයි සාහිත්‍ය මූලාශ‍්‍ර වල සඳහන් වන්නේ ගංගා ආශි‍්‍රතවය. වැව් ආරම්භ කිරිමට ප‍්‍රථම ජනයා යැපුනේ ගංගා ජලයෙන් ය. ගංගා දෙපස තම ජනාවාස පිහිටුවා ගත් ඔවුන් ගංගා ජලයෙන් වී වගාව සිදු කරන ලදි. ගඟට බැඳි පෙම අතීතයේ සිටම අද දක්වාම එලෙස ම පවති. අතීත ස්වභාවයට බොහෝ වෙනසක් නොදක්වමින් අද ද මාලදොල ප‍්‍රදේශයේ වළවේ ගෙඟහි උප නිම්නයක් වූ වේලිඔය අතු ගංගාවේ දෙපස ජනතාව වී වගාව දෙකන්නයේම සිදු කරයි. ඹබරකන්ද දිය ඇල්ල ලංකාවේ උසම දිය ඇල්ල ලෙසින් ජල ධාරාව මුහුදට වැටෙන්නේ වළවේ මෝයෙනි. මාලදොල ප‍්‍රදේශය කඳු වලින් වට වූ ගස්කොළන් බහුලව ජල පෝෂක ප‍්‍රදේශයකි. කෙතරම් නියඟ වකවානුවක වුවද නොසිදෙන ජලධාරාව නිසා ගොවීන් ට තම වී වගාව සඳහා බාධාවක් නොවන්නේය. මෙම අධ්‍යයනයේ මුල් භාගයේ ප‍්‍රදේශයේ භූගෝලිය පිහිටීම හා උප නිම්නයේ ඇති වාරි හා කෘෂි පද්ධතිය පිළිබඳ සාකච්ඡා කරනු ලබයි. වාරි තාක්ෂණය හඳුනා ගැනීම හා පවතින විශේෂතා පිළිබඳව සලකා බලනු ලබයි.

වාරි පද්ධතියකට වැදගත් වන්නේ භූගෝලිය පිිටීමයි. ස්වභාවික ජල පහරක් වුව ද ඉදිරි ගමන් මග තීරණය කරන්නේ භූගෝලිය පිහිටීම අනුවය. සියවස් ගණනකට පෙර ජනාවාස වූ මෙම ප‍්‍රදේශය තුළ පවතින්නේ සාම්ප‍්‍රදායික කෘෂිකාර්මික රටාවකි. නූතනයේ දක්නට ලැබෙන වාරි සම්ප‍්‍රදායට එහා ගිය ස්වභාව ධර්මය උපයෝගි කරගනිමින් නිර්මාණය කර ගත් වාරි පද්ධතියක් හඳුනාගත හැක. උදාහරණයක් ලෙස ගතහොත් ස්වභාවික ගල්පර උපයෝගි කර ගනිමින් ඇළ මාර්ග නිර්මාණය කර ඇත. කෘෂි පද්ධතියේ හා වාරි පද්ධතියේ පවතින්නේ අන්න්‍යෝන්‍ය සම්බන්ධතාවකි. ඒ අනුව, මානවයාගේ හැඩගැසීම සිදු වේ. ගැමියන් හිමි කර ගත් කෘෂිකාර්මික ජීවන තත්ත්වය ඇඟයීම ද සිදු කරනු ලබයි. වළවේ ගෙඟහි උප නිම්නයක් වූ වේලිඔය උප නිම්නයේ වාරි හා කෘෂි පද්ධතිය අධ්‍යයනය උක්ත පරිදි සිදු කරනු ලබයි.

යාපා නම් රජ කෙනෙකු සතුරන් පරදවන අදහසින් උඩකට්ටුවේ සිට පහත කට්ටුවට ගමන් කරන විට උග්ගල් අලුත්නුවර මාළිගාවේ නවාතැන් ගෙන සතුරන් දිනා ජය ලැබුවහොත් ඒ ගම ස්කන්ද කුමාර දිව්‍ය රාජයෝත්තම දේවියන් වහන්සේට පුද කරන බව පොරොන්දු වී යුද්දෙන් ජය ගෙන එහි ඇවිත් උග්ගල් අලුත්නුවර දේවාලය කරවා ආපසු ඌව-වෙල්ලස්ස බලා ගමන්කරන මාර්ගය මාලදොළ හරහා වැටි තිබිණ. ගමන අතරතුර රජු විඩා නිවා ගැනීමට හමු වූ දොලෙන් ජලය ස්නානය කරන අතර තුර රජුගේ මාලය ගඟට වැටී ඇත. එ බැවින් මාලය වැටුණු දොල “මාලදොල” ලෙස හැඳින් වූ බව ජනප‍්‍රවාදයේ එයි. එ මෙන්ම මාලයක් වැනි කඳු වළල්ලක් මැදින් ගලා යන දොල නිසා “මාලදොල” වූ බව ද ජනප‍්‍රවාදයේ එයි. වර්තමානය වන විට පවුල් 88ක් පමණ ගම්මානයේ ජීවත් වෙති. බදුල්ල දිස්ත‍්‍රික්කය තුළ පිහිටි සුන්දරත්වයෙන් පිරිපුන් ගම්මානයක් ලෙස දැකබලා ගත හැක. කඳු වළල්ලකින් මැදිව පිහිටා තිබිම හේතුවෙන් කාගේත් නෙත්සිත් ඇඳබැඳ තබා ගැනීමට සමත් වෙයි. දීර්ඝ කාලයක් ඔස්සේ නොවෙනස්ව පවතින කෘෂි සමාජයක් හා වාරි පද්ධතියක් වත්මන ද දැකබලා ගත හැක. මාලදොල ගම්මානයේ ජීවත් වන සියලු දෙනා ම වී වගාව තම ජීවනෝපාය කර ගනිමින් ජීවිකාව හැඩ ගසා ගනි. සිනිනක්කර කුඹුරු ඉඩම් සියලු දෙනාටම හිමි ව ඇත්තේ පරම්පරාවෙනි.

