අරිප්පු මුහුදු පතුළින් හමු වූ අල්ලිරාණි රැජිණගේ කරත්තය හෙවත් අරිප්පු ලී නෞකාව

රුක්ෂාන් ප්‍රියන්දන

මුහුදු පුරාවිද්‍යා එ්කකය, මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල, ගාල්ල.

ඡායාරුප – රසික මුතුකුමාරණ

මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල යටතේ ක‍්‍රියාත්මක ගාල්ල ව්‍යාපෘතියේ මුහුදු පුරාවිද්‍යා ඒකකය (Maritime Archaeology Unit-MAU) පසුගිය වසර කිහිපය තුළ ශ‍්‍රී ලංකාව වටා මුහුදු කලාපයේ ගවේෂණ රැසක් ක‍්‍රියාත්මක කරන ලදී. එකී ගවේෂණයන්හී ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස මෙරට සෑම කලාපයකම පුරාවිද්‍යාත්මක වශයෙන් වැදගත්කමක් ඇති ස්ථාන ගණනාවක් හඳුනා ගැනීමට හැකියාව ලැබී තිබේ. ගවේෂණ අතරතුර දී  මුහුද හා ගණුදෙනු කරන පුද්ගලයින් ඒකරාශී කර මෙරට සමුද්‍ර පුරාවිද්‍යා උරුමය පිළිබඳ ව දැනුවත් කිරීමට ද කටයුතු කරනු ලැබේ. ඒ ඔස්සේ  ඔවුන් හා සම්බන්ධතා ගොඩනඟා ගනිමින් මෙරට මුහුදු තීරයේ පවතින උරුමය ආරක්‍ෂා කිරීමට එකී පුද්ගලයින්ගේ දායකත්වය යොදාගත හැකි ආකාරය සොයා බලයි.

ලංකාවේ ප‍්‍රමුඛ තේ නිෂ්පාදන ආයතනයක් වන ඩෙල්මා (Delma) ආයතනය යටතේ ඇති සංරක්‍ෂණ ව්‍යාපෘතියක ප‍්‍රධානත්වය දරන අසංක අබේකෝන් මහතා විසින් මෙම තොරතුර අප වෙත ලබා දෙන ලදී. ලංකාවේ කොරල් සම්පත මෙන්ම වඳ වී යාමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති මුහුදු ඌරා නමින් හඳුන්වන ඩියුගන් (Dugong) නැමති සත්ව විශේෂය සංරක්‍ෂණය කිරීම සඳහා ඒ මහතා ඇතුළු පර්යේෂණ කණ්ඩායමක් ඩෙල්මා සංරක්‍ෂණ ව්‍යාපෘතිය (Delma Conservation Project) යටතේ කටයුතු කරනු ලබයි. අබේකෝන් මහතා මෙන්ම දිය යට ඡායාරූප ශිල්පියෙකු වන ප‍්‍රසන්න වීරක්කොඩි මහතා ද කිමිදුම් කරුවන් වන අතර අරිප්පු ප‍්‍රදේශයේ මසුන් මරන්නන්ගෙන් ලද තොරතුරක් මත මෙම ස්ථානය සොයා ගැනීමට හැකි වී ඇත.

ඔවුන් එම ස්ථානය පරීක්‍ෂාකර එහි කරත්ත රෝදයක හැඩති කොටස් ඇති බව තහවුරු කර ගනිමින් ගාල්ල මුහුදු පුරාවිද්‍යා ඒකකය හට දැනුම් දෙන ලදී. මුහුදු පුරාවිද්‍යා ඒකකයේ නිලධාරීන් අසංක අබේකෝන් මහතා සහ ප‍්‍රසන්න වීරක්කොඩි මහතා සමග පළමුව මෙම ස්ථානයේ කිමිදුම් කටයුතු සිදුකරන ලදී. අනතුරුව රසික මුතුකුමාරණ, සමීර ප‍්‍රසංග කරුණාරත්න, චමල් කේ. ගමගේ, රුක්‍ෂාන් ප‍්‍රියන්දන, ඉන්දික උපුල් හේවගේ හා කමල් කුමාර ද සොයිසා යන මහත්වරුන් මුහුදු පුරාවිද්‍යා ඒකකයේ ස්ථානභාර නිලධාරී ඩබ්. එම්. චන්ද්‍රරත්න මහතාගේ මඟ පෙන්වීම යටතේ  ක්‍ෂේත‍්‍රය අධ්‍යනය කොට වාර්තාගත කිරීමට කටයුතු කලහ. සැළසුම්, ඡායාරූප, වීඩියෝ මාර්ගයෙන් පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂේත‍්‍රය වාර්තාගත කිරීම සිදු විය. තවද නෞකාව මත විසිර පවතින යම් යම් කොටස් අධ්‍යයන කටයුතු උදෙසා ලබාගන්නා ලදී. මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල යටතේ ක්‍රියාත්මක ගාල්ල මුහුදු පුරාවිද්‍යා ඒකකය මෙම ගවේෂණ කටයුත්ත සිදුකරන ලදී.

