අයි.ඩී.එම්. විජේබණ්ඩාර
පුරාවිද්‍යා පර්යේෂණ නිලධාරි, ශ්‍රී ලංකා පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව.
විශ්ව සම්භවය මෙන් ම මානව පරිණාමය පිළිබඳ කරනු ලබන අධ්‍යයනයන්හි දී ප‍්‍රස්තූත විෂයෙහි උපයෝගීතාව අතිශය තීරණාත්මක ය. පුරාවිද්‍යා විෂය වූ කලී අතීතය පිළිබඳව කරනු ලබන සොයා බැලීම්, විශ්ලේෂණයන්, විග‍්‍රහයන් මෙන් ම අතීත උරුම කරුවන්ගේ ජීවන ශෛලීය තේරුම් ගැනීමත් ප‍්‍රමුඛ කාර්යයන් ලෙස හඳුන්වාලිය හැකි ය. ලෝක සම්භවයේ මූලාරම්භය පිළිබඳ හැඳිනීම දේවවාදී සංකල්ප මත ගොඩනැගුණු වග පරිණාමවාදී සංකල්ප ලෙස විමසිලිමත් වන විට පැහැදිලි ව පෙනෙන කරුණකි. චාල්ස් ඩාවින්ට පෙර මානව විද්‍යා චින්තකයන් දෙවියන් වහන්සේ විසින් මිනිසා මැවීම පීළිබඳ හාස්කම ගැන පුරාවෘත්තයන් ඈත අතීතයේ සිට ම නොයෙකුත් මිනිසුන් අතර පැවතිණි. සොභාවික සමාජ හා ආර්ථික පරිසර මෙම පුරාවෘත්ත බිහිකළ අය මත බල පෑ ආකාරය ඒ තුළින් පැහැදිලි කරගත හැකි ය. දෙවියන් වහන්සේ විසින් රතු මැටියෙන් මිනිස් රූපයක් සාදා එයට ජීවන හුස්ම පිඹ, අමරණිය ආත්මයක් ඇතුළු කළ සැටි බයිබලය කියයි.1 මැවුම්වාදී සංකල්ප අභියෝගයන්ට ලක් කරමින් විශ්ව සම්භවය මෙන් ම මානව පරිනාමය ඇතුළු අතීත අධ්‍යයනය හා ප‍්‍රතිකල්පිත ගොඩනැංවීම දක්වා වූ කි‍්‍රයාවලිය පුරාවිද්‍යාවේ හා පුරාවිදුවාගේ විෂයාන්ති‍්‍රක මූලික අරමුණු ලෙස පෙන්වා දිය හැකි ය.
වසර මිලියන ගණනක් වූ පුරාතනයේ මෙකී විමසා බැලීම රටින් රට විවිධ සංස්කෘතික හැඩතලයන් ඔස්සේ විවිධාකාර අයුරින් ප‍්‍රත්‍යාවලෝකනය කරනු ලබයි. මිනිසාගේ පුරාතනය සොයා බැලීම පිළිබඳ උනන්දුව වඩාත් බෙහෙවින් මිනිසාට සමීපව පවතින්නට ඇත. සෑම සමාජයකම පාහේ තම පුරාතනය අගය කිරීම සහ ඒ පිළිබඳ විවිධ කරුණු තහවුරු කිරීම සඳහා මිත්‍යා කථා ඉදිරිපත් කර තිබේ. වඩාත් හොඳින් පිළිබිඹු වන මූලික සිද්ධාන්තයක් නම් ප‍්‍රාථමික තත්වයේ සිට ක‍්‍රමයෙන් සංවර්ධන මානයක ලක්ෂණවලට වඩා පරිහානික ලක්ෂණයයි. ආගම කේන්ද්‍රකොට අපූර්ව කතාන්තර ගොඩනැගී තිබුණි. ඒ අතරින් දෙවියන් වහන්සේ විසින් ස්වභාවික අංග මවන අතර කෘතිම ගොඩනැඟිලි, ජනාවාස යනාදිය දේවතාවන් සුරඟනන් හා යක්ෂයන් ප‍්‍රධාන කොට ගොඩනැගුණු බවට ආකල්පය පැවතිණ. සැබැවින් ම, පුරාණ ද්‍රව්‍යමය සාධක පිළිබඳ අවබෝධය හා ඒවා තේරුම් ගෙන කි‍්‍රයා කිරීමට දරන ලද උත්සාහය නිතර දක්නට ලැබුණි. ඒ වූ කලී පුරාවිද්‍යාවේ ආරම්භක අවස්ථාව ලෙස සැලකිය හැකි ය.2