මුල්කාලීන ව පදිංචි වූවන් කෘෂිකාර්මික කටයුතු සඳහා සුදුසු භූමියකින් හෙබි නිසා ජනාවාස ගොඩනඟා ගන්නට ඇති බව පැහැදිලි වේ. අතීතයේ පවුල් දෙකක් හෝ තුනක් පදිංචි වන්නට ඇත. අතීතයේදි ගමට ගමන් කිරිම සඳහා කඳු අතරින් අඩිපාරක් විය. කඳු මුදුනේ සිට බෑවුම ඔස්සේ පහළට බැසිම ගමට පිවිසීමට නම් අනිවාර්යය වේ. ගම්මානනේ පිට වීමට අනිවාර්යෙන් කන්ද තරණය කළ යුතු වේ. ගම්මානයේ පවතින දේශගුණික හා කාලගුණික තත්ත්වය ජීවත් වීමට සුදුසු පරිසර තත්ත්වයක් උදා කරයි. වර්තමානය වන විට ගම්මානයට සංචාරක ආකර්ශනය ට ද පත්ව ඇත. ගම වටා දිවෙන වළල්ලක් ආකාර වූ කඳු වළල්ල නිසා අපූර්ව දර්ශනයක් මවා පායි. මාලදොළ ගම්මානය අතීත පැවැති පාලන ක‍්‍රමයන්ට මුල් තැන දෙමින් ගමේ බොහෝ කටයුතු සිදු වන්නේ ගමරාළ නමින් ප‍්‍රකට ගමේ ප‍්‍රධාන පුරවැසියාගේ ප‍්‍රධානත්වයෙන් සිදු වේ. ගම්වාසින්ගේ දෛනික ප‍්‍රධාන ම කාර්යය වන්නේ කෘෂිකාර්මික කටයුතු වල නියැලීමයි.

හල්දුම්මුල්ල ඌව පළාතේ බදුල්ල දිස්ති‍්‍රක්කය තුළ පිහිටා ඇත. බදුල්ල දිස්ත‍්‍රික්කය මධ්‍යම කඳුකරයේ නැගෙනහිර කොටසේ පිහිටි වෙන ම ම භූගෝලිය ප‍්‍රදේශයක් ලෙස හැදින්විය හැක. උතුරු හා දකුණු දිසාගත කඳු වැටි සහ ඒවාට අතරමැදි නිමින භූ දර්ශනයේ සම මුදුන් උන්නතාංශය මධ්‍ය කඳුකරයේ පැහැදිලි වියළි ප‍්‍රදේශයක් වීම දිවයිනේ කැටි වළාකුළු ඇති වන ප‍්‍රභව ප‍්‍රදේශයක් වීම කඳු බාධක හා විශාල නිම්නයකින් වට වී තිබිම වැනි භූගෝලිය ලක්ෂණ ප‍්‍රදේශයට ඒකියත්වයක් ලබා දෙයි. බදුල්ල දිස්ත‍්‍රික්කය උතුරින් දුම්බර යටි නැම්මෙන් ද නැගෙනහිරින් හා දකුණින් උස් කඳු වේදිකාවක් ද බටහිරින් මධ්‍ය කඳු නාරටියේ නැගෙනහිර මායිමෙන් ද වටවුනු මෙම ප‍්‍රදේශය සැබැවින්ම “ද්‍රෝණියකි”. මෙම බදුලු ද්‍රෝණිය මධ්‍ය කඳු නාරටියෙන් සෑහෙන පමණ මොහොර බෑවුමකින් මායිම් වී ඇති මුත් වයඹ මායිමේ පිහිටි රාගල වේදිකාවේ සිට පියගැට පෙළකින් බසින අයුරින් ද්‍රෝණියට පිවිසිය හැකි ය. ද්‍රෝණියේ සාමාන්‍ය උන්නතාංශය මීටර් 1,400ක් තරම්ය. වැලිමඩ සානුව බදුලු ද්‍රෝණිය නමුණුකුල හා මඩොල්සිම වැටී නැගෙනහිරින් හා දකුණු වේදිකා ප‍්‍රදේශයේ පැහැදිලි භෞතික ලක්ෂණ විද්‍යමාන කරවයි. නැගෙනහිර දේශාංශ 80⁰ 49ි – 81⁰ 5 අතරත් උතුරු අක්ෂාංශ 6⁰ 32 සිටි 6⁰ 43 අතර පිහිටා ඇත. හල්දුම්මුල්ල ප‍්‍රදේශය සැලකීමේ දි එය බදුල්ල දිස්ත‍්‍රික්කයේ හපුතලේ වැටිය බදුලු ද්‍රෝණියේ නිරිතදිග මායිමේ පිහිටියේ ය. (සංඛ්‍යාන නිබන්ධනය බදුල්ල දිසිත‍්‍රික්කය 2011:5). භූ විෂමතාව සලකන විට කොට්ඨාශයේ වැඩි ප‍්‍රදේශයක් මුහුදු මට්ටෙම් සිට මීටර් 305-14 (අඩි 1,000 – 3,000) අතරේ පිහිටා සුළු ප‍්‍රදේශයක් මීටර් 150 – 305 ඇති අතර (අඩි 500 – 1,000) අතර පිහිටා ඇත. මෙම උසින් අඩු ප‍්‍රදේහය නැගෙනහිර මායිමට ආසන්නව දකුණු මායිමට යාබදව පිහිටා ඇත. උතුරේ සිට දකුණට ප‍්‍රපාතාකාර බෑවුම් සහිතව විහිදෙන මෙම භූමි භාගය තුළ පිහිටි උසින් මීටර් 712 ක් වූ කොස්ලන්ද සානුව පිහිටා ඇත. හල්දුම්මුල්ල ප‍්‍රාදේශිය ලේකම් කොට්ඨාශය තුළ පිහිටි මාලදොල ප‍්‍රදේශය උඩරට කඳුකර ප‍්‍රදේශයේ රමණීය භූමිභාගයක පිහිටි ගම්මානයකි. ඵෙතිහාසික වශයෙන් ඉතා වැදගත් ස්ථානයක් හිමි කර ගන්නා ප‍්‍රදේශයේ වාරි තාක්ෂණය හා කෘෂි කර්මාන්තය ඉතා විශේෂත්වයක් උසුලයි. ප‍්‍රදේශයේ මධ්‍ය වාර්ෂික මිලි මීටර් 2,000 – 2,500 ත් අතර වේ. දකුණු ප‍්‍රදේශය වන විට මි.මි. 1,500 – 2,000ත් අතර වේ. රතු සහ ෆෙසෝලර් පස විශාල ප‍්‍රදේශයක් රතු දුඹුරු පසත් වියළි කලාපීය අපරිමිත ලොම් පසත් දක්නට ලැබේ. මධ්‍ය උෂ්ණත්වය ප‍්‍රදේශයේ විවිධත්වයෙන් යුතු අතර එය 20 0 ක්‍ – 26 0 අතර වේ. ප‍්‍රදේශයට වර්ෂාපතනය අනුව සෘතු හතරකට බෙදා දැක්විය හැකිය. එනම්,

