අදහස් හා මතිමතාන්තර

විශ්ව සම්භවය මෙන් ම මානව පරිණාමය පිළිබඳ කරනු ලබන අධ්‍යයනයන්හි දී ප‍්‍රස්තූත විෂයෙහි උපයෝගීතාව අතිශය තීරණාත්මක ය. පුරාවිද්‍යා විෂය වූ කලී අතීතය පිළිබඳව කරනු ලබන සොයා බැලීම්, විශ්ලේෂණයන්, විග‍්‍රහයන් මෙන් ම අතීත උරුම කරුවන්ගේ ජීවන ශෛලීය තේරුම් ගැනීමත් ප‍්‍රමුඛ කාර්යයන් ලෙස හඳුන්වාලිය හැකි ය. ලෝක සම්භවයේ මූලාරම්භය පිළිබඳ හැඳිනීම දේවවාදී සංකල්ප මත ගොඩනැගුණු වග පරිණාමවාදී සංකල්ප ලෙස විමසිලිමත් වන විට පැහැදිලි ව පෙනෙන කරුණකි. චාල්ස් ඩාවින්ට පෙර මානව විද්‍යා චින්තකයන් දෙවියන් වහන්සේ විසින් මිනිසා මැවීම පීළිබඳ හාස්කම ගැන පුරාවෘත්තයන් ඈත අතීතයේ සිට ම නොයෙකුත් මිනිසුන් අතර පැවතිණි. සොභාවික සමාජ හා ආර්ථික පරිසර මෙම පුරාවෘත්ත බිහිකළ අය මත බල පෑ ආකාරය ඒ තුළින් පැහැදිලි කරගත හැකි ය. දෙවියන් වහන්සේ විසින් රතු මැටියෙන් මිනිස් රූපයක් සාදා එයට ජීවන හුස්ම පිඹ, අමරණිය ආත්මයක් ඇතුළු කළ සැටි බයිබලය කියයි.1 මැවුම්වාදී සංකල්ප අභියෝගයන්ට ලක් කරමින් විශ්ව සම්භවය මෙන් ම මානව පරිනාමය ඇතුළු අතීත අධ්‍යයනය හා ප‍්‍රතිකල්පිත ගොඩනැංවීම දක්වා වූ කි‍්‍රයාවලිය පුරාවිද්‍යාවේ හා පුරාවිදුවාගේ විෂයාන්ති‍්‍රක මූලික අරමුණු ලෙස පෙන්වා දිය හැකි ය.

ශකිල රාජකරුණා මහින්දාගමනයත් සමඟ ව්‍යාප්තව යන ලක්දිව බෞද්ධ පුනර්ජීවනය රාජ්‍යත්වයේ පටන් ලාංකික ජන සමාජයේ සෑම ස්ථරයක් කෙරෙහිම අතිශය ප්‍රබල...

ශ‍්‍රී ලාංකේය මානව ශිෂ්ටාචාරයේ ආරම්භය අදින් වසර 125,000 දක්වා දිව යන බව ආචාර්ය සිරාන් දැරණියගල සඳහන් කරයි. එහෙත් මෙරට සංස්කෘතිය ක‍්‍රමවත් ආකාරයෙන් සකස් වීම ආරම්භ වන්නේ ක‍්‍රිස්තු පූර්ව 3 වැනි සියවසේ දී දේවානම්පිය තිස්ස (ක‍්‍රි.පූ. 250-210) රාජ්‍ය සමයේ සිදුවන මහින්දාගමනයත් සමඟ බව පිළිගැනීම වේ. පසුව මහාවිහාරය කේන්ද්‍රගත වෙමින් ශ‍්‍රී ලාංකේය භික්ෂු සංස්කෘතියත් ඒ හා බැදුණු මානව සංස්කෘතියෙත් විකාශනය සිදු විය. ඒ අනුව අනුරාධපුර මහාවිහාරය කේන්ද්‍ර ගත වෙමින් විහාර ආරාම නිර්මාණය වීම සිදු වී ඇත. සියවස් තුනක් පමණ අඛණ්ඩ ලෙස ගලා ආ භික්ෂු පරපුර වට්ටගාමිණි අභය (ක‍්‍රි.ව. 87-76) රාජ්‍ය සමයේ දි මහාවිහාරය සමඟ ගැටුම් ඇතිවන අතර මහායානික අදහස් ලාංකේය සමාජය තුළ ව්‍යාප්ත වන අතර (මව. xxxvii, ගාථා:1-16) මහාවිහාරය, අභයගිරිය වෙනම නිකායන් වශයෙන් ථේරවාද, මහායාන ලෙස බෙදී යන අතර විහාර ආරාම දෙක පදනම්ව අනු ආයතන ගණනාවක් බිහිවීම දැකගත හැකි ය. 6 වැනි සියවස වන විට ලාංකේය භික්ෂු සංවිධානයේ ප‍්‍රධානම ලක්ෂණය වූයේ ද මහාවිහරය, අභයගිරිය හා ඡේතවනාරාමය ලෙස විහාර තුනෙහි නායකත්වය යටතේ නිකාය නමින් වෙන වෙනම කණ්ඩායම් වලට සකස් ව පැවතිමයි (ගුණවර්ධන, 1993:7). 5 වැනි සියවසට අයත් වන බොහෝ අභිලේඛන හා සාහිත්‍ය මුලාශ‍්‍ර හි දිවයිනේ විවිධ ප‍්‍රදේශවල පවතින විහාරස්ථාන හැඳින්වීමේ දී මෙම ප‍්‍රධාන නිකායන් තුනෙන් එකකට අයත් බව දැක්වීමට කටයුතු කර ඇති බව හඳුනාගත හැකි ය. මෙහි දී වර්ථමානයේ පන්කුලිය අශෝකාරාමය ලෙස හැඳින්වෙන පබ්බතාරාම ගණයට වැටෙන විහාරය පිළිබඳවත් එහි විශේෂ බුද්ධ ප‍්‍රතිමා වහන්සේ පිළිබඳවත් විමසීමට ලක්කරනු ලැබේ.

අනුරාධ පියදාස, චන්දිම බණ්ඩාර අඹන්වල, මහින්ද කරුණාරත්න archaeology.lk සම ප‍්‍රාරම්භක හා කණ්ඩායම් සාමාජික අධ්‍යයන සංක්‍ෂිප්තය අදින් වසර 125,000ක් දක්වා ඈතට ගමන්...