සෙල්ලිපි පිළිබඳ වැඩි උනන්දුවක් දක්වන හිතවතුන් සඳහාම ලියන සටහනක් මේ. අපේ රටේ කාටකාටත් යම් පමණකට හෝ මේ කතාකරන දේ පිළිබඳ වැටහීමක් තියෙනවා නම් හොඳයි කියලයි මේ ලේඛකයා හිතන්නේ. අවුරුදු දාහකට විතර ඈත කාලයේ අපේ රටේ නීතිය, සමාජ හැඩය, වෙළෙඳපොළ වගේම අර්ථක්‍රමය ගැනත් සෑහෙන අවබෝධයක් ගන්න පුළුවන් ‘බදුලු ටැම් ලිපිය’ ගැනයි මේ සටහන තියන්නේ.
දැන් මේ ලිපිය බදුල්ලේ, මහජන පුස්තකාලේ ඇතුළේ ආරක්‍ෂිතව පිහිටුවලා තියෙන ආකාරය දැකගන්න පුළුවන් වුනත් මේ ලිපිය ලැබිල තියෙන්නේ මහියංගනය කිට්ටුව සොරබොර වැව ආසන්නයේ තිබිල. 1870 දී විතර මේ වැව අලුත්වැඩියා කරද්දි හමුවුණු මේ ලිපිය සටහන් කළ ගල් කණුව බදුල්ලට ගෙනහින් මහනුවර බණ්ඩාරවෙල මාර්ගය අද්දර පිහිටි බදුල්ල කච්චේරිය අසළ මංසන්ධියක පිහිටුවලා තියෙනවා. ඊටත් පස්සේ තමා මේ ලිපිය සහිත ගල්කණුව දැන් ඇති තැන පිහිටුවල තියෙන්නේ. මේ ලිපිය බදුල්ල කච්චේරිය ආසන්නයේ තිබුණු නිසා ‘බදුලු ටැම් ලිපිය’ කියලත් කියනවා. ලිපියේ ඇති ‘හොපිටිගමු’ වෙළෙඳපොළ නිසා ‘හෝපිටිගමු ලිපිය’ කියලත් කියනවා. 1857 දී මේ ලිපිය ඉස්සෙල්ලම වාර්තා කරල තියෙන්නේ බදුල්ලේ උප දිසාපති ජෝන් බේලි මැතිතුමා. ඊට පස්සේ 1870 දී තමයි බදුල්ලට ගෙනල්ලා තියෙන්නේ. Manual of Uva කෘතිය තුළින් ඌව පළාත ගැන අගනා විස්තරයක් සපයපු හර්බට් වයිට් මැතිතුමාත් මේ ලිපිය ගැන දක්වලා තියෙනවා. ඊටත් පස්සේ ඒ කියන්නේ 1920 දී එච්.ඩබ්ලියු. කොඩ්රින්ටන් මැතිතුමා මේ ලිපියේ නෙත් පිටපතක් සකස් කරල එවකට පුරාවිද්‍යා කොමසාරිස්ට දුන් බවත් වාර්තා වෙනවා. 1933 දී මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන මැතිතුමා මේ ලිපියේ සංස්කරණයක් Epigraphia Zeylanica කෘතියේ තුන්වැනි කාණ්ඩයේ පළ කරල තියෙනවා. ඊටත් පස්සේ එතුමාම එහි වර්ධනය කළ සංස්කරණයක් Epigraphia Zeylanica කෘතියේ පස් වැනි කාණ්ඩයේ පළ කරල තියෙනවා. මෑතක දී මහාචාර්ය සිරිමල් රණවැල්ල මැතිතුමා Inscriptions of Ceylon කෘතියේ V වැනි වෙළුමේ II කොටසේ මේ සම්බන්ධ සංස්කරණයක් පළකරල තියෙනවා.
ලිපිය සහිත මේ ගල් ටැඹ අඩි 11 අඟල් 8ක් විතර උසයි. දෙපැත්තක පළල අඟල් 9ක් හා අනෙක් දෙපස අගල් 10ක්. හතර පැත්තේම අඩි 8ක විතර උසට ලිපිය සටහන් කරල තියෙනවා. මේ ලිපියේ අකුරු අඟල් බාගයේ ඉදල අඟල් 1 දක්වා පැතිරෙනවා. ගල් ටැඹේ එක් එක් පැතිවල 47, 49, 49 හා 58 බැගින් පේළි වශයෙන් ලිපිය සටහන් කරල තියෙනවා. සම්පූර්ණ පේළි 203කින් යුතු මේ ලිපිය අකුරු දෙ දහසකින් පමණ සමන්විතයි. පරණවිතානයන්ට අනුව මේ තරම් කුඩා අකුරු ඇති සිංහල ලිපියක් එතුමා දැකල නැහැ.