• වසන්ත සංවහන වර්ෂා කාලය (මාර්තු – අපේ‍්‍රල් මාස)
• නිරිතදිග මෝසම් සෘතුව (ජූනි – සැප්තැම්බර්)
• සරත් සංවහන වසුළි සෘතුව (සැප්තැම්බර් අග සිට ජනවාරි අග දක්වා)
• ඊසාන දිග ත්‍මා්සම් කාලය (නොවැම්බර් සිට ජනවාරි අග දක්වා)

බණ්ඩාරවෙල ප‍්‍රදේශයේ ඓතිහාසික පසුබිම ප‍්‍රාග් ඓතිහාසික යුගය දක්වා දිව යයි. බණ්ඩාරවෙල ප‍්‍රදේශයේ හමු වූ ශිලා ආයුධ සමඟ සෙලිග්මාන් හා සැරසින් වැනි පුරාවිද්‍යඥයින් අදහස ප‍්‍රාග් මානවයා මෙම ප‍්‍රදේශයේ ජීවත් වූ බවය. වර්තමානය වන විට විද්වතුන්ගේ අධ්‍යයන තුළින් පුරාවිද්‍යාත්මක සාධක රැසක් හඳුනා හැකිය. මෙහිදි ප‍්‍රාග් ඓතිහාසික ස්ථාන රැුසක් සොයාගත හැකි විය. අතීතයේ සිටම මානව ජනාවාසකරණයට සුදුසු ප‍්‍රදේශයක් ලෙස හඳුනා ගත හැකිය. අතීත මානවයාගේ සංචාරක දිවිපෙවතෙහි වේලිඔය ගංගාව වැදගත් ගමන් මාර්ගයකි. වේලි ඔය මුහුදට වැටෙන්නේ වලවේ නාමයෙන් අම්බලන්තොට ප‍්‍රදේශයෙනි. රට මැද මානවයා වේලඔය දිගේ පහළට ගමන් කර වෙරළබඩ ට ළඟා වූහ. වෙරලබඩ සිටි මානවයා වලවේ ගංගාව ඔස්සේ පැමිණ වේලිඔය දෙසින් මධ්‍යම කඳුකරයට පිවිසියහ. එබැවින් වළවේ මිටියාවතේ දෙපස බොහෝ ප‍්‍රාග් ඓතිහාසික ස්ථාන රැසක් හමු වේ. මාලදොල ගම්මානය ජනාවාස වීම පිළිබඳ නිශ්චිතව සඳහන් කළ නොහැකි වුවද ඓතිහාසික මූලාශ‍්‍ර වල ගම්මානය පිළිබඳ සඳහන් වේ. මාලදොල ප‍්‍රදේශයේ ඓතිහාසික පසුබිම පිළිබඳ ව සලකා බලන විට මී වසර 500ට ඉහත දී යාපා නම් යුව රජ කෙනෙකු අලුත් නුවර සිට මෙම මාර්ගය හරහා යුධ කටයුත්තක් සඳහා ඌව වෙල්ලස්ස බලා යන ගමනේ දි වැදගත් නැවතුම් ස්ථානයක් ලෙස මාලදොල ප‍්‍රදේශය හඳුන්වා දිය හැක.

ප‍්‍රාග් ඓතිහාසික මානවයාගේ සංචාරක දිවිපෙවත පිළිබඳ අදහස් දක්වන පුරාවිද්‍යාඥයින් බොහෝ දෙනාගේ අදහස අතීත මානවයා වළවේ ගඟ දිගේ වෙරළට ගමන් කළ බවත් වෙරළේ සිට කඳුකරයට ගමන් කිරිමට වළවේ ගඟ යොදා ගත් බව ය. වර්තමානයේ කූරගල වැනි ස්ථාන වල සිදු කළ පර්යේෂණ වලින් ඒ බව පැහැදිලි වී ඇත. මෙකි සාධක තුළින් ගම්‍යමාන වෙන්නේ ප‍්‍රාග් ඓතිහාසික මානව ජනාවාස මෙම ප‍්‍රදේශයේ පැවැති බවය. සාහිත්‍ය මූලාශ‍්‍ර ගණනාවකම මාලදොල ගම්මානය පිළිබඳ සඳහන් වේ. ඒ අතර සොරගුණේ දේවාලය පිළිබඳ ලියැවී ඇති ලේකම් මිටියේ හා දේවාල තුඩපතෙහි සඳහන් වන ආකාරයට අතීතයේ මාලදොල ගම්මානය හේවා ගම්මානයකි. රජයට යුද අවස්ථාවන් හිදි මෙන්ම ප‍්‍රාදේශීය රජවරුන්ට විශේෂයෙන් සේනාව සැපයීමට භාරව සිටි බව එහි සඳහන් වේ. අතීතයේ මාලදොල ගම්මානය මැදින් වැටි තිබුණ මාර්ගය යුද කටයුතු සඳහා රජවරුන් ගමන් කළ බව සඳහන් වේ. ප‍්‍රාදේශීය පාලකයෙකු වූ යාපාබණ්ඩාර රජු අලුත් නුවර ප‍්‍රදේශයේ පාලකයෙකු සමඟ යුද වැඳී ජය ලබා ගමන් ගත්තේ මාලදොල හරහා බව සොරගුණු දේවාල මහ ලේකම් මිටියේ සඳහන් වේ.

දේවාලයේ බණ්ඩාර මහතාට පාරම්පරිකව අයත් පුස්කොළ ලේඛන රාශියකම දේවාලය හා සම්බන්ධ තොරතුරු වලදි මාලදොල ගම්මානය පිළිබඳ සඳහන් වේ. ප‍්‍රදේශයේ පවතින මඩ සහ ගොඩ ඉඩම් රාශියකම අයිතිය සතුව පවතින්නේ දේවාලයටයි. එමෙන්ම මෙම අධ්‍යයනයේ දි පුරාණ ගමරාළ 1900 ගණන් වල මාලදොල, බෝගන්දන හා කළුපහන ප‍්‍රදේශයේ වෙල් විදානේ වශයෙන් කටයුතු කළ ඞී.එම්. රංබණ්ඩාගේ දිනපොත් මූලාශ‍්‍ර වශයෙන් වැදගත් විය. වෙල් විදානේ වශයෙන් කටයුතු කිරිම් සියල්ලම කෘෂිකාර්මික ගැටළු විසදීම් මෙන්ම නීත්‍යානුකූල සියලු පාලන ක‍්‍රමයන්ගේ සටයන් තබා ඇත.

වළවේ ගඟ පෝෂණය කරන ඇළදොළ ප‍්‍රදේශයේ උතුරු කෙළවරේ සිට ප‍්‍රපාතාකාර බෑවුම් ඔස්සේ ගලා බැසීම ජල පරිවහන රටාවේ කැපී පෙනෙන ලක්ෂණයකි. ලංකාවේ දර්ශනීය වූ දිය ඇළි අතුරින් උස ම දිය ඇල්ල වන අඩි 894ක් උස බඹරකන්ද දිය ඇල්ල ආරම්භ වන්නේ වළවේ ගංගාෙවහි ආරම්භක ප‍්‍රදේශයෙනි. පාරිසරික සුන්දරත්වය විදහාපාන ස්ථානයක් මෙන් ම ජල වහන රටාවේ වැදගත් ස්ථානයක් ද හිමි කර ගනී.

වළවේ උප නිම්නය වූ මාලදොළ ප‍්‍රදේශයේ වාරි හා කෘෂි පද්ධතිය අධ්‍යයනය

මාලදොළ ප‍්‍රදේශයට උතුරින් පටන් ගන්නා වේළිඔය කුඩා කුඩා දිය පහරවල් කිහිපයක එකතුවෙන් නිර්මාණය වී ඇත. වීරකෝන් ගම, කළුපහන, නාරංමණ්කඩ පසු කරමින් පැමිණෙන විට මාලදොල හමු වේ. ප‍්‍රදේශයේ ජනතාව අතීතයේ සිට ම ගොවිතැන් බතින් ජීවත් වූවෝ වූහ. ප‍්‍රදේශයට උචිත පරිදි වාරි පද්ධතිය සකසා ගනිමින් කෘෂිකාර්මික කටයුතු සිදු කිරිම දැකගත හැක. මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 700ක පමණ උසින් පිහිටා ඇති ප‍්‍රදේශයක් වන අතර සතර දිසාවෙන්ම කඳු වලින් වට වී ඇත. කෂිකාර්මික කටයුතු වල දි වැදගත් කොටස වන්නේ වාරි පද්ධතියයි. එ බැවින් කෘෂිකාර්මික කටයුතු සඳහා අවශ්‍යය ජලය ලබා ගැනීම සඳහා ප‍්‍රදේශයට උචිත වාරි පද්ධතියක් නිර්මාණය කර ගැනීම වැදගත් වේ. වළවේ උප නිම්නයේ වාරි පද්ධතිය විශේෂ බවක් උසුලන්නේ අතීතයේ නිර්මාණය කළ වාරි පද්ධතියක් වීම හේතුවෙන් ය. වේලිඔය ගඟ කේන්ද්‍ර කරගනිමින් අක්කර 35 පමණ වූ කුඹුරු සඳහා ජලය ලබා ගනී. මහඇල්ලේ වල ස්ථානයෙන් අමුණක් බැඳ නිත්තමළුව වෙල් යායට ජලය ලබා ගැනීමට මුල් කාලීන ව ගොවින් කටයුතු කර ඇත. මුල් කාලීන ව අමුණ ලාද දමා (මහ කඳන්), පිටපලු හරහට දමා, ගල් දාලා, ජලය කාන්දු නොවීමට පිදුරු දමා නිර්මාණය කර තිබු බව ගමරාළ ප‍්‍රකාශ කරයි. පසුව ඇළ නිර්මාණය කර ජලය ලබාගෙන ඇත අමුණ නිසා ජලය අඩු කාල වල දි පවා කෘෂිකාර්මික කටයුතු වලට අවශ්‍ය ජලය ලබා ගත හැකි විය.

උප නිම්නයේ වාරි තාක්ෂණය හඳුනා ගැනීම

ප‍්‍රදේශයේ කෘෂි කාර්මික කටයුතු වලදි විශේෂ වාරි තාක්ෂණ ක‍්‍රමයන් හඳුනා ගත හැකි ය. විශේෂයෙන්ම ඔවුන් ප‍්‍රදේශයට විශේෂ වූ වාරි තාක්ෂණ ක‍්‍රමයක් යොදාගෙන ඇත. භූගෝලිය පිහිටීම අනුව තාක්ෂණය උපයෝගි කර ගැනීමට ගොවීන් කටයුතු යොදා ඇත. සියලු ම කුඹුරු වලට ජලය ලබා ගත හැකි පරිදි වාරි පද්ධතිය නිර්මාණය කර ඇත. ගඟ දෙපැත්තෙහි ම කුඹුරු වලට ජලය ලබා ගත හැකි වන පරිදි අමුණු බැඳ ඇළ මාර්ග සකසාගෙන ඇත. ජලය කුඹුරේ ප‍්‍රමාණයට ලබා දීම සඳහා කට්ට කඳ යොදාගෙන ඇත.