මන්නාරම ආශ‍්‍රිත ප‍්‍රදේශය අතීතයේ සිටම ප‍්‍රසිධ වූයේ මුතු කර්මාන්තය සඳහා ය. රාජ්‍ය අනුග‍්‍රහය යටතේ යටත් විජිත සමය දක්වාම මෙම කර්මාන්තය සිදුව ඇත. බි‍්‍රතාන්‍ය සමයේ සිදුවූ අසීමිත මුතු කිමිදීමත් සමග මුතු බෙල්ලන් වඳ වී ගිය බව මතයයි. මෙම සමයේ විශාල හා කුඩා යාත‍්‍රා භාවිත කරමින් මහා පරිමාණයෙන් මෙම කර්මාන්තය සිදුකර තිබෙන බවට සාධක වේ. අපට හමු වූ යාත‍්‍රාව ද මෙම මුතුපර ආසන්නයේ ගිලී ගිය නෞකාවකි.

නෞකාවේ ගැඹුර මීටර් 8.5 පමණ විය. මීටර් 30ක් පමණ දිගින් හා මීටර් 18ක් පමණ පළලකින් යුක්තව නෞකාවේ කොටස් විසිරී පවතී. නෞකාව සමබර කිරීම සඳහා භාවිත කරන ලද ගල් විශාල වශයෙන් ඉතිරිව තිබේ. ගල් වලට යටින් නෞකාවේ ලී තට්ටුව පවතින දැකිය හැක. ලී කොටස් ගල් අතරට විහි දී යන ආකාරය ස්ථාන කිහිපයකින්ම දැකගැනීමට හැකියාව පවතී. කරත්ත රෝද හැඩයේ යකඩ කොටස් දෙකක් වේ. බොහෝ විට මේවා නෞකාවේ එන්ජින් උපකරණ විය හැක. මිනිසුන් කරත්ත රෝද ලෙසින් හඳුන්වන්නේ මෙකී කොටස් සමූහයටයි. බැලූ බැල්මට එය එසේ පෙනේ. පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂේත‍්‍රයේ දකුණු දිශාවට වන්නට තවත් යකඩ කොටස් කිහිපයක් හඳුනා ගැනීමේ හැකියාව පවතී. මෙහි  බොලොක්කයක (winch) හැඩති කොටක් දැකිය හැක. එකී කොටස අසල සිට ගල් පිහිටා ඇති දිශාව දක්වා ද ලී කොටස් විහි දී යයි.

ක්‍ෂේත‍්‍රයේ නැගෙනහිර දිශාවට වන්නට රැහැන් ස්වරූපයෙන් යුතු කොටස් ගණනාවක් විසිර පවතී. මෙහි ඇතුළත තන්තුමය කොටසකින් යුක්ත ය. මේවා නෞකාවේ භාවිත කරන ලද කේබල් කොටස් විය හැක.  මෙහි අභ්‍යන්තර කුහරය කාබන් තතත්වයට පත්ව තිබේ. මතුපිට කැල්කේරියස් තදින් ගණට තැම්පත් වී තිබෙන අතර එම කොටස් සමඟ shell, banacules සහ marine oraganisms බහුල වශයෙන් දක්නට ලැබේ. එසේම දණ්ඬේ කැඞී ගිය කොටස් සහ මතුපිට දැකිය හැකි විඛාදන ඵලයන්ගේ භෞතික ලක්ෂණ අනුව රැහැන් කොටස් යකඩ වලින් නිර්මාණය කර තිබෙන බව අනුමාන කළ හැක. මෙහි අභ්‍යන්තරයේ කම්බි කොටස් තන්තු ස්වරූපයට පත්ව ඇත.