අකුරුවල හැඩ අනුව මේ ලිපිය ක්‍රිස්තු වර්ෂ 10 වැනි සියවසේ මැද කාලයට අයිතියි කියලයි පරණවිතාන මැතිතුමා නිශ්චය කරන්නේ. ‘අ’, ‘ඉ’, ‘ක’ හා ‘බ’ වගේ අකුරු විවිධ හැඩයෙන් යුතු වීමත් විශේෂයක්. එකම ලිපියේ එකම අකුරු එක එක විදිහට. ලිපියේම දැක්වෙන ආකාරයට ‘සිරි සඟබො උදා මහරජුගේ දෙවන වසරේ’ තමා මේ ලිපිය ලියල තියෙන්නේ. සෙනරත් පරණවිතානයන් මේ කතුවරයා ක්‍රිස්තු වර්ෂ 935 සිට 938 දක්වා රජ කළ තුන් වැනි උදය රජු වශයෙන් හඳුනාගෙන තියෙනවා. මහාචාර්ය සිරිමල් රණවැල්ල මැතිතුමා මේ රජු ක්‍රිස්තු වර්ෂ 946 ඉදල 954 දක්වා රජ කළ හතර වැනි උදය රජු වශයෙනුයි හඳුනාගෙන ඇත්තේ.
මේ ලිපියේ බස හා හැඩතල ගැන දළ අදහසක් ඇතිකරගන්න ලිපියේ මුල් කොටසට පොඩි අවධානයක් යොමු කරමු.
පෙළ : සිරිබර කැත්කුල කොත් උකාවස් රද්පරපුරෙන් බට් ලක්දිව්පොළොයොන පරපුරෙන් හිමි වූ ඒ මේ කුලෙන් බට් සමුදගොන් බිසොරැදැනයැ උපැදැ ඈපා මහයා සිරි විදැ පිළිවෙළ සෙ රැදැ පැමිණැ රැදැ කළ සිරිසඟබො උදා මහරදහුතුමා සත් ලැඟු දෙවන හවුරුදුයෙහි නිකින්නි සන්ද් අව …
සරළ අරුත : සිරිමත් ක්ෂත්‍රීය කුලයේ ඉපදුණු ඔක්කාක රජ පරපුරෙන් බිහි වූ ලංකා ද්වීපය නම් යවුවනිය පරම්පරාවෙන් අයිති වූ එම මෙහෙ කුලයෙන් ප්‍රභින්න වූ සමුදගොන් බිසො මව් වශයෙන් ඉපිද ඈපා මහයා තනතුරු දරා පිළිවෙළින් රාජ්‍යත්වයට පැමිණ රජ වූ සිරි සංගබෝධි උයද මහරජතුමා සේසත් නැං වූ දෙ වැනි අවුරුද්දේ නිකිනි මාසයේ චන්ද්‍රයාගේ ගෙවෙන කාලයේ …
මේ ලිපිය පිහිටුවන්න බල පෑ කාරණයත් මේ ලිපියේ ම තියෙනවා. මෙ ලිපිය පිහිටුවල තිබුණේ සොරබොර වැව අසළ පැවති වෙළෙඳ පොළක. එතැන අනීතික වැඩ වෙලා. රජතුමා මියුගුණ විහාරය වඳින්න ආපු වෙලාවේ වෙළෙඳපොළට සම්බන්ධ අය කෑ ගසා මේ අවනඩුව රජතුමාට කියනවා. පෙර කළ ව්‍යවස්ථා නොසලකමින් දඩ හා නොසිරිත් පඬුරු ගත් බව දැනගත් හෙයින් නීති ඇතුළත් ලිපිය පිහිටුවන්න කටයුතු කළා. ඒ බව ලිපියේ කියල තියෙන්නේ මේ විදිහට.
