එන්.එච්. සමරසිංහ
ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේ සිට මේ දිවයිනේ ජීවත් වූ මානවයාගේ ක්‍රමවත් සංස්කෘතික හැදියාවට ඉමහත් යහපත් බලපෑමක් සිදුකරනු ලැබුවේ දෙ වන පෑතිස් රජ සමයේ දඹදිව අධිරාජයා වූ ධර්මාශෝක රජතුමා සිය පුත් මිහිඳු මාහිමියන් ප්‍රමුඛ ධර්ම දුත පිරිසක් ලංකාවට එවීමයි. මේ ධර්ම දුත පිරිස දෙ වන පෑතිස් රජතුමා හමු වූයේ වර්තමාන මිහින්තලා‌වේ දි ය. ධර්මය දේශනා ක‌ළේ හා ස්වාමින් වහන්සේලා වැඩවාසය කලේ මිහින්තලයේ ය. එහෙයින් හෙළ හැදියාවේ බිහිදොර වූයේ මිහින්තලයයි.
හෙළ හැදියාව කුමක්දැයි වටහා ගැනීමට වාරි කර්මාන්තය, ඉංජිනේරු ශිල්පය කලාව සන්නිවේදනය ආදිය ජනජීවිතය අර්ථවත් කිරීමට අපගේ මුතුන්මිත්තන් යොදා ගත්තේ කෙසේදැයි සොයා බැලිය යුතු ය. මේ කරුණු සොයා බැලීම සඳහා ලංකාවේ බුදු දහම ප්‍රචලිත කිරීමට මුල් වූ බිමේ පිහිටි පුරාවිද්‍යාත්මක නටබුන් මහඟු පිටිවහලක් සපයයි.
සම්ප්‍රදායිකව මිහින්තලේ වන්දනා කරන සැදැහැති බෞද්ධයෝ වන්දනීය ස්මාරකයන් කෙරෙහි භක්තියෙන් වැඳුම්පිදුම් කිරීම හා අවට ස්වාභාවික සෞන්දර්යය නැරඹීම හැරෙන්නට තමන්ගේ හැදියාව පිළබඳව ආඩම්බර විය යුතු මන්දැයි ජීවමාන සාක්ෂි සපයන මේ පුදබිම පිළබඳ ව පැහැදිලි අවබෝධයක් ලබා නොගනිති. කණගාටුවකට මෙන් ඒ සඳහා පැහැදිලි මගපෙන්විමක් ද වන්දනා කරුවනවට නොලැබේ.
මේ අඩුපාඩුව සපුරාලන මහඟු කෘතියක් මට කියවන්නට ලැබිණ. ඒ, ශ්‍රී ලංකා රජරට විශ්වවිද්‍යාල‍යේ පුරාවිද්‍යා හා උරුම කළමනාකරණ අධ්‍යයන අංශයේ ජේ්‍යෂ්ඨ කථිකාචාර්යවරයෙකු වන චන්දිම බණ්ඩාර අඹන්වල මහතා හා මිහින්තලේ, පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ස්ථාන භාර නිලධාරි ගාමිණි සමරනායක මහතා විසින් රචිත “හෙළ බොදු හැදියාවේ බිහිදොර මිහින්තලාව” නම් මාහැඟි කෘතියයි.
මිහින්තලේ පුද බිම පිළිබඳව ඓතිහාසික තොරතුරු, මේ පුද බිමේ අප ඇස ගැටුණු හා නොගැටුණු ස්ථාන පිලිබඳ විස්තර, මේ පරිශ්‍රයේ ඇති ශිලාලේඛන හා අවට ඇති අනෙකුත් පෞරාණික වැදගත් ස්ථාන පිළිබඳව ඉතා පැහැදිලි හා විස්තරාත්මක තොරතුරුවලින් මේ ග්‍රන්ථය පරිපුර්ණ කොට ඇත.
80කට වැඩි පොත් හා නිබන්ධන පරිශීලනය කිරීමෙන් හා විද්වතුන් හා නායක ස්වාමින් වහන්සේලා රැසක් සමග කරන ලද සම්මුඛ සාකච්ඡා ආදියෙන් රැස් කරගන්නා ලද කරුණු, මිහින්තලා පුදබිම සිසාරා ගවේෂණය කොට තහවුරු කොට ගෙන ඒවා වඩාත් පැහැදිලි කිරීම සඳහා ඒ ඒ ස්ථාන වල දී ලබා ගන්නා ලද ඡායාරුප සියගණනක් ඇතුළු කොට මේ කෘතිය රචනා කොට ඇත.
මිහින්තලා පරිශ්‍රයේ ඇති නටබුන් හා ස්මාරක දැකබලා ගන්නට යා යුතු ගමන් මග පියවරෙන්පියවරට විස්තර කොට තිබීම ඉතා වැදගත් කාර්යයක් ලෙස දකිමි. එය අනුගමනය කොට මිහින්තලේ සංචාරයේ යෙදුනොත් වැදගත් සියලු ස්මාරක එකක්වත් මග නොහැරෙණු ඇත. ඒ ස්මාරක වල ස්වභාවය ඒවායේ වැදගත්කම හා විශේෂ අවධානය යොමුකළ යුතු දේ ඉතා පැහැදිලිව සඳහන් කොට තිබීම නිසා මග පෙන්වන්නේකුගේ සහයක් නොමැතිවම ඕනෑම කෙනෙකුට සියලු ස්මාරක ගැන ස්වයං අධ්‍යයනයක් කළ හැකි ය. කණ්ඨක චේතිය, සිංහ පොකුණ ආදී නොයෙක් ස්ථාන වල දක්නට ලැබෙන කැටයම් හා කලා නිර්මාණ පිළිබඳව ඡායාරූප සහිතව ඉදිරිපත් කොට ඇති කරුණු කලා ලැදි හැමගේ සතුටට හේතුවනු නොඅනුමාන ය.
මිහින්තලේ දක්නට ලැබෙන ශිලාලේඛන ආදිය ගැන පින්තුර සහිතව සියලු තොරතුරු ඉදිරිපත් කොට තිබීම නිසා මේ පොත ඓතිහාසික තොරතුරු ගවේෂණය කරන්නන්ට මහඟු අත් වැලක් වනු නොඅනුමාන ය.
මිහින්තලය ගැන ගැඹුරින් හදාරා බොහෝ කරුණු එක්රැස්කොට අපේ හැදියාවේ අක්මුල් පිළිබඳ ව ලබා ගත් දැනුම විද්‍යාර්ථින් මෙන්ම පොදු මහජනයා වෙත ද එක සේ ප්‍රයෝජනවත් වන ලෙස සිත්ගන්නාසුළු ආකාරයෙන් ඉදිරිපත් කරමින් අපේ අභිමානය කුළුගැන්වීම සඳහා අඹන්වල මහතා හා සමරනායක මහතා ඔවුන්ගේ යුතුකම ඉටුකොට ඇත.
මිහින්තලය හරිහැටියට බැලීම අපේ යුතුකමයි.
වට්ටම් සහිතව ‘මිහින්තලාව’ කෘතිය මිළ දී ගැනීම සඳහා . . . .
---------------------------------------------------------------------------------
මෙම ලිපිය 2019.01.02 දින www.archaeeology.lk/sinhala වෙබ් අඩවියේ ප‍්‍රකාශයට පත් විය.
---------------------------------------------------------------------------------