42. පුරාණ පංසල් සුරැකීම ගැන අදහසක්

දින කීපයක විරාමයකින් පසුයි මේ මේ සටහන ලියන්නේ. දැන් දැන් මේ සටහන් පෙළ නවතන්නත් කාලය ආසන්න බවයි පේන්නේ. ඕනම දෙයක් ඕනවට වඩා ඕනම නෑනේ කියලත් කියමනක් තියෙනවානේ. වෙසක් සතියේ ඉදිරිපත් කරන මේ කෙටි සටහනින් ඉදිරිපත් කරන්නෙක් අපේ සමාජයේ සැලකිය යුතු පිරිසකට සංවේදි දෙයක් ගැන. සමහර අයට මේ මාතෘකාව ගැන අදහස් ඇති එක් කරන්න. තවත් පිරිසකට කුතුහලයක් ඇති මේ දේ ගැන දැනගන්න. ප්‍රකට පාඥයෙකු වූ ආචාර්ය නලින් ද සිල්වා මැතිතුමත් පහුගිය දවස්වල මේ ගැන අදහස් දක්වලා සංවාදයක් මතු කරන්න කටයුතු කළ බවත් මෙතැන දී කියන්න ඕන.

අනුරාධපුරේ යන සමහරු අහනදකින දෙයක් තමා රුවන්වැලි සෑය, ථූපාරාමය වගේ ස්තූප කිරිපාටින් බබලද්දි ජේතවන, අභයගිරි ස්තූප ගඩොළු ගොඩවල් විදිහට නැත්නම් බාගෙට හදල වගේ තියෙන විදිහ. ජේතවන-අභයගිරි ස්තූප හදල නැත්නම් සංරක්‍ෂණය කරල ඉවර කරන්නේ කවදද කියලත් මේ ලේඛකයගේ හිතවතුන් අහල තියෙනවා. මේ සරළ ප්‍රශ්නයක් වුනාට අපේ පුරාවිද්‍යාව නැත්නම් සමාජය තුළ අති සංවේදි වගේම බැරෑරුම් ප්‍රශ්නයක්. අන්ත දෙකක ගැටීමක මුලක්. මේ සටහනින් කතා කරන්න යන්නේ ලංකාවේ පැරණි ගොඩනැඟිලි නැත්නම් පැරණි ස්තූප සංරක්ෂණය ගැනයි. මේ අදහස් ගොන්න අපි ඉස්සෙල්ලම ප්‍රසිද්ධියේ කිවුවේ 2009 දි විතර,
මේ සම්බන්ධ ලංකාවේ ලොකුම සභා දෙකක දී. එක තැනක් රාජකීය ආසියාතික සංගමයේ වාර්ෂික පර්යේෂණ සැසිය. අනික වාර්ෂිකව පැවති ජාතික පුරාවිද්‍යා පර්යේෂණ සැසිය. සැලකිය යුතු පිරිසක් මේ අදහස්වලට ඇහුම්කම් දුන්නත් ප්‍රතිචාර ලැබුනේ අඩුවෙන්. පුරාවිද්‍යාවට සම්බන්ධ එක්කෙනෙක් දෙන්නෙක් විතරක් ප්‍රතිචාර දැක්වුවා, හැබැයි අපේ අදහසට සම්පූර්ණ විරුද්ධව. මට දැනෙන විදිහට අදත් පුරාවිද්‍යාවට සම්බන්ධ අය මේ අදහසට විරුද්ධ වෙනවා. ඉස්සරට වඩා දැන් තත්ත්වේ ටිකක් වෙනස් වෙන්නත් පුළුවන්. කමක් නෑ මේ අදහට වෙනුවෙන් අපි එදත් පෙනී සිටියා අදත් ඉන්නවා. මේ කියවන ඔයාලත් හිතලබලල අදහස් දක්වන්න මේ ගැන. මේ කතාව අපි ඔක්කොටම සම්බන්ධ වගේම අයිති දෙයක් ගැනනේ.