නෞකාවේ විසිර පවතින කොටස් අතර තඹ මිශ‍්‍ර ලෝහයෙන් නිර්මිත තහඩු දැකිය හැක. මෙහි සිදුරු නෞකාවේ භාහිර පෘෂ්ඨයකට ඇණ ගැසීමෙන්  ඇති වූවකි. ඇතැම් තැනක තහඩු කොටස් සමඟ තඹ ඇණ මගින් සම්බන්ධ වූ ලී කොටස් ද හමු වේ. තඹ තහඩු මත කොළ පැහැති කොපර් කාබනේට් විඛාදන ඵලයන් බහුලව දක්නට ලැබේ.

මෙය ලී නෞකාවක් බැවින් ලී කොටස් ක්‍ෂේත‍්‍රය පුරාම විසිර පවතී. එකී ලී කොටස් හී ආරක්‍ෂාව සඳහා තඹ පතුරු එයට සම්බන්ධ කර තිබේ. විසිරී පවතින ලී කොටස් මත මෙම ලක්‍ෂණය වේ. එසේම තඹ පතුරු ද පුරාක්‍ෂ්ත‍්‍රය පුරා ම විසිර තිබෙනු දැකිය හැක. තඹ පතුරු ලීයට සම්බන්ධ කිරීමේ දී තඹ ඇණ භාවිත කොට ඇත. පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂේත‍්‍රයේ සැළසුමක් සකස් කිරීම සිදුකරන ලදී. ඒ සඳහා මිනුම් ලබාගැනීමට පළමුව භූමිය තීරු වශයෙන් බෙදා සකසා ගත්හ. පසුව PVC බට යොදා මීටර් 1×1 ප‍්‍රමාණයේ සකසා ගන්නා ලද කොටු දැලක් උපයෝගී කර ගනිමින් සමස්ත පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂේත‍්‍රයේ ම සැළසුම නිර්මාණය කරන ලදී. එසේම ඡායාරූප හා වීඩියෝ යන මාධ්‍ය උපයෝගී කර ගනිමින් විසිර පවතින කොටස් වාර්තාගත කිරීම සිදු කලහ.

එම ප‍්‍රදේශයේ ජනයා අතර පැවති මතය වූයේ මෙහි වන වෘතාකාර කොටස් කරත්තයක කොටස් බවයි. නමුත් සිදුකරන ලද අධ්‍යයනයේ දී පැහැදිළි වූයේ එකී කොටස් කරත්ත රෝද නොවන බව ය. ඔවුන් පවසා සිටියේ කරත්ත රෝද, කරත්තයේ ඇක්සල් කොටස් හා වියගහ එකී ස්ථානයේ වන බවයි. මෙය කරත්ත රෝදයක්ක යන්න බැහැර වන ප‍්‍රධානම කාරණාව වන්නේ එකී රෝද යකඩින් නිර්මාණය කර තිබීමයි. එසේම වියගහ ලෙසින් ඔවුන් හඳුන්වනු ලැබූ කොටස ද යකඩයින් නිර්මාණය කර තිබිණි. කරත්තයක් නම් වියගහ නිර්මාණය කළ යුත්තේ ලී භාවිත කිරීමෙනි.

ගිලිීගිය යාත‍්‍රාව ලීයෙන් නිර්මාණය කර ඇති බව තහවුරු කර ගැනීමට හැකි විය. එස්ම හමු වූ ලී කොටස් තඹ ලෝහයෙන් ආවරණය කර තිබිණ. මෙය දැවයේ ආරක්‍ෂාව උදෙසා බාහිරින් සිදුකරන ලද්දකි. ක්‍ෂේත‍්‍රය පුරාවට මෙකී තඹ කොටස් විසිර තිබේ. වර්තමාණය වන විට දක්නට හැක්කේ යාත‍්‍රාවේ යට තට්ටුව පමණි. එය ආරක්‍ෂා වී ඇත්තේ නැව සමබර කිරීම උදෙසා යොදාගත් ගල් කොටස් හෙයිනි. පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂේත‍්‍රයේ ස්ථාන කිහිපයක එකී ලී කොටස් ගල් ගොඩ ඇතුළට ගමන්කරයි.

පුරා ක්‍ෂේත‍්‍රයේ නැගෙනහිර දිශාවට වන්නට රැහැන් කොටස් කිහිපයක් විසිර පවතී. බොහෝ විට එම කොටස් නෞකාවේ ම විය හැක. මෙහි ඇති විශේෂත්වය වන්නේ රැහැන් මධ්‍යයේ තන්තුමය කොටසක් පැවතීමයි. ඒ පිළිබද වැඩිදුර අධ්‍යයන කටයුතු ගාල්ල සංරක්‍ෂණ රසායනාගාරයෙන් සිදුකිරීමට නියමිත ය.