ප‍්‍රදේශයේ පවතින භූගෝලීය තත්ත්වයන්ට අනුව වාරි පද්ධතිය අධ්‍යයනය

වාරි පද්ධතියකට වැදගත් වන්නේ ප‍්‍රදේශයේ පවතින භූගෝලිය පිහිටීමයි. භූගෝලිය වශයෙන් මාලදොළ ප‍්‍රදේශය ගත්විට මධ්‍යම කඳුකරයේ කඳු වළල්ලකින් වට වී නිර්මාණය වූ ගම්මානයකි. එ මෙන්ම ලංකාවේ ප‍්‍රධාන ගංගාවක් වූ වළවේ ග ෙගහි ආරම්භය හා ජල පෝෂක ප‍්‍රදේශය වන්නේ මෙම ප‍්‍රදේශයයි. ගුරු කඳුරු ඔය, මාලපේ ඔය, කඳවටුන ඔය, කුඩා දිය පහරවල් වලින් සැදුන බඹරකන්ද දිය ඇල්ල ද කළුපහන කඳුවැටියෙන් දැකගත හැක. අනතුරු ව ආරම්භ වන වේළිඔය ගංගාව ඉතා බෑවුම් ප‍්‍රදේශයක් ඔස්සේ පහළට ගලා බසියි. කඳු අතරින් කුඩා දිය පාරවල් ද එක් වීම හේතුවෙන් ටිකෙන් ටික ජල කඳ ප‍්‍රමාණයෙන් විශාල වේ. එ මෙන්ම පවතින කඳු බෑවුම් හේතුවෙන් දිය ඇලි කිහිපයක්ම දැක ගත හැක. ආරම්භයේ බඹරකන්ද දිය ඇල්ල සහ මාලදොල ගමෙහි ආරම්භයේ පිහිටා ඇති මහඇල්ලේ වල කුඩා ඇල්ලේ වල යන දිය ඇලි විශේෂ වේ.

වේලිඔය ගංගාෙවහි පවතින භූගෝලිය තත්ත්වයට අනුකූල වන පරිදි වීම වී වගාවට අවශ්‍ය වාරි පද්ධතිය පැරැන්නන් විසින් නිර්මාණය කරගෙන ඇත. ප‍්‍රදේශයේ භූගෝලිය වශයෙන් පවතින්නේ දැඩි කඳු හා බෑවුම් සහිත පිහිටීමයි. එබැවින් ජලය ලබා ගැනීම සඳහා ඔවුන් විවිධ උපක‍්‍රම භාවිත කර ඇත. ඉහළින් පවතින කුඹුරු වල සිට පහළ කුඹුරු වලට ජලය ගලා එන ලෙස බෙත්ම ක‍්‍රමය යොදා ගෙන ඇත. භූගෝලියව පවතින බෑවුම් ස්වභාවය නිසා කුඹුරු සකස් කර ඇත්තේ හෙල්මළු ක‍්‍රමයට ය. එ බැවින් කුඩා ලියැදි දැකගත හැක. ප‍්‍රධාන ඇළ මාර්ගයෙන් ජලය ඇළ මාර්ගය අසළ කුඹුරු වලට ලබා දුන්න ද ප‍්‍රධාන ඇළ මාර්ගයෙන් දුර පවතින කුඹුරු සඳහා කුඩා ඇළ මාර්ග ඔවුන් යොදාගෙන ඇත. එම කුඹුරට පමණක් ප‍්‍රමාණවත් ජලය ගෙන යා හැකි ඇළ මාර්ග කුඩා ගල් වැටි දෙපසින් යොදා සකස් කර ඇති ආකාරය වර්තමානයේ ද හොදින් ආරක්ෂා වී ඇත. අතීතයේ වූ නිර්මාණය වර්තමානයේ ද කිසියම් වූ ආකාර මැදිහත් වීමකින් තොරව ආරක්ෂා වී පවති.

සෑම කුඹුරකට ම ජලය ගෙන යා හැකි කුඩා ඇළවල් මෙසේ නිර්මාණය කර ඇත. භූගෝලිය පිහිටීම උපරිම අයුරින් දුෂ්කර වුව ද යහපත් ලෙස වාසිදායක ලෙස ප‍්‍රයෝජනයට ගෙන ඇත. තැනිලා භූමි කිසිසේත් නොවන හෙයින් පහළට ජලය රැගෙන යාමේ දි ජලයේ පීඩනය ගැන සැලකිලිමත් වී ඇති ආකාරය හොඳින් පැහැදිලි වේ. ජලයේ පීඩනය වැඩි වුවහොත් ඇළ වේලි කැඩි යා හැකි ය. එම නිසා එයට උපක‍්‍රම වශයෙන් කුඩා ජල කඳක් ප‍්‍රවාහනය කළ හැකි ලෙස කුඩා ඇළ මාර්ග විටින් විට නැම්ම සහිත ව නිර්මාණය කර ඇත. හෙල්මළු ක‍්‍රමයට පවතින කුඹුරු බැවින් ජලය උපරිම අයුරින් ප‍්‍රයෝජනයට ගැනීම සඳහා කුඹුරකින් කුඹුරකට ජලය ලබා ගැනීම දැකගත හැක. ඉහළින් පවතින කුඹුරට වැඩි ජලය පහළ කුඹුරට ප‍්‍රයෝජනයට ගැනීමට කටයුතු කර ඇත. කුඹුරු හෙල්මළු ආකාරයට පඩිපෙළක් මෙන් දිස්වේ. මෙම ස්වභාවයට ගැලපෙන ආකාරයෙන් ජලය ලබා ගැනීම සඳහා බෙත්ම ක‍්‍රමය යොදා ගනී. ජලය අපතේ යාමක් සිදු වන්නේ නැත.

ප‍්‍රදේශයේ සාම්ප‍්‍රදායික කෘෂිකර්මාන්තය අධ්‍යයනය

වර්තමානයේ අතීත ක‍්‍රම භාවිත කරමින් කෘෂිකාර්මික කටයුතු වල නියැළෙණු දැක ගත හැක. සම්ප‍්‍රදායෙන් එහාගිය ගොවිතැන් කටයුතු කිරීමට ඔවුන් කැමත්තක් දක්වන්නෙ නැත. යන්ත‍්‍රසූත‍්‍ර භාවිතයට වඩා අතීතයේ සිට පැවත එන අම්බරුවන් යොදාගෙන සී සෑම, ගොයම් අච්චලය මැඩවීම යනුවෙන් ඔවුන් හඳුන්වන අස්වැන්න වෙන් කර ගැනීම වර්තමානයේ ද ගවයන් යොදා ගෙන සිදු කරයි. සම්ප‍්‍රදායික අත්තම් ක‍්‍රමය අනුසාරයෙන් එකිනෙකා සහයෝගයෙන් කටයුතු කරනු දැක ගත හැක. අතීත ජල කළමනාකරණය අදටත් එ අයුරින් ම භාවිත කරනු ලබයි.

