ප්‍රශ්න අංක 2 : ආචාර්යතුමනි, යම්කිසි විෂයක ප්‍රවීනයෙකු වීමේ දී ලබා ගන්නා විධිමත් අධ්‍යාපනය එ තුමාට බලපානවා. සමහර විට විධිමත් අධ්‍යාපනයනට වඩා වැඩියෙන් අවිධිමත් අධ්‍යාපනය ශාස්ත්‍රඥයෙක් වීම සඳහා බලපාන්න පුළුවන්. අපි කැමතියි ඔබ තුමාගෙන් දැනගන්න, ශාත්‍රඥයෙකු වශයෙන් ඉදිරියට පැමිණීමේ දී ඔබ තුමා විධිමත් හා අවිධිමත් වශයෙන් අධ්‍යාපනය ලැබුණු ආකාරය හා එය ඔබ තුමාගේ ශාස්ත්‍රීය ජීවිතයට බලපෑවේ කෙසේ ද යන්න පිළිබද ව
විධිමත් අධ්‍යාපනය ඒ කියන්නේ, මම කේම්බ්‍රිජ් විශ්වවිද්‍යාලයේ අවුරුදු 4ක් ඉගෙන ගත්තා. එහෙන් උපාධිය අරන් එම්.ඒ. උපාධියත් ඒකෙන් අරන් ලන්ඩන් විශ්වවිද්‍යාලයේ තව අවුරුදු 2ක් හිටියා. ඉන් පසුව ලංකාවට ඇවිත් පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවට බැදුණා. මං අවුරුදු තුනකට පස්සෙ ලංකාවට ආවේ 1966, ඇත්තෙන් ම අවුරුදු දෙකකට පස්සෙ පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවට බැදුනේ.
මගේ ම පර්යේෂණමාලාවක් සකස් කරගෙන ඒ කාලෙ හිටපු පුරාවිද්‍යා කොමසාරිස්තුමාගේ අනුග්‍රහය, විෙශ්ෂ අනුග්‍රහය ඇති ව, ආචාර්ය රාජා ද සිල්වා මහතාගේ අනුග්‍රහහය ඇතුව මගේ පර්යේෂණ මාලාවට මං බැස්සා. මගෙ ලොකු වාසනාවට ඒ කාලෙ හිටපු පුරාවිද්‍යා කොමසාරිස්තුමා කොයිම තැනකවත් මගෙ පර්යේෂණ වලට හරස් වුනේ නෑ, සෑම උදව්වක් ම දුන්නා. සාමාන්‍යයෙන් ඔය රජයේ දෙපාර්තමේන්තුවලට බැඳුණාම ඉහළින් ඉන්න අය පහළින් ඉන්න අය පාගගෙන ඉන්නව මිසක් නැඟල එන්න දෙන්නෑ. මට නම් ලොකු වාසනාවක් තිබුණා, ආචාර්ය රාජා ද සිල්වා මහත්තය මට හැමදාම කියනවා ඉතින් පුළුවන් දෙයක් කරල රට වෙනුවෙන් පර්යේෂණ පවත්වල රටේ තියෙන දැනුම නංවනව මිසක් ඔය තියෙන අත්සන් දාන්න ඒහාට මෙහාට අත්සන් දාන්න පරිපාලන කටයුතුවලට කිට්ටු වෙන්නවත් එපා කියල. ඒක ලොකු වාසනාවක්. 1968 මං බැදුනේ පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවට. පැහැදිලි ව තිබුණා මට ලංකාවේ පුරාවිද්‍යාව 1890 පටන් පැවැත්වෙලා තිබුණා.
පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව, ඇත්තටම 69 පටන් ඓ්තිහාසික යුගය ගැන සෑහෙන පර්යේෂණ කොටසක් කෙරිල තිබුණා. විශේෂයෙන් සෙල්ලිපි පිළිබද ව. නටඹුන්වලට වැඩිය සෙල්ලිපි පිළිබද ව. උදාහරණයක් වශයෙන් මහාචාර්ය පරණවිතාන මහතාගේ නැත්නම් එච්.සී.පී. බෙල්ගේ වැඩවලින්. ඉතින් ඒ ඇත්තන් කරපු දේවල්වලට මං රැදෙන්නෙ නැතුව පැටලෙන්නෙ නැතුව අළුත් ක්ෂේත්‍රවලට යන්න අවශ්‍ය බව මට පැහැදිලිව ම පෙනුනා. ඊ ගාවට ප්‍රශ්නෙ තිබුෙණ කොයි ක්ෂේත්‍රයට ද යන්නෙ කියලා. එකක් තිබුනේ උදාහරණයක් වශයෙන් අපේ ඓ්තිහාසික යුගයේ මුල ගැන ඉතිහාස පොත්වල, වංශකතාවල සඳහන්වෙලා තියෙනවට අමතර ව අපේ දැනුම ඉතාමත් ම හිඟ මට්ටමක පැවතුනේ. මේ අඩුව මේ හිගය පුරවා ගැනීමට ක්ෂේත්‍ර පුරාවිද්‍යා සැලැස්මක් මා සකස් කෙරුවා. තෝරගත්තා ස්ථානයක් මේ ප්‍රශ්නවලට පිළිතුරු දීමට ඉඩ තිබෙන ස්ථානයක් හැටියට මං අඳුනගත්තේ අනුරාධපුරය. අනුරාධපුරය