නූතන පුරාවිද්‍යාවේ විධික‍්‍රම සංවර්ධනය වූයේ මෑත සියවස්වල ය. කෞතුක භාණ්ඩ සහ පැරණි කලාකෘති රැස්කිරීම පුරාතනයේ කැපී පෙනෙන සිදුවීමක් විය. කි‍්‍රස්තු පූර්ව 6 වන සියවසේ බැබිලෝනියාවේ සිට ග‍්‍රීක රෝම ශිෂ්ටාචාර පැවැති කාලයන්හි හා මධ්‍ය කාලීන යුගයේ සිට පුනරුද සමය අතර කාලයේ දී ද මෙය වඩාත් ප‍්‍රචලිත විය.3 18 වන සියවස දක්වා වූ ජීවත් වූ සාක්ෂරතා සමාජයේ ඉතිහාසඥයන් හෝ දාර්ශනිකයන්ගේ මූලික ගැටලු වර්තමානයේ මානව පරපුරට මුළුමනින් ම වටහා ගැනීම දුෂ්කර ය. මක්නිසාද යත් ලිඛිත සාක්ෂි පදනම් කරගත් ඉතිහාසය මානව පරිණාම අවධීන් හා සංසන්දනය කර බැලීමේ දී එතරම් දිගු නොවන බැවිනි. ලිඛිත යුගයට පූර්වගාමී කාල පරාසය මළගිය ඥාතීන් හා බැඳි විශ්වාස, දේව කතාන්දර ඈ කවාකාර හෝ මැවුම්වාදී සංකල්ප මත ගොඩනැඟුණු ආගමික හෝ මිත්‍යා කතාවලින් සංකලනය වූ පරීක්ෂාවට විමර්ශනයට බඳුන් කළ නොහැකි තොරතුරුවලින් පිරුණු සංදර්භයන්ගෙන් යුතු හෙයිනි. පුරාවිද්‍යාව නැතහොත් ගෝලීය නාමකරණයට අනුව යමින් Archaeology යන්න ගත්කළ ගෙවුණු සමාජයේ ශේෂ වූ සාධක අනුව පුරාතනය ගොඩනැංවීමේ විධික‍්‍රමය මේ තුළ අන්තර්ගත ය. මෙහි දි ඊට අනුභූතීන් වනුයේ පුරාවස්තූන් ය. පුරාවස්තු නොමැති තැන පුරාවිද්‍යාවක් දැකිය නොහැකි ය. එහෙයින් පුරාවස්තුව විශ්ව මට්ටමින් මෙන් ම ඒ ඒ ශිෂ්ටාචාර, සංස්කෘතීන්, සභ්‍යත්වයන් අනුව විවිධ කෝණයන්ගෙන් අර්ථ විග‍්‍රහයට ලක් වී හමාර ය. මේ සඳහා දේශීයව පුරාවස්තුව වන්නා සේ ම ගෝලීය හැඳින්වීම Antique ය. සරලාර්ථය ගත් කළ පුරාවස්තුව, පෞරාණික දේ, ආදි කාලේ සිට පැවත එන යනුයි. Antiquity යන්න ද ඊට අනුගත වන අතර, එහි අදහස පුරාණ කාලය (විශේෂයෙන් මධ්‍යතන යුගයට පෙර කාලය) පුරාවස්තු පැරණි නෂ්ටාවශේෂ, විශේෂයෙන් ඉදිකිරිම් හා චිත‍්‍ර ආදිය ඉපැරණි සිරිත් විරිත් යන්නයි.4
පුරාවිද්‍යාව, එහි නූතන ස්වරූපය ගත්කළ වැඩි අවධානයක් යොමු කරනු ලබනුයේ පුරාවිද්‍යාත්මක ස්ථාන ස්මාරක හා පුරාවස්තු (භාණ්ඩ) පිළිබඳව යි. එනම්, පුරාණ මානව කි‍්‍රයාවන්හි භෞතික අවශේෂයයි. මේ පිළිබඳ වර්ධනය වෙමින් පවත්නා උනන්දුව නූතන පුරාවිද්‍යාඥයන්ගේ කාර්යභාරයට පසුබිම් වී ඇති ප‍්‍රධාන මූලධර්ම තවදුරටත් වර්ණවත් කරයි. මෙම ප‍්‍රත්‍යක්ෂ අවශේෂයන් අර්ථවත් සංදර්භයන් තුළට ගොනුකරලිම 16 වන සියවසේ සිට සැලකිය යුතු තරම් දියුණුවක් ලැබි ය. සංචාරකයන්, කෞතුක වස්තු රැස්කිරීම හා කි‍්‍රස්තු වර්ෂ 1500 දී පමණ නව ලොව සොයා ගැනීමෙන් පසු යුරෝපයට නැවත කාන්දු වූ මානව විද්‍යාත්මක දැනුම් සම්භාරය එයට හේතු විය.5 මේ අනුව සරල