මිනිස්සු තමන් අවට තිබුණු පරිසරයත් එක්ක ඇතිකරගත් සම්බන්ධතාවේ ඵලයක් විදිහටයි අපිට අල්ලන්න දකින්න පුළුවන් සංස්කෘතික උරුමය බිහි වෙන්නේ. ඒ අනුව උරුමය කියන්නේ අපිට අනන්‍ය වෙච්චි දෙයක්. තවත් විදිහටකට බැල්වොත් ‘අපේ පුරාණ පරපුර නිමවල අපේ පරපුරට අයිති කරල දුන්නු ඒ වගේම අපි අපේ අනාගත පරපුරට හිමිකර දියයුතු යැයි හිතන අතීත මිනිසා හෝ හැදියාව එක්ක තදින් බැඳුණු දේවල් ස්පර්ශනීය සංස්කෘතික උරුමය කියල හඳුනා ගන්නවා. අපිට උරුම වුණු ඒ දේවල් අපේ ඉදිරි පරපුරට ලබාදීම අපිට හිමි විශේෂ වගකීමක් කියන එක ආයේ ආයේ කියන්න අවශ්‍යතාවක් නෑනේ.

කිතුවසින් 20 වැනි සියවසේ දෙවැනි කොටසේ දි පමණ ‘උරුමය’ අර්ථදක්වල එහි වටිනාකම් වගේම ආරක්‍ෂා කරගැනීමේ වැදගත්කමත්, විධික්‍රමත් බටහිර ජනයා වෙතින් තමා කලඑළි බැස්සේ. ඒකට ගැලපෙන දේශපාලන හා සමාජ-ආර්ථික කාරණාත් පිළිවෙලට පෙළගැහිල තිබුණා. ඉතිං අදවන විට ලෝකයේ හෑම රටකටම වාගේ මේ වැඩුණු අදහස් බලපෑම් කරල තියෙනවා. පෙරදිග හැදියාවට හා හිතනපතට ක්‍රමයට බොහෝම වෙනස් පසුබිමක් තුළින් ඇති වූ මේ අදහස් ගොන්න අපේ අතීත මිනිසුන් විසින් නිමවන ලද උරුමය පැහැදිලි කරන්න නැත්නම් ඒ ගැන ක්‍රියාකරන්න කොච්චර හොඳද කියල අපේම රාමුවක් ඇතුළේ ඉදල හිතන්න අපේ බලධාරීන් සමත් වෙලා නැහැ වගේ. ඉතිං දැන් අපිවත් මේ ගැන කතා පොජ්ජක් දමන්න ඕන. හුදු ජාතිකත්වය හිතේ පැළකරගෙන නැත්නම් හැඟීමට වහල්වෙලා මේ ප්‍රශ්නයට උත්තර හොයන්න යන එක තමන් විසින්ම වළ කපාගැනීමක් කියන එකත් මතක් කරල ඉන්න කැමතියි. මෙතැන දී බටහිර දැනුම සම්පූර්නයෙන්ම අතහැරලා දාන්නත් බෑ.

ඒරොප්ප පදනම් වෙච්ච සමාජ-සංස්කෘතික පසුබිමක උරුම ගොඩනැඟිලිවලට monument කියලයි කියන්නේ. ඒ වචනය සිංහලට දාල තියෙන්නේ ‘ස්මාරක’ කියල. ඉතිං මේ ස්මාරක සංරක්‍ෂණ සඳහා විවිධ සංකල්ප ඉදිරිපත් වෙලා තියෙනවා. මේ මඟින් ස්මාරක ආරක්‍ෂා කරල ඒවායේ ජීව කාලය වැඩි කරල ලබාගත යුතු ප්‍රයෝජන අරගෙන අනාගත පරපුරට ලබාදීමයි අදහස් කරන්නේ. ‘අවම මැදිහත් වීම තුළින් උපරීම ප්‍රතිඵල නෙලා ගැනීම’ යන අදහසයි තමා මේ ක්‍රමයේ දී පදනම් අදහස වෙලා තියෙන්නේ. ඒ නිසයි ජේතවන ස්තූපය රුවන්වැලි සෑය හුණුපිරියම් කරන්න නැතිව ගඩොළු ගොඩක් විදිහට තියෙන්නේ. monument එකක් අපට හමුවන විට පැවති ආකාරයෙන්ම පවත්වා ගැනීම වැදගත් බවයි අවධාරණය කරන අතර Bernard Melchior Feilden විද්වතා Conservation of Historic Buildings නම් පොතේ මේ මැදිහත් වීමේ ක‍්‍රම ගැන හොඳින් පැහැදිලි කරල තියෙනවා.