වංශකතාවලත් සඳහන් වෙලා තියෙනව, ඉතාමත් ම, ඒ කියන්නෙ විජය කුමාරයාගේ පටන් මෙතන වැදගත් ස්ථානයක් තිබුණු බවට. අපි දන්නව අනුරාධපුරයේ ඉතාමත් වැදගත් ස්ථාන තිබෙන බවට පුරාණ නගරේ. මොකද මගෙ පියතුමා වැඩ බැලුවා 1956 ඉදලා 58 වෙනකල් පුරාවිද්‍යා කොමසාරිස් හැටියට පරණවිතාන මහතා විශ්‍රාම ගියායින් පසුව. ඔහු කැනීම් කරල තිබුණා අනුරාධපුර ඇතුළුපුරේ ථූපාරාමයටත් කුට්ටම්පොකුණටත් අතර ගෙඩිගේ ආසන්නයේ කැනීම් ආරම්භ කරල තිබුණා. ඔහුගෙන් පස්සෙ ඉතාලියෙන් කෙනෙක් ඇවිත් ඊ.සී. සෙස්තියර් නැමැත්තෙක් ඉතාලියෙන් එවල හිටන්, පුරාවිද්‍යා කොමසාරිස් හැටියට වැඩ බැලුවා. මේ දෙපළ ම අනුරාධපුර ඇතුළුපුරයේ කැනීම් ආරම්භ කරලා හිටන් අඩි 12ක් බස්සලා තිබුණා, ඒ කැනීම් වල. එතනින් නවත්තලා තිබුණා. වාර්තා හරියාකාර ව පිට වුනේ නෑ. ඉතින් මට පෙනී ගියා 1968 දී කැනීම් කරනව නම් අපේ ප්‍රශ්නවලට උත්තර ලබා ගැනීම අපේ මූල ඓතිහාසික පුරාවිද්‍යාව පිළිබදව ප්‍රශ්න විසදන්න නම් මේ ස්ථානය තමයි සුදුසු කිලා හිටන් පැහැදිලි වුණා. ඒ නිසා ඒ ඇත්තන් පටන් මගේ පියතුමයි සෙස්තියරියි ආරම්භ කරපු කැනීම් වල ම සුද්ධකරලා 1968 දී තවදුරටත් අඩියට ම මම බැස්සෙව්වා 1968 දී, 69 දී ඇත්තටම. කෙසේ වුවත් පොළව මතුපිට ඉදන් අඩි 28කට යටින් අපේ පුරාණ ශීෂ්ඨාචාරයක් තිබුණු බවට අපට සාධක ලැබුණා.
ඒ විස්තර තව දුරටත් කියන්න පෙර, ඉතින් අපේ ආරම්භ කෙරුවා පුරාවිද්‍යාඥයෙක් හැටියට මයෙ වැඩකටයුතු පර්යේෂණ මූල ඓතිහාසික යුගය පිළිබද පර්යේෂණ. එතකොට ඒකෙන් ලැබුණු පළපුරුද්ද අනුව 1972 වෙනකොට ඒ කැනීම් වාර්ථාව පිටවෙලා තිබුණා, මුද්‍රණය කරල තිබුණා. ලෝකය පිළිගන්නා ජාත්‍යන්තර මට්ටමේ සමාලෝචනවලින් දකුණු ආසියාවේ තිබිච්ච ඉතා වැදගත් වාර්තාවක්, කැනීම් වාර්තාවක් හැටියට පුරාවිද්‍යාඥයෝ පිළිගත්තා ඒක, ජාත්‍යන්තර සඟරාවලින්. ඒ කාලේ අපට හැකියාවක් තිබුනේ නෑ කාලය නිර්ණය කරන්න. ඒ කියන්නේ අපි ඔය කැනීමේ ප්‍රතිඵල අපි නිර්ණය කරේ ඉන්දියාවෙන් සොයාගත්ත දත්ත හා වෙනත් රටවල තිබිච්ච දත්ත හා අපේ ඉතිහාසය සඳහන් තොරතුරුත් එක්ක සංසන්දනය කරල තමයි, අපි කාල නිර්ණය කෙරුවෙ. කාබන් 14 වැනි ශාස්ත්‍රීය මට්ටමේ කාල නිර්ණය කරන්න අපට හැකියාවක් තිබුෙණ නෑ. කැනීම් වාර්තා සකස් කෙරුවයින් පස්සෙ ආය බැලුවහම පැහැදිලිව පෙනුනෙ, අපේ ඊට කලින් ඓ්තිහාසික කලින් යුගය පිළිබදව ලොකු අඩුපාඩුවක් තිබුණු බව අපේ දැනුමෙ. ඉතින් ඒ ප්‍රාග් ඵතිහාසික යුගය පිළිබද ආයෙ සැරයක්, නැවත වරක් අපි සළකල බලලා පර්යේෂණ මාලාවක් සකස් කෙරුවා. ඒ පර්යේෂණ මාලාව අදියර කිහිපයකට අපි බෙදුවා. බෙදල හිටන් මුල් අදියර මං ආරම්භ කෙරුවා. එතෙක් සොගෙන තිබුණු දත්ත සියල්ලක් ම සමාලෝචනය කරල හිටන් කොහෙ ද අඩුපාඩුකම් තියෙන්නෙ කියල හිටන් අපි තක්සේරු කෙරුවා. ඉන් එහාට තමයි අපි ක්ෂේත්‍රයට බැහැල හිටන් කැනීම් පවත්වලා ඉදිරියට ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගය පිලිබද පර්යේෂණ මාලාව ඉදිරියට ගෙනගියේ.