තාක්ෂණික ක‍්‍රමවේදයේ සිට (ගල් ආයුධ නිෂ්පාදනය) සංකීර්ණ යාන්ත‍්‍රණය දක්වා වූ ගමන මිනිස් දෑතෙහි නිමවුම් ය. ජාතික හා ජාත්‍යන්තර වශයෙන් පැරණි වෙහෙරවිහාර, මාළිඟා, සොහොන්, ගොඩැලි, පිරමීඩ, ස්තූප මෙන් ම ශිලා ලේඛන, කාසි, මැටි බඳුන්, චිත‍්‍ර ඵලක, මූර්ති, කැටයම් ඈ විවිධාකාර වූ වස්තූන් තදනුබද්ධ විෂය හා ගැටී පවත්නා අනුභූතීන් ය. කිසියම් දේශයක කිසියම් කාලයක පුරාවස්තුව යන්න නිර්චවනයට පාත‍්‍ර වේ යැයි නොසිතා නිර්මිත මෙකී වස්තූන් කාලානුරූපීව පුරාවස්තුවක් වූ වග අහඹු සිද්ධියකි. එහි කි‍්‍රයා මාත‍්‍රය ඒ ඒ සමාජ තලයන් විසින් නන් අයුරින් දක්නා ලදි. මෙහි කැපී පෙනෙන වෙනස්වීම් 15, 16 සියවස් හි යුරෝපයේ ඇති වු පුනරුද ව්‍යාපාරය හේතුවෙන් ලෝක අවධානය දිනාගන්නා ලදි. ධනධාන්‍යයෙන්, හැකියාවෙන් පිරිපුන් සමාජ තලයන් විසින් පුරාණ කලාකෘති තම වාසස්ථාන අලංකාර කිරීම, විසිතුරු කිරීම උදෙසා එක්රැස් කරන ලද මෙම වස්තූන් පසු කාලීන කෞතුකාගාර බිහිවීමේ අදියර දක්වා ව්‍යාප්ත විය. කලා රසිකත්වය, ධනය රැස්කිරීම, ලලිතකලාවන් හි රුචිකත්වය ගාම්භීර පෙනුමෙ හි ආරෝපණය යනාදි මුල්කාලීන අරමුණු ඔස්සේ එක්රැස් කරන ලද පුරාවස්තූන්, පශ්චාත් කාලීන නා නා අභිමතාර්ථයන් උදෙසා ඒකරාශි කරගනු ලැබීය. මෙමගින් සිදු වූ සමාජගත ප‍්‍රවණතාව වූයේ පුරාතනය අගය කිරීමේ සම්ප‍්‍රදාය ප‍්‍රබල ලෙස සමාජගත වීමයි. මෙකී සමාජගත වීමේ ප‍්‍රවණතාව හි උග‍්‍ර අවස්ථාව ගෙවුණු සියවස මුලුල්ලේ හි ලොව කවර දේශයක වුව සුරැකිව පැවැති සංස්කෘතික දේපළයන් හි අවභාවිතය යි.
මෙරට පුරාවිද්‍යාත්මක උරුමයේ ගවේෂණාත්මක අවධිය 19 වන ශත වර්ෂයේ අවසන් අදියර සමඟ ආරම්භ වූ වග අප දනිමු. එහෙත් 1890 වර්ෂයට පෙරාතුව විටින්විට තැනින්තැන යම් යම් පුරාවිද්‍යා කටයුතු මෙරට සිදු විය. 1861 වර්ෂයේ ඉන්දීය පුරාවිද්‍යා කටයුතු ආරම්භ වී නමුත් මෙරට පුරාවිද්‍යා කටයුතු විධිමත් අයුරින් ආරම්භ කිරීමට වසර 30ක් පමණ ගත විය. මේ පිළිබඳ කදිම සටහනක් 1876 වර්ෂයේ ශී‍්‍රමත් ජේම්ස් පර්ගසන් විසින් මෙලෙස තබා ඇත.6
“ග‍්‍රහයන් ද සිය පිහිටීම මගින් ලංකාවේ පුරාවිද්‍යාවට අපල සිදුකොට ඇති සේය. . . . එනමුදු අප දන්නා සියලු රටවල් අතරෙන් අශෝක සමයේ සිට අද දක්වා අනුක‍්‍රමයෙන් ව්‍යාප්ත වූ බෞද්ධ ස්මාරක සියල්ල නොඅඩුව දක්නට ඇත්තේ ලංකාවේ පමණකි. මහාවංශය තුළ ලිය වී ඇති පරිදි මුල්කාලීන ගොඩනැගිලි පිහිට වූ දින හා ඒවායේ අරමුණු සෑහෙන පමණ නිවැරැදිතාවකින් යුතුව දැනගත හැකි තරම් විස්තර සහිත හා විශ්වාස