ප‍්‍රදේශයේ කෘෂිකාර්මික ස්වභාවය හා මිනිසුන්ගේ හැඩ ගැසීම් අතර අන්තර් සම්බන්ධතාව

මාලදොළ ප‍්‍රදේශයේ ජනතාවගේ ප‍්‍රධාන ජීවනෝපාය කෘෂිකර්මාන්තයයි. යල මහ දෙකන්නය වී වගා කරමින් අස්වැන්න ගෙට ගෙන ඒම ඔවුන්ගේ එක ම අභිලාෂය වේ. වී වගාව ඔවුන් අනිවාර්යෙන්ම සිදු කළ යුතු යැයි ඔවුන් කල්පනා කරනු ලබන අතර හැඩ ගැසි සිටින්නේ වී වගාව සිදු කර එයින් යැපිමටයි. මහා පරිමාණ වී වගාවකට වඩා සැහැල්ලුවෙන් සතුටින් පහසුවෙන් ගම්වාසින් වී වගාව සිදු කරයි. මඟ තොටේ දි වුවද මුණගැසුණු විට කතා බහ කරන්නේ කුඹුර පිළිබඳව ය. ඉතා විශේෂ කෘෂිකාර්මික ස්වභාවයක් ප‍්‍රදේශයේ දැකගත හැක. වර්තමානය වන විට ද සම්ප‍්‍රදායික ක‍්‍රම අනුගමනය කරමින් ගොවිතැන් කටයුතු සිදු කරනු ලබයි. සෑම කටයුත්තක දී ම එකිනෙකා අතර අන්තර් සහයෝගයෙන් කටයුතු කිරිම දැක ගත හැක. ශ‍්‍රම හුවමාරුව සෑම ගොවිතැන් කටයුත්තක දී ම දැකගත හැක. ගොවිතැන් කටයුතු ආරම්භ කිරිමට ප‍්‍රථමයෙන් ඔවුන් සිදු කරනු ලබන්නේ අමුණ හා ඇළ එළිපෙහෙළි කර ජලය රැගෙන යාමට සුදුසු ලෙස සැකසීමයි. ඒ සියලු කටයුතු ගමේ ගමරාළගේ ප‍්‍රධානත්වයෙන් සිදු කරනු ලබයි. ඒ සඳහා ගොවීන්ගේ එකමුතුවෙන් පිහිටුවාගෙන ඇති ගොවි සංවිධානයක් ද වර්තමානයේ කි‍්‍රයාත්මක වේ. සියලු දෙනා ම එක් දිනයක් නියම කරගෙන එදිනෙට රැස් වී අමුණ හා ඇළ මාර්ග නව කන්නය සඳහා අලුත් වැඩියා කරනු ලබයි. ඉන් අනතුරු ව නියමිත කාලයක් නියම කරගෙන පුරන් හීය හානු ලැබේ. පුරන් හීය හෑමෙන් අනතුරු ව නියර බැදීම ආරම්භ කරනු ලබයි. ඉන් අනතුරු ව නියම කර ගත් දිනට පුරන් කොටා අවසන් කර පැළ තවාන් දමනු ලබයි. පුරන් හීය හෑමෙන් අනතුරුව වල් පැළැටි පොහොර වීමට කාලයක් ඉඩ හරිනු ලබයි. පැළ තවාන් වලට නියමිත කාලය පැමිණි විට ගලවා සිටු වීම සිදු කරනු ලබයි. අනතුරු ව ගොයම නඩත්තුව සිදු කරනු ලබයි. ගොවිතැන් කටයුතු සිදු කරනු ලබන්නේ අත්තම් ක‍්‍රමයට ය. කුඹුරේ ප‍්‍රමාණය අනුව ශ‍්‍රමය කැඳවා ගනු ලබයි. බාල වැඩිහිටි සියලු දෙනා ම සිය කැමැත්තෙන් තම කුඹුරේ කටයුතු වල නියැළි සිටියි. සෑම ගොවියෙක්ම උදෑසන ම තම කුඹුර වෙත යාමට අමතක නොකරයි. පුරුද්දක් වශයෙන් නිතිපතා කුඹුරේ එහාමෙහා ගමන් කිරිම සතුන් විනාශ කරනු ලැබුවන් නැවත සැකසීම සිදු කරනු ලබයි.

අමුණ බැදීම

අතීතයේ සිටම පුරාණ ගොවීන් තම ගොවිතැන් කටයුතු සිදු කිරිමට අවශ්‍ය ජලය සපයා ගැනීමට තම අවශ්‍යතාව පරිදි ජලය රැගෙන යාමට තාක්ෂණය යොදා ගත්හ. අමුණ නිර්මාණයේ ආරම්භය සිදු වූයේ ඒ අයුරින්ය. “මේ දෑතුරෙහි ඇළ අමුණු පුවටා ආදි වූ බොහෝ කර්මාන්ත අත කම්සේ නැතිවැ කළ මැනැවැ” පූජා වලියේ සඳහන් වන බව (කහඳගම 2007:11) සඳහන් කරයි. පුරාණයේ සිටම ගොවීන් සතු වූ ඥාන සම්භාරය කැටි කර දක්වන නිර්මාණ බොහෝමයක් කෘෂිකර්මාන්තයේ ශේෂව පවති.