දැන් අපි නැවත බලමු අපේ උරුමය ගැන. සියයට අනු පහකට වඩා තියෙන්නේ පරණ පංසල්. භික්‍ෂූන් වහන්සේලා වැඩවාසය කළ තැන්. මිනිස්සු වැදුම්පිදුම් කළ තැන්. වැඬේ කියන්නේ ඒ වැදපුපුදපු අයගේ පරපුරු නැත්නම් සම්ප්‍රදාය තාම තියෙනවා. අතීතයේ ගල්ලෙන් වෙහෙරවිහාර පුද ලැබූ සඝ පරපුර අදත් මෙරට වැඩවාසය කරනවා. ඒ පැරණි ස්තූප, පිළිම වලට නිවන් පතා බැතියෙන් වදිනපුදන අය අදත් ඉන්නවා. ඒ කියන්නේ මේවා ජීවමානයි. එරොප්පේ අයගේ ස්මාරක කියන හැඳින්වීම මේවට ගැලපෙන් නෑ. මේවා තාම පංසල්, පුදබිම්. සද්භාවයෙන් කළත් සපුරාම වෙනස් හැදියාවක පසුබිමක හැදුණුවැඩුණු සංකල්ප ඊට වෙනස් තැනක පැළකරන්න ගියහම ඇතිවන පරතරය උපදවන්නේ අපි බලාපොරොත්තු වන ප්‍රතිඵලයම නෙවෙයි. ඒකනේ ‘අගත අනගත චතුදිශ ශගශ’ කියල පරිත්‍යාගශීලින් පුදකළ ගල්ලෙන්වන වැඩවාසය කරන්න එන භික්ෂූන් වහන්සේලාට පුරාවස්තු ආඥාපනත අනුව හිරේ විලංගුවේ වැටෙන්න වෙන්නේ.

ලංකාවේ හිටිය රජවරු දානපතියන් වෙහෙරවිහාර හැදුවේ වදින්නපුදන්න. එය නිවනට මඟක් කරගන්න. අපේ සම්ප්‍රදාය වුනේ විනාශ වුණු, වෙහෙරවිහාර පිළිම ආදිය කටුකොහොල් ඇරල පෙර තිබූ තත්ත්වයට පත් කරන එක. මේ ගැන උදාහරණ සියගණනක් අපේ වංශකතාවල තියෙනවා. සෙල්ලිපිවලත් සටහන් වෙනවා. කැඩුණුබිඳුණු ඒවාට වැදුම්පිදුම් කරන්න අපේ කැමැත්තක් නැහැ. රුවන්වැලිසෑය වැදල ජේතවන ස්තූපය බලන්න යන්න වෙලා තියෙන්නේ එහෙම නැත්නම් අභයගිරි ස්තූපය හදල ඉවර නෑ කියල අපේ හිතට දැනෙන්නේ අපි බටහිර සම්ප්‍රදාය ගුරුකරගත් නිසයි.

ජපානය වගේ රටවල් නම් තමන්ගේම ක‍්‍රමයට මේ දේවල් සංරක්‍ෂණය කරන්න උත්සාහ ගන්න බව පේනවා. ඒයාලා එයාලගේ සම්ප්‍රදාය බටහිර තාක්‍ෂණයත් එක්ක හරිහරියට ගලපලා වැඩේ කරගන්නවා. මේ සඳහා අවශ්‍ය න්‍යායාත්මක කරුණු Nara ලේඛනය හා තවත් ලියැවිලි කීපයකින්ම ලැබෙනවා. උරුම සංරක්‍ෂණ සංකල්ප තුළ මේ ගැන දැන් සංවාදයක් ඇරඹිලා තියෙනවා. උත්ප්‍රාසය කියන්නේ අපේ ක්‍රමයට කරන්න කියන දැක්ම ඇති කරන්නෙත් බටහිර දැනුම් සාකච්ඡාවක් තුළම වීමයි.