කටයුතු ඉතිහාසයක් තිබෙන්නේ ද ලංකාවට පමණකි. මේ ගොඩනැඟිලිවල නෛසර්ගික වැදගත්කම හැරුණු විට නිශ්චය වශයෙන් දන්නා දින සහිත මේ අනුක‍්‍රම හා අඛණ්ඩ ඉදිකිරීම් මාලාව, ඉන්දීය මහද්වීපයෙහි ඇති කඩ කඩ වූ ඉදිකිරීම් සමූහයන් සමඟ සංසන්දනය කිරීමට පුලුවන් නම්, ඉන් මතුවන සමාන්තරතා මගින් දැනට නොපැහැදිලි අවිනිශ්චිත ප‍්‍රශ්න බොහෝමයක් පහදා දෙනු ඇත. එමෙන් ම දැනට ඉතා පැහැදිලි වශයෙන් ම අවශ්‍ය වී ඇති අනුරූපතාවක් සැපයෙනු ඇත.“7
ඉහත සටහන මෙරට පුරාවිද්‍යාත්මක උරුමයේ විශේෂතාව මෙන් ම දේශීය අනන්‍යතාව පිළිබඳ කදිම විවරණයකි. වසර දෙ දහස් පන්සියකට අධික ලිඛිත ඉතිහාසගත සංසිද්ධීන් මෙන්ම අඩුතරමින් වසර එක් ලක්ෂ විසිපන්දහසක් පමණ වන නොලියවුණු ඉතිහාසගත සංසිද්ධීන් ද කියාපානු ලබන්නේ මෙරට අද්විතීය උරුමයේ ශ්‍රේෂ්ඨත්වය යි. මෙරට පූර්වගාමී ජනී ජනයන්ගේ කි‍්‍රයාකාරකම් මෙන් ම තම අනන්‍යතාව සුරැුකීමට ඔවුන් දරන ලද වෙහෙස පුරාවිද්‍යාත්මක හා සාහිත්‍යයික මූලාශ‍්‍රයන්හි අන්තර්ගතයන් මගින් මනාව විශද කරනු ලබයි. එහෙත් ගෙවුණු දශක කීපයක මුළුල්ලේ පෙර නොවූ විරූ අයුරින් මෙරට අද්විතීය උරුමය කෙරෙහි දුර්දශාපන්න කාල පරිච්ෙඡ්දයක් උදා වී ඇති වග පැහැදිලි කරුණකි. මේ සම්බන්ධව මෙරට ඇති පූර්වතම ලියවිල්ල 1887 අංක 17 දරන පැරණි නිදන් වස්තු ආඥා පනතයි.8 බි‍්‍රතාන්‍ය පාලන සමයේ මෙරට පෞරාණික උරුමය සම්බන්ධයෙන් අණපනත් බිහිවීම තුළ එකී වස්තූන්ගේ ආරක්ෂාව කෙබඳු වීද යන්න පැවැසීමට අටුවා ටීකා නුවුමනා ය. අණපනත් බිහිවීම මගින් විශධ කරනු ලබන්නේ පවත්නා තත්වය ඉක්මවා කරනු ලබන හානිකර බලපෑම මෙන් ම එහි සුරක්ෂිතතාව රදා පවත්වා ගනු ලැබීමේ අරමුණ යි.
1890 දශකයේ ඇරඹී මෙරට පුරාවිද්‍යාත්මක කටයුතු විවිධ අණපනත් හි ආභාෂය අනුකූලතාව මත කි‍්‍රයාකරමින් අවුත් වත්මන වන විට 1940 අංක 9 දරන පුරාවස්තු ආඥා පනත9 මුල්කොට ගෙන දේශීය අනන්‍යතාව සුරැකීමට යත්ත දරනු ලබයි. කවර නම් නීති අණපනත් ප‍්‍රායෝගික භාවිතාව ලෙස සකී‍්‍රය ව තිබුණ ද එදා සිට අද දක්වා මෙරට පුරාවස්තු මංකොල්ලයෙ හි අඩුවක් නොවූ වග ද සිහිපත් කළ යුතු ය. මෙකී ප‍්‍රවණතාෙවහි උග‍්‍ර අවස්ථාව ගෙවුණු දශක කීපය මුලුල්ලේ තදින් බලපැවැත්වූ අතර, ඒ සඳහා මූලාධාර වූ ප‍්‍රධාන විෂය වූයේ නිදාන සංකල්පයයි. නිදන් යනු කුමක් ද? එහි ස්වරූපය කෙබඳු ද? එය පිහිටා ඇත්තේ කොහිද? එය ලබාගන්නේ කෙසේ ද? මෙකී සංඥාගත හැඳිනීම් උභතෝකෝටිකය තුළ සිර වී සිටිනා නූතන ප‍්‍රජාව ඒ මත ලුහුබැඳීම මෙකී පුරාවස්තු අවභාවිතයේ මූලාරම්භය යි. නිදන් යනු, සරලාර්ථයෙන් ගත් කළ තැන්පත් කිරීම සහ අරුත යි. මෙරට පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂි පදනමින් ගත් කළ මෙකී වදන හා සමීපතා ඉතා දුලබ ය. අනුරාධපුර අභයගිරි දාගැබෙහි දකුණු වාහල්කඩින් හමු වී දැනට කොළඹ ජාතික කෞතුකාගාරයේ තබා ඇති ශිලාලේඛන දෙකක් ඇසුරින් කිසියම් අදහසක් මේ පිළිබඳව ලබාගත හැකි ය. කි‍්‍රස්තු වර්ෂ 164 – 192 රජ පැමිණි මළුතිස හෙවත් කණිට්ඨතිස්ස රජු විසින් කරන ලද මෙකී ශිලා ලේඛන ද්වයෙහි පෙළ ගත් කළ,
I. මළුතිස මහරජහ රජිණි මිතබිය ධාතු නිජනෙ
අදහස – මළුතිස මහ රජුගේ බිසව වූ මිතගේ ධාතු මෙහි තැන්පත් කරන ලදිII. මලිතිස මහරජහ මති සිරබිය ධාතු නිජනෙ
අදහස – මලිතිස මහ රජුගේ මව් වූ සිරිබියගේ ධාතු රජු විසින් මෙහි තැන්පත් කරන ලදි10
මෙහි සඳහන් නිජනෙ යනු තැන්පත් කිරීමේ අදහසයි. මේ අනුව අඩු තරමින් කි‍්‍රස්තු වර්ෂ 2 වන සියවස තරම් අතීතයේ මෙරට නිදන් කිරීමේ සංකල්පයේ ලිඛිත සාධක හඳුනාගත හැකි ය. කි‍්‍රස්තු වර්ෂ 5 වන සියවසේ ධාතුසේන කාශ්‍යප රජුන් දවස11 ඇති වූ රාජ්‍ය බල අරගලයේ දී ධාතුසේන රජු ජීවිතක්ෂයට පත්වීමට ද මෙම නිදන් සංකල්පය වක‍්‍ර අයුරින් බල පෑ වග සිහි කටයුතු ය. මිගාර සෙනෙවියාගේ අරමුණ කුමක් හෝ වේවා කාශ්‍යප රජුට නොම දී ධාතුසේන රජු විසින් රක්නා නිදානයක් ඇති වග මිගාර විසින් කාශ්‍යපට ඒත්තු ගැන්වීම යි. මෙකී වදනින් මුසපත්වන කාශ්‍යප මෙය සත්‍යයක් විය යුතු බව පිළිගනුයේ තමා තුළ නිදන් පිළිබඳ පුර්වාදර්ශයක් තිබූ නිසාවෙන් විය යුතු ය. සංකල්පීය වශයෙන් හෝ එහි අරුතක් ඇති වග ඔහු පිළිගනී. කුවේරගේ අලකාපුර සංකල්පීය ලක්ෂණ අනුව යමින් කාශ්‍යප සීගිරි පුරවරය ගොඩනැඟූ අයුරුත්, කුවේර සතු නව නිධානයන් රක්ෂා කරන බහිරවයන් අතරින් සංඛ – පද්ම නිධි පිළිිබඳ සංකල්පය ද මෙකී සංකල්පයේ ති‍්‍රවුරතාව ප‍්‍රකාශ කරන මධ්‍යයන් ය. මෙකී කවරාකාර සංකල්පයකින් වුව ප‍්‍රකාශිත මුඛ්‍යාර්ථය නම් කිසියම් වටිනාකමක් සහිත වස්තුවක් සඟවා තැබීම, නිධන් කිරීම පිළිබඳ අදහසයි. එහෙත් මෙහි ඇති කණගාටුවට කරුණ නම් මෙම වස්තූන්ගේ කෝෂ්ඨය ලෙස බුදු පිළිමයක හෝ වෙනයම් මුර්තියක සිරස, පසු පෙදෙස කුස පාදම අත් පා මෙන් ම සඳකඩ පහණ, මුරගල, කොරවක්ගල, ගල් කණුව, පියගැටපෙළ හෝ වෙනත් පුරාවිදු සංදර්භයක ශුඪ ලෙස සඟවා ඇත යන අවිද්‍යාත්මක මූඪ පොදු ජන මතයයි. මෙහි යථාර්තය නම් අද්විතීය උරුමයක හැඩතල කියාපාන අමුල්‍ය වටිනාකමකින් අනූන පුරාවස්තූන් ලොවට අහිමිවීම හැර අන් කවරක් ද?