ගංගාව හරස් කර අමුණ බැඳ ඇළමාර්ග ඔස්සේ කුඔුරු සඳහා ජලය රැගෙන යන ලදි. පුරාණ අමුණ නිර්මාණය කර ඇත්තේ හරහට ළාද කඳන් දමා පිට පතුරු දාමා, පිදුරු කොට්ටා සහ ගල් දමා නිර්මානය කරන ලදි . අතීතයේ වෙල් විදානගේ මූලිකත්වයෙන් ගොවීන් සියලු දෙනාම සහභාගි වී අමුණ බැදීම හා ඇළමාර්ග සකස් කිරීම සිදු කරයි. වර්තමාන ගොවි සංවිධාන මැදිහත් වීමෙන් සිදු කරනු ලබයි. අතීතයේ ශුභ දිනයක් යොදාගෙන ශුභ වෙලාවක අමුණු බැඳීම සිදු කරයි. අතීතයේ මාලදොල ප‍්‍රදේශයේ අමුණ බැඳි ස්ථානයේ පූජා ගල යනුවෙන් හතරැස් ගලක් හමු වේ. අමුණ බැඳීමට පෙර බුදුන් වැඳ දෙවියන් නැමැදීමට මෙම ස්ථානය යොදා ගත් බව ගම්මුන් පවසයි. වර්තමානයේ විවිධ තාක්ෂණික ක‍්‍රම හඳුන්වා දෙනු ලැබුව ද වේළිඔය නිම්නයේ තවමත් තාක්ෂණික ක‍්‍රම හඳුනා ගත හැක. ගවයන් යොදා ගෙන සී සෑම ඒ අතරින් විශේෂ වේ. අතීතයේ වප්මඟුල යනුවෙන් හඳුන්වනු ලැබුයේ උත්සවයක් ආකාරයෙන් පැවැති නිසාය. වර්තමානයේ ද සී සෑම නියමිත කාල රාමුව තුළ සිදු කිරිමට ගොවීන් කතිකා කර ගනියි. නියමිත දින අවසන් වීමට පෙර සී සා හමාර කර ගත යුතුය. එසේ සිදු නොකරන ගොවීන්ට සෙසු ගොවීන්ගේ දෝෂාරෝපනයට ලක් වේ.

පොළොන්නරු යුගයේ ගුරුළුගෝමින් විසින් රචනා කළ අමාවතුරෙහි සඳහන් වන ආකාරයට එක් දවසක් රජුගේ වප් මඟුලෙක් වියැ. එ දවස් මුළු නුවර දෙව්නුවරක් සෙයින් සෑදුහු. රජ දෙව් පිරිස් බඳු මහ පිරිවරින් නික්මෙන්නෙන්නේ පුතණුවන් වඩාගෙණැ කෙත්වත් අබියෙසැ ගනසා දඹරුක්පයෙහි යහන් සලසා පුතනුවන් එහි වඩා හොවා උඩ විසිතුරු වියන් වටා විසිතුරු වියන් වටා කඩතුරා බඳවා රකවල් දී සව්බරිණින් සැදි ඇමති දහස් පිරිවරා කෙතට ගියේය. යනුවෙන් (කහඳගමෙග් 1997:45) සඳහන් වේ.

පූජාවලියේ වප්මඟුල පිළිබඳ සඳහන් වන්නේ මෙසේය. මෙසේ තරු පිරිවර සඳ සේ වැඩි මාගේ ඒ බෝසතාණන් පස් මැසි වූ කලැ ඒ ශුද්ධෝදන රජ්ජුරුවන් ගේ මහ පෙරහරින් යුක්ත වූ වප් මඟුලක් වියැ. එදා ඒ මුළු නුවර දෙව් නුවරක් සේ සරහා ඒ රජ ශක‍්‍ර දේවේන්ද්‍ර ලීලායෙන් සැරැසි දිව්‍ය සේනාවක් බඳු වූ මහ සෙනඟ පිරිවරා පායෙන් නික්මෙනුයේ පුතණුවන් රන්විසි ගෙයකින් වඩා ගෙනැ එකෙත්වත් කෙළවරැ ඝන වූ වැල්ලෙන් තවරා යහන් සලසා පුතණුවන් ඒ යහනට වඩා රන්තරු රිදී තරුවෙන් විසිතුරු වූ වියන් බදවා වටති අද්දා රකවල් ලවා තුමු ද ඇමති දහස් පිරිවරා කෙත් වතට වැද වප් මඟුල් කෙරෙති (පූජාවලිය 46:).

වළවේ නිම්නයේ වී වගා කරන ගොවි බිමි හි සී සෑමේ දි දැකිය හැකි අඬහැරය සිත් පිනවයි. වප් මඟුලේ අසිරිය කියාපාන අංගයක් බවට පත්ව ඇත. ගොවීන් සතු අඬහැරය පෑමේ හැකියාව හොඳින් සවනත ගැටේ. මියුරු අඬහැරය සියලු දෙනාටම අඬහැර පෑහේ හැකියාවක් නොමැත.

ඕ….. ඕ…… ඕ…… ඕ අප්පා හෝ හෝ
කැලේ තියෙන වල් තණකොළ කාපල්ලා
වෙලේ ගිහින් පෑළි වතුර බීපල්ලා
හවසට හීය ආවර කරපල්ලා

උඩි අප්පා ඕ… ඕ… ඕ… ඕ… ඕ… ඕ… ඕ
මුදුනින් යන්නේ එළ වස්සා කලාතින් බාල කළු වස්සා
කොළ මඩවාපන් මගේ අප්පේ ඕ… ඕ… ඕ… ඕ… ඕ
හීය උඩාවතෙන් යමා උඩි අප්පා ඕ හෝ

සිංහල ගොවියා කෙ තරම් කෘතගරුක ද යන්න ගවයාට දක්වන සෙනෙහසින් පැහැදිලි වේ. ගවයාට ඔවුන් අමතන්නේ මගේ අප්පට බුදු සරණයි දෙවි පිහිටයි යනුවෙන් ප‍්‍රාර්ථනා කරමිනියි. සී සෑමෙන් අනතුරුව ගවයා නාවා සිදු කළ සේවාවට වැඳ කෘතගුණ දක්වයි. ගෙවිලියන් තුළද ඒ බැඳීම ගෞරවය ඒ ආකාරයෙන්ම පවති. සී සාන දවසට “හී බත” යනුවෙන් ඔවුන් ව්‍යවහාර කරන බත ඉමට ගෙවිලියන් කිහිප දෙනෙකුගේ ම සහය ලැබේ.