පුරාක්‍ෂේත‍්‍රය ගවේෂණය කිරීමේ දී සිදු වූ තවත් විශේෂ දෙයක් වූයේ ගල් අගුරු හමුවීමයි. ගල් අගුරු යාත‍්‍රාව ධාවනය සඳහා භාවිත කරන ලද්දේ ද නැතිනම් ආහාර පාන පිසීම සඳහා භාවිත කරන ලද්දේද යන්න පිළිබඳ ව නිශ්චිත තොරතුරු අනාවරණය කර ගැනීමට නොහැකි විය. නෞකාව පුරා විවිධ හැඩයේ යකඩ කොටස් විසිරී පවතී. ඒ අතර පැහැදිලිවම එන්ජිමේ කොටස් යැයි තහවුරු කරගත හැකි යමක් හමු නොවුනි. නෞකාවේ බොහෝ කොටස් මේ වන විට විනාශව ඇති හෙයින් එන්ජිමක් නැතැයි යන්න පැවසීමට හැකියාවක්ද නොමැත. ගල් අඟුරු භාවිතයෙන් යාත‍්‍රාව ධාවනය කර තිබේනම් එය විශේෂ කරුණකි. මන්ද ගල් අඟුරු භාවිතයෙන් ධාවනයේ යෙදුණු ලී යාත‍්‍රා වාෂ්ප එන්ජිම නිර්මාණය වූ සමයේ භාවිත වූ අතර එවැනි යාත‍්‍රා මෙරට මෙතෙක් හමු වී නොමැත. නමුත් වාෂ්ප බලයෙන් ක‍්‍රියාත්මක වූ යකඩ නැව් මෙරට වෙළද හා නාවුක කටයුතු සඳහා බි‍්‍රතාන්‍යයන් යොදාගත්හ. එවැනි ගිලුණු යාත‍්‍රා විශාල ප‍්‍රමාණයක් ලංකාව වටා මුහුදු තීරයෙන් සොයා ගැනීමට ගාල්ල මුහුදු පුරාවිද්‍යා ඒකකය මේ වන විට සමත් ව ඇත.

පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂ්ත‍්‍රය මතුපිටින් කාලතුවක්කු ආකාරයේ කොටස් කිහිපයක් හඳුනාගත හැකි විය. නමුත් මෙ කොටස් කාලතුවක්කු කොටස් ද යන්න නිශ්චිතවම සඳහන් කළ නොහැකි විය. මන්ද එහි මතුපිට විශාල වශයෙන් බෙල්ලන් බැදී තිබීම හා ඛාදනය වී තිබීමයි. මෙය කාලතුවක්කු සහිත නෞකාවක් නම් එය යුධ කටයුතු සඳහා භාවිත කරන ලද්දේද නැතිනම් වෙළද කටයුතු සඳහා භාවිත කරන ලද්දේ ද යන්න සොයා බැලිය යුතුව ඇත.  සමස්යතක් ලෙස පහත ගැටලු නිරාකරණය කර ගත යුතුව පවතී.

• හමු වූ ගල් අගුරු භාවිත කරන ලද්දේ ආහාර පිසීම සඳහා ද නැතිනම් ධාවනය සඳහා ද?
• එසේ නම් මෙකී නෞකාව ලී රුවල් නෞකාවක් ද වාෂ්ප නෞකාවන් ද?
• වාෂ්ප බලයෙන් ක‍්‍රියාත්මක වූ ලී නෞකා ලංකාවේ භාවිත වූ බවට සාධක හමු නොවන අතර මෙය වාෂ්ප නෞකාවක් නම් එහි  උපයෝගීතාව කුමක් ද?
• කරත්ත හැඩයේ කොටස් එන්ජින් කොටස් ද?

මෙකී ගැටළු නිරාකරනය කර ගැනීම සඳහා මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල යටතේ ක‍්‍රියාත්මක ගාල්ල මුහුදු පුරාවිද්‍යා ඒකකය ඉදිරි සැළසුම් සකස් කරීමට නියමිත ය.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------
මෙම ලිපිය 2017.10.02 වැනි දින පළමු වරට www.archaeeology.lk/sinhala වෙබ් අඩවියේ ප‍්‍රකාශයට පත් විය. 
--------------------------------------------------------------------------------------------------------