මේ සඳහා බල පෑ හේතු සාධක රැසක් ද සමාජගතව ඇති අතර ඉන් ප‍්‍රධානත්වය නිධන් වදුල හිමිකර ගනී. නිධන් වදුල යනු 18 වන සියවසේ දී පමණ ලියවුණු අව්‍යාක්ත ග‍්‍රාම්‍ය ලියවිල්ලකි. එහි එන බොහෝමයක් කරුණු මෙරට ඉපැරණි ග‍්‍රාම නාම සම්භවයන්, මංමාවත්, බෙදීම්. කුලගොත් පිළිබඳ සටහන් ඇතුළත් කඩයිම් ලකුණු හා බෙහෙවින් සමපාතික ය. එසේ නොවන්නට 1890 දශකයෙන් ඇරැඹි පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තු ඉතිහාසය වසර 125ක් ඉක්ම ඇති මෙවන් සමයක ඉන් ලද නිධානයන් වේ නම් මෙරට සුරපුරයක් විනා අන් කවර නම් දේශයක් දැයි විමසිය යුතුව ඇත. එදා මෙදා තුර අහඹු ලෙසින් හමු වූ රනින් නිර්මිත පූජාර්භ වස්තූන් කීපයක් හැරුණු කොට වෙනත් හමු වූ යමක් නොමැත. ඉන් පරිබාහිර හමු වූ රනින් නිර්මිත යමක් වේ නම් ඒ ද ඉතාමත් අඩු ඝණත්වයකින් යුතු රන් ආලේපිත යම්කිසි වස්තුවකි.
නිදන් ලකුණු සංකල්පයේ එන බොහෝමයක් ලකුණු කඩයිම් ලකුණු අතරේ දක්නට ලැබෙන බව පෙර සඳහන් කළෙමු. ඒ අනුව මෙහි එකී සංකේතයක් පිළිබඳ සටහනක් තැබීම වැදගත් වේ යැයි හඟිමි. සිංහලයෙහි කඩ යන රූපය වනය, ඊතලය, වස්ත‍්‍රය, කැබැල්ල, කැඩුණු යන අරුත් රැසක යෙදී ඇත.12 සංස්කෘතයෙහි එන සීමා හා සීමන් යන පර්යාය වදන් හා යෙදෙන අතර ඉම, සීමාව, ගල්වැටිය, ගමක හෝ කුඹුරක සීමාවට සළකුණු වශයෙන් ගැණෙන සංකේත, ඉවුර, වෙරළ ශිෂ්ට සම්මතයේ ස්වරූපය යන තේරුම් සීමන් යන වචනයෙහි ගැබ්ව තිබේ.13 මේ අනුව කඩයිම් ලකුණු දිවයින පුරා පිහිටි ඇළදොළ, ගංගා, වනපෙත හා පර්වත ඈ තැන් ඇසුරු කොට පිහිටා ඇති අයුරු විද්‍යමාන කරුණකි.
සීමා ලකුණු පිළිබඳව කෞටිල්‍යගේ අර්ථ ශාස්ත‍්‍රයේ මෙන් ම විවිධ ග‍්‍රන්ථ ඇසුරින් ද තොරතුරු සපයා ගත හැකි ය. රජු විසින් අදාළ ලකුණු ඇති කළ යුතු වග ද පෙන්වා දී ඇත. කුරුණැගල විස්තරයේ එන පහත ලකුණු ඉහත කරුණු හා කෙතරම් ගැලපිමක් ඇත්දැයි විමසිය යුතු ය. “ඉට බස්නා අත ගල් බැඳි ලිඳ ද ඇතුගල පිටගල් බැඳි පොකුණ ද හුනුවලට මෙපිටින් ගල් බැඳි ලිඳ ද මෙතැන උනු පැන් පණිවිඩ තැන යනු වරකෙන්‍ද ගල්ලෙන ඇතුළේ වැඳි දරුවා ගලෙන් කොටා දුනු දෙක දෑතට ගෙන සිටුවා තිබෙන ගල්ලෙනක සාවනු විසි දහසෙක් ද“14 ඇළහැර ගැන කඩයිම් පොත්වල දක්වන තැන “ඇලසර රටට මහා ඇලක් බැඳ ඇත. හීතල් ලකුණක් කෙටූ ගල්ටැම් සතර කොන ඉමට ඇත්තේය.“15 ඉපැරණි මායා රටට අයත් ප‍්‍රදේශයක් සේ ගැණෙන උඩුගොඩ රට පිළිබඳව කඩයිම් විස්තර අනුව “උඩුගොඩ රටට කඩයිම් කඩුවක් කෙටූ ගලත් ඇත්තේ ය.“16 ශී‍්‍ර ලංකාද්වීපයේ කඩයිම් පොතින් මහාඉම් – මා ඉම් – කඩ ඉම් යන වචන අනුව යෙදුණු විස්තරයක් පහත පරිදි දක්වා ඇත.
“සතර ඉමට“
“සතර මහ ඉමට බෝරුක් නාරුක් සිටුවන ලද්දේ ය.”