තීතයේ සිට ම ගොවීන් තම කෙතට වැළදෙන කෘමි උවදුරු වළකා ගැනීම සඳහා විවිධ සම්ප‍්‍රදායික කෙම් ක‍්‍රමයන් භාවිත කළහ.
“ගොයම් රෝගයට කෙම් කළ යුතුය.” (සද්ධර්මරත්නාවලිය 124)
“නොයෙක් රෝගයට කෙම්පාන් කම්සේ නැතිව කළ මැනැවැ” (පූජාවලිය 381)
“රෝග තැනෙනවාද බලා
කෙම් කරුවන් සපයාලා
ඊට කරන මහිම අහලා
කෙම් කරවති මීට බලා

අල කොළ රෝග යද ලෙඩක්
කොක්කනාව කියා ලෙඩක්
උණ පතයද තවත් ලෙඩක්
මේ ලෙස ලෙඩ බලා නොයෙක්

හීන් බණ්ඩි වෙත ගොයමට
ලෙඩ බලමින් නිසි කෙම් කොට
දිය බඳිමින් කමත උසට
කමත් හෑල්ල (කහදගමගේ 1995:41)

කෙම් සිදු කිරීමෙන් ගොවීන් බලාපොරොත්තු වන්නේ කෙතට ආරක්ෂාව සපයා ගැනීම ය. ලංකාවේ විවිධ ප‍්‍රදේශ වල විවිධ කෙම් ක‍්‍රම භාවිත කරයි. පණු රෝග වලට, කෘමි උවදුරු, මැහි මදුරු හා දිලීර රෝග ඒ අතර වේ. එමෙන්ම රෝග වලට පමනක් නොව කෙතක ආරක්ෂාව ඇස්වහ කටවහ දුරු කරවා ගැනීමට විවිධ අවස්ථාවන්හි දි යොදා ගනි. විවිධ උපක‍්‍රම යනුවෙන් ද හඳුන්වා දිය හැක. යන්ත‍්‍රමන්ත‍්‍ර උපයෝගි කරගනිමින් ආරක්ෂාව සපයා ගැනීමට කටයුතු කරයි. දිය කූඩැල්ලන් සඳහා ප‍්‍රදේශයේ ගොවීන් අතීතයේ සිට ම කුඹුරේ ඉහත්තාවේ ලියැද්දේ වක්කඬේ ළඟට හණ පතුරු දමයි. එවිට හණ පතුරු කුණු වෙන විට ඒවා විෂ වීමෙන් කූඩැල්ලන් වඳ වී යනු ලැබේ. සතුන්ගෙන් ආරක්ෂා කරගැනීම පිනිස දිය හොල්මන නිර්මාණය කරනු ලබයි. උණ බටයක් ගෙනැල්ලා මැදින් විදලා බටේට වතුර වැටෙන්න ඇරලා පිරුණාම පාත් වූ විට ගලක වඳින්න සලස්වා ශබ්ධය පිට වේ. කෙතට තිබෙන ඇස් වහ කටවහ තුරන් කිරිම හා සතුන්ගෙන් වන හානිය අවම කර ගැනීමට නොපෑගුණු තැනකින් වැලි ලබාගෙන මතුරා ඉසිනු ලැබේ. ඉරිදා දිනයන්හි හිරු උදාවට පෙර වතුර මතුරා මුළු කුඹුරට ම ඉසිනු ලබයි. ගොයම් කපා කමතට ගෙන ඒමට පෙර කුඹුක් ගසක් සිටු වීම පැරණි ගොවියන්ගේ සිරිත විය. වර්තමානයේ ද ඒ අයුරින් සිදු කිරිම දැකගත හැකි ය. අස්වැන්න නෙළන කාලයේ කමත් කණ්ඩියේ කුඹක් ගසක් වරුපල්ලේ හිටවනු ලබයි. ගොම් කපා කමතේ ගොඩ කිරිමට පෙර කුඹුක් ගස හිටවනු ලබයි.

අතීතයේ සිට වළවේ උප නිම්නයේ ජනතාව තුළ පැවැති වාරි තාක්ෂණය හා පුරාණ කෘෂි සභ්‍යත්වය මැනවින් වර්තමානය වන විට ද හඳුනාගත හැකි ය.

ආශි‍්‍රත ග‍්‍රන්ථ

• කහඳගමගේ, පියසේන (1997), කුඹුර, එස් ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ, කොළඹ.
• කහඳගමගේ, පියසේන (1991), කෙතක මහිම‐කමත, ආරිය ප‍්‍රකාශකයෝ, වරකාපොල.
• කහඳගමගේ, පියසේන (1995), කෙතක මහිම‐කෙම්පහන්, එස් ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ, කොළඹ.
• ගුණවර්ධන, රණවීර (1993), සිවුර හා නගුල, සමාජ විද්‍යාඥයන්ගේ සංගමය, කොළඹ.
• තෙන්නකෝන්, රැ. (1965), පූජාවලිය, ශී‍්‍ර ලංකා ප‍්‍රකාශක සමාගම, කොළඹ.
• දළුපොත, මහින්ද කුමාර (1997), වී බිස්ස, එස් ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ, කොළඹ.
• නොක්ස්, රොබට් (1959), එදා හෙළදිව, ගුණසේන සමාගම, කොළඹ.
• පීරිස්, රැල්ෆ්  (1964), සිංහල සමාජ සංවිධානය, සමන් ප‍්‍රකාශකයෝ, මහරගම.
• සිරිවීර, ඉන්ද්‍රකීර්ති (1993), ශී‍්‍ර ලංකාවේ කෘෂි ඉතිහාසය, එස් ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ, කොළඹ.
• සුමංගල ශී‍්‍ර, දේවරක්ෂිත බටුවන්තුඩාවේ (1996), මහාවංශය පළමු භාගය, එස් ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ, කොළඹ.

———————————————————————————————————————

මෙම ලිපිය 2017 ජූනි 25 වැනි දින www.archaeology.lk/sinhala වෙබ් අඩවියේ පළමු වරට ප‍්‍රකාශයට පත් විය.

———————————————————————————————————————