අපේ රටට බටහිර ජාතින් ආවේ අපිට ආදරයට නෙවෙයි කියලා අපි දන්නවා. ඔවුන්ගේ යුධ හා පරිපාලන වැඩ සඳහා හදපු ගොඩනැඟිලි අපි ‘යටත්විජිත උරුමය’ (colonial heritage) කියල නඩත්තු කරනවා. ඍජුව කොහොම වුවත් වක්‍රව අපි තුළ යටත් විජිතවාදි පරාධීන මනසක් අපි තුළ තවදුරටත් පවත්වාගෙන යාමට මෙය ඉවහල් වන බව මේ ලේඛකයාගේ අදහසයි.

නාරංවිට සුමනසාර හාමුදුරුවෝ මුල් වෙලා රුවන්වැලි සෑ චෛත්‍ය වර්ධන සමිතිය පිහිටුවාගෙන රුවන් වැලි සෑය නඟාසිටෙව්වනේ. විදේශිය විශේෂඥයින්ගේ මැදිහත් වීමක් ඒකට තිබුනේ නෑ. ඒ සෑයේ මුළ කොතැනක ඉදල අඩියක් පස්සට අරන් හිස එසෙවුවත් කොත් වහන්සේ පේනවා. ජේතවන ස්තූප සංරක්‍ෂණය කියන්නේ සංස්කෘතික ත්‍රිකෝණය පිහිටුවල කළ විශාලම වැඩේ. විදේශීය විශේෂඥයෝ විතරක් නෙවී සල්ලිත් මහ කන්දරාවක් වියදම් වුණා. හැබැයි මේ ස්තූපයේ එක එක පැත්තට පේන්නේ එක එක හැඩ. ලංකාවේ ස්තූපවලට හැඩ තියෙනවානේ බුබ්බුලාකාර, ධාන්‍යාකාර එහෙම කියල. පුරාවිද්‍යාව ඉගෙන ගන්න ළමයි විහිළුවට කියනවා ජේතවනේට තියෙන්නේ හිතුවක්කාර හැඩේ කියල. මොකද එක එක පැත්තට එක එක හැඩනේ පේන්නේ. දැන් ඔන්න ආය පිපිරිමක් ගිහිල්ල කියලත් හාහුවත් තියෙනවා. ලංකාවේ අපේ හඳවතේ නගරය අනුරාධපුරේ. ජනමනසට හිතැති හාමුදුරුවරු මුල් වෙලා ගිහියන් හදපු රුවන්වැලියයි ථුපාරාමෙයි වදින්න එන අය තමා ජේතවනෙයි අභයගිරියයි බලන්න යන්නෙත්. අපිට ලැබෙන විදිහට ස්මාරක තිබ්බහම තමා සංචාරකයෝ බලන්න එන්නේ කියන තර්කය පුස්සක් වෙනවා මෙතැනදි.

අපේ පැරණි තැන් අපිට අපේ ජනසමාජයට අවශය විදිහට රැකගෙන ඉදිරියට පවත්වාගත යුතු වගේම ඒ උරුමය ආරක්‍ෂා වන ආකාරයේ වැඩපිළිවෙලක් අපි හදාගන්න ඕන. ඊට කළින් මේ දේ සඳහා අවශ්‍ය න්‍යායාත්මක දැක්මත් අපි විසින්ම හදලවඩල ගන්න ඕන. මේවා වෙන අය හදල දෙන්නේ නැහැ. අපිටමයි හදාගන්න වෙන්නේ. ජාතික දැක්මකින් යුතුව තුන් කලම බලල කරන්න ඕන වැඩක් මේක. එහෙම නොවුනොත් මේ දැලිපිහියෙන් කිරිකනව වගේ වැඩෙක් හින්ද රැකිල තියෙන දේත් විනාශ වෙලා නවතින්න පුළුවන්.

චන්දිම අඹන්වල

2020.05.04 / 01.51 PM