“සතර මාඉමට ගිරා ලකුණු ගිරා ලකුනු ගිරා රූකඩ කෙටූ“
“සතර මාඉමට ගල්පෝරු සතරක් තබා“
“සතර මාඉමට පුරාතන සොලොසක් ගල්ටැම් සාදා“
“සතර කොන ඉමට“
“සතර මාඉමට ගල්ටම් දෙමළ අක්ෂර සටහනින් යුත්ත කොට“17
හුදෙක් ඉහත දක්වන ලද කඩයිම් ලකුණු දෙස බැලීමේ දී පෙෙනන කරුණක් නම් නිදන් වදුල තුළ අන්තර්ගත ලකුණු හා බෙහෙවින් සමපාතික වන බවයි. මේ අනුව මෙරට සිව්දෙස ඇති ධන නිධානයන් සඟවා ඇති තැන් පිළිබඳ කෙරෙන විස්තරයක් නොව මෙරට සිව්දෙස පිහිටුවා ඇති කඩයිම් ලකුණු පිළිබඳ විස්තරයක් ඉහත ග‍්‍රන්ථද්වයෙන් ම ප‍්‍රකාශිත වන වග පැහැදිලි ය. එහෙත් මෙරට පොදු ජන චින්තනය තුළ ශුඪ සංකේත පාදක කරගත් නිදාන සංකල්පයන් පිළිබඳ අදහස කලක පටන් පැවැත එන වග ද නොරහසකි. මේ සඳහා ද විවිධ ජනකථා, ජනප‍්‍රවාද, විවිධ ලේඛන ග‍්‍රන්ථ බලපා ඇති වග ද පැහැදිලි කරුණකි. මෙරට සිනමා ක්ෂේත‍්‍රයේ නිධානය, රන්මුතු දූව වැනි චිත‍්‍රපට ගත් කළ ලාංකේය ප‍්‍රජාව තුළ නිධන් සංකල්පය පැලපැදියම් කිරීමට ද අමතක කළ නොහැකි මෙහෙවරක් ඉටු කොට ඇත. 1960 දශකයේ මෙරට ප‍්‍රථම වර්ණ සිනමා සිත්තම වූ රන්මුතු දූව තිරගත වීමෙන් පසු එහි ති‍්‍රව‍්‍රරතාව වඩාත් ප‍්‍රබල විය. ආතර් සී. ක්ලාක්, මයික් විල්සන්, රොඩ්නි, ජෝන් ක්ලාස් හා සාගර පුරාවිද්‍යාඥ පීටර් තෝර්ක්මෝන් ද ඇතුළු කණ්ඩායමක ගේ මෙහෙයවීමෙන් දකුණු වෙරළ තීරයේ කළ ගවේෂණය18 මෙරට පෙර නොවූ විරූ සිනමා අත්දැකීමක් මෙන් ම පුරාවස්තු සොරා ගැනීමේ ජාවාරම්කරුවන්ගේ මෙන් ම කිසිත් නොදත් පේ‍්‍රක්ෂකයා තුළ පුරාවස්තු පිළිබඳ අයුතු හැඟීමක් ඇති කිරීමට සමත් වූ වග කාලානුරූපී තොරතුරු ඇසුරින් පෙන්වා දිය හැකි ය.
මෙරට බහුතර ජනයා රටේ පවත්නා නීතිය පිළිබඳ හැඟීමක් නොමැති අතර දැනීමක් ද නොමැත. 1998 අංක 24 දරන පුරාවස්තු සංශෝධන පනත ප‍්‍රකාර ව පුරාවස්තු සම්බන්ධයෙන් වැරදි කළවුන්ට මුල්‍යමය දඩ ගැසීම් මෙන් ම 5 වසරක සිර දඩුවම් ද විඳීමට නියම කළ හැකි ය. වරදකට චෝදනා ලැබූ චූදිතයෙකු වූ කිසිම තැනැත්තෙකු ඇප මත මුදා හැරිය නොහැකි ය.19 මෙය සැලකිය යුතු කරුණක් වන අතර පුරාවස්තු ආරක්ෂා කිරීමට ගෙන ඇති සාධනීය නෛතික කරුණක් ද වේ. පුරාවස්තු සම්බන්ධයෙන් ප‍්‍රධාන වගකීම් දරන පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව හා ඊට අනුගත රාජ්‍ය හා රාජ්‍ය නොවන වෙනත් ආයතනයන් තම කාර්ය පටිපාටි කි‍්‍රයාවට නංවමින්, වත්මන දක්නට ඇති මෙම විනාශකාරී කි‍්‍රයා පිළිවෙත අතු ගා දැමීමට වෙහෙස දරමින් සිටී. එහෙත් සමස්ත කි‍්‍රයාමාර්ග අදාල ආයතනය වෙත තබා මුනිවත රැකීමට මෙරට ප‍්‍රජාවට ද හිමිකමක් නොමැත. මක්නිසාද යත් යට කී උරුමයේ හවුල්කරුවන් සමස්ත ප‍්‍රජාව වන බැවිනි. නිධන් මිත්‍යාව පසුපස හඹාගොස් තම පෞද්ගලිකත්වය මෙන් ම විශ්ව ප‍්‍රජාවට උරුමකම් කිව හැකි පුරාවස්තුවක් විපතට පමුණුවා තම අනන්‍යතාව විනාශ කිරීමට පෙළඹෙනු වෙනුවට, දේශයේ උරුමය රක්ෂා කිරීමට පෙළඹෙන පරපුරක් බිහිවීම, මෙබඳු උරුමයක සාඩම්බර හිමිකරුවන් වූ අතීත මුතුන් මිත්තන් හෙලූ දහඩිය කඳුළට සාධාරණීකරණයක් වනු නොඅනුමාන ය. “සඳකඩ පහණක් වේවා, මුරගලක් වේවා එසේ නැතහොත් ප‍්‍රතිමාවක් වේවා කවර නිර්මාණයක වුව වස්තු විෂය අධ්‍යයනය කිරීම එහි යථා ස්වභාවය හඳුනා ගැනීමට මෙන් ම, එය ඇගැයීමට ද මහෝපකාරී වේ.”20