සොරබරහි ආවු හොපිටිගමු පදියැ වැපාරයන් කුසින් වත්හිමියන් වහන්සේ මියුගුණමහවෙහෙර වැඩි කලැ ගියදවසැ පදිලද්දඩනායකයන් ගැත්තන් සතලොසැ පිරිනිවියන් වහන්සේ දවස කළ වැවස්ථා ඉක් මැ අන්නෑයෙන් දඩ ගත්හ නොසිරිත් පඩුරු ගත්හ ගමින් වියෙයිසි වැඩිතැනැ දැන් වු තැනින් සතළොසැ වහන්සෙ දවසැ කළ සිරිතක් මිසැ අන්නෑයෙන් කරන දැයක් නොකරන්නෙයැයි සබව්‍යවස්ථාවක් ලියවා තබන්නෙයි වදාළෙන් සභායෙ ලෙකම්ගෙයි සම්දරුවන් හින්‍දැ සිටි වු වැවස්ථා සිරිති
මේ දැක්වෙන ආකාරයට රජයේ නිළධාරින් විසින් මේ නීති පද්ධතිය සහිත කණුව පිහිටුවා ඇත. මේ නිති ව්‍යවස්ථාවලින් බොහෝමයක් අදාළ වෙන්නේ රජයේ නිලධාරින්ටමයි. මේ ලිපියේ කරුණු මහගොඩක් තියෙනවා. ඒත් ලිපිය දික්වන එක වලක්වන්නත් එක්ක එයින් කරුණු කීපයක් කෙටියෙන් දක්වන්නම්.
-
පෙර සිරිත් දඩ මිස අනියම් දඩ නොගත යුතුයි
-
යමෙකුඩ දඩුවමක් කරනවා නම් එය වෙනත් ස්ථානයක සිදුනොකර එම ස්ථානයේම කළ යුතුයි.
-
නොගෙවූ දඩ සඳහා වැලැක්මේ නොගත යුතුයි. දඩය අදාළ පුද්ගලයාගෙන්ම අයකරගන්නවා මිස අඹුදරුවන් වැලැක්මේ නොගත යුතුයි
-
ගමට පැමිණි රාජකීය නිළධාරින් රහමස් දිහිතෙල් නොගත යුතුයි
-
වතුවලට පැමිණ රහ නොගත යුතුයි
-
සොර වෙළෙඳාම් නොකළ යුතුයි
-
පොහොය දිනයක වෙළෙඳ ශාලා විවෘත කරන්නේ නම් වෙහෙරට තෙල් දිය යුතුයි. එම තෙල්වලින් මහියන්ගණ වෙහෙර පිදිය යුතුයි. එසේ නොදුන්නහොත් පෙර සම්මත ගණන පමණක් දඩ ගත යුතුයි.
-
බඩුගෙන එන අයගේ ගොනුන් නොගත යුතුයි
-
පදි වදිනා (වෙළෙඳ නගරයට ගෙනඑන) බඩු පෙරමඟට ගොස් නොගත යුතුයි
-
සම්මත මිනුමෙන් මිස වෙනත් මිනුම්වලින් බඩු නොමැනිය යුතුයි
-
ගමට ගෙනවිත් විකුණන බඩු සඳහා බඳු ගන්නවා මිස නොවිකිණි බඩු සඳහා බඳු නොගත යුතුයි
-
බුලත්පුවක් මණ්ඩපයක් මත තබා මිස නුසුදුසු තැන තබා නො විකිණිය යුතුයි
-
මෙහෙකරුවන්ට කරදර නොකළ යුතුයි
-
විවිධ තරාතිරම්වල රාජ්‍ය නිළධාරින් පැමින විට පෙර සම්මත ගාස්තු පමණක් ගෙවිය යුතුයි
-
මේ ව්‍යවස්ථා උල්ලංඝණය කරන අවස්ථාවලදි නිළධාරින්ට දන්වා ඒවා නිවැරදි කළ යුතුයි
ශ්‍රී ලංකාවේ පැරණි ව්‍යවසායකත්වය පිළිබඳ ඉස්මතු කෙරෙන මෙවැනි සෙල්ලිපි හදුන්වා දීම ඉතා අගනා කටයුත්තකි.
මෙය ඉතා වැදගත් ලියවිල්ලකි.හොපිටිගම ටැම් ලිපිය තුල සටහන් වන කරුණු සම් පූර්ණයෙන්ම එදා භාෂාවෙන් හා එහි තේරුම වර්ථමානයේ භාෂාවෙන් ලියවී තිබෙනවාද එය සොයාගත හැකි මූලාශ්‍ර තිබේ ද. කරුණික ඉල්ලිමකි