පරිශීලන නාමාවලිය
- එම්. නේස්තුර්ග් (1981), මිනිසාගේ සම්භවය, ප‍්‍රගති ප‍්‍රකාශක මන්දිරය, මොස්කව්. 9
- පි‍්‍රශාන්ත ගුණවර්ධන (2007), පුරාවිද්‍යාව, සමන්ති පොත් ප‍්‍රකාශකයෝ, ජා ඇල. 35
- – එම –
- ජී.පී. මලලසේකර (2012), ඉංගී‍්‍රසි – සිංහල ශබ්දකෝෂය, සීමාසහිත ඇම් ඞී. ගුණසේන සහ සමාගම, කොළඹ. 62
- පි‍්‍රශාන්ත ගුණවර්ධන (2007), පුරාවිද්‍යාව, සමන්ති පොත් ප‍්‍රකාශකයෝ, ජා ඇල. 36
- එච්.සී.පී. බෙල් (2005), සබරගමු පළාතේ කෑගල්ල දිස්තී‍්‍රක්කය පිළිබඳ වාර්තාව, (පරි. කොත්මලේ කේ.බී.ඒ. එඩ්මන්ඩ්, පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව, කොළඹ. පෙරවදන XI
- ඩබ්ලිව්.ඇස්. කරුණාරත්න (1990), ශී‍්‍ර ලංකාවේ පුරාවිද්‍යාවේ ඉතිහාසය, පරි. පේ‍්‍රමලාල් කුමාරසිරි, පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ ඉතිහාසය, පළමු වන වෙළුම, සංස්කරණය. නන්දදේව විජේසේකර, පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව, කොළඹ. 3
- 1887 අංක 17 දරණ පැරණි නිදන් වස්තු ආඥා පනත
- 1940 අංක 9 දරණ පුරාවස්තු ආඥාපනත
- Malani Dias (1991), Epigraphical Notes, No.1-18, Department of Archaeology, Colombo. 66
- කිරම විමලජෝති හිමි සංස්කරණය (2003), සිංහල මහාවංශය, බෞද්ධ සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානය, දෙහිවල. 38 පරි. 179 – 180
- එච්.ඒ.පී.අභයවර්ධන (1978), කඩඉම්පොත් විමර්ශනය, සංස්කෘතික කටයුතු දෙපාර්තමේන්තුව, කොළඹ. 2
- – එම -, 2
- – එම -, 28
- – එම -, 98
- – එම -, 99
- – එම -, 3
- ආතර් සී. ක්ලාක්, (2014), The Treasure of the Great Reef, පරි. මනෝ ප‍්‍රනාන්දු, ”මහාගල්වැටියේ මුහුදුබත් නිධානය,” සූරිය ප‍්‍රකාශකයෝ, කොළඹ. 59.
- 1998 අංක 24 දරන පුරාවස්තු සංශෝධන පනත
- කේ.බී.ඒ. එඩ්මන්ඩ් (1999), සිංහල කලා විචාරය හා පරණවිතාන, පුරාවිද්‍යා, සංස්කාරක. සිරිසමන් විජේතුංග, පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව, කොළඹ. 63
---------------------------------------------------------------------------------- මෙම ලිපිය www.archaeeology.lk/sinhala වෙබ් අඩවියේ 2018.01.24 වැනි දින පළමු වරට ප‍්‍රකාශයට පත් විය. ---------------------------------------------------------------------------------
Ape rata vinasa kala,Indiyawa,Pasuwa Portugese,Hollands & Para Suddo, purawastu unge ratawalwalata aran giya.Unge museum wala dahas ganak ape purawastu thiyanwa. Eva penna penna salli hoyanawa.Mul handakadapahan,tripitaka poth.Veda poth,ape technology arangiya. Thanwath asdeka arala balamu.
Great article