පුරාණ වාස්තු ශ‍්‍රාස්ත‍්‍රයේ කොරවක්ගල් භාවිතය හා විකාශනය පිළිබඳ විමර්ශනයක්: අභයගිරි පුරාවිද්‍යා පරිශ‍්‍රය ඇසුරින්

ඞී.එම්. නිෙරා්ෂා උදයංගනී

පර්යේෂණ නිලධාරිණි (පුහුණු වන), මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල, අභයගිරි විහාර ව්‍යාපෘතිය, අනුරාධපුරය.

dm.niroshaudayangani@gmail.com

පුරාණ ශී‍්‍ර ලාංකීක වාස්තු විද්‍යාවේ කොරවක්ගලට හිමිවන්නේ විශේෂ ස්ථානයකි. තිරස් අතට පිහිට වූ සමතල පෘෂ්ටයකින් නිර්මිත නිර්මාණය ගොඩනැඟිල්ලක පියගැටපෙළ දෙපසින් දර්ශනය වේ. ගොඩනැඟිල්ලකක අධිෂ්ඨානය (Stylobate) උස් වූ හෙයින් ගොඩනැගිල්ල ට ප‍්‍රවිශ්ට වීමට සෝපානය සුලභ දසුනක් විය. ආරාමික ගොඩනැඟිලි විචිත‍්‍ර අයුරින් අලංකෘත වූත් දර්ශනීය වූත් නිර්මාණ වේ. පුරාණ වාස්තු විද්‍යාත්මක අංග ලෙසින් හඳුනාගත හැකි ගොඩනැඟිලි පූජනීය, අර්ධ පූජනීය හා රාජකීය වශයෙන් ප‍්‍රභේද කර දැක්විය හැකි ය. නිර්මාණ කරුවාගේ අපිරිමිත නිර්මාණ කෞශල්‍ය විදහා දක්වන අභයගිරි ස්ථූපය කේන්ද්‍ර කරගනිමින් ගොඩනැඟුණු ආරාමයන්හි වාස්තු විද්‍යාත්මක අංගයක් ලෙසින් කොරවක්ගල හඳුනාගත හැකි ය.

බුද්ධ කාලයේත්, ඊට සියවස් කිහිපයකට පසුත්, ඉන්දියාවේ තිබු උසස් පන්තියේ නිවාසයන්හි පියගැට පේළිවල අත්වැල් (කොරවක්ගල්) ගරාදිවැට වලින් සැදුණු බව පෙනේ. මහ සුදස්සන සූත‍්‍රයෙහි චක‍්‍රවර්ති රජකුගේ මාලිගයක් වර්ණනා කැරෙන කන්හි පියගැට පේළි සම්බන්ධව ස්තම්භ, සූචි සහ උණ්හීස යන දෑ සඳහන් කෙරේ. මේවා ගරාදි වැටක අවශ්‍ය අංගයෝ වෙති. සාඤ්චි සහ භරුත් ගරාදිවැටවලට අයත් විවිධ කොටස්වල කොටා තිබු සෙල්ලිපිවල ද ඒවා නම් කර තිබේ. සාඤ්චි ස්තූපයෙහි මාළකයට නඟින පඩි පෙළ දෙපස වූ අත්වැල් (කොරවක්ගල්) ගරාදිවැටවලින් සෑදිණ. ලක්දිව පැරැණි ම කොරවක්ගවල ස්වරූපය කුමක්දැයි අප දත නොහැකි ය (පරණවිතාන 1963: 3).

සාමාන්‍යයෙන් ප‍්‍රතිමා ගෘහයෙක අධිෂ්ඨානය පොළෝ මට්ටමින් අඩි 4 සිට 6 දක්වා උස් විය. වහළ හෝ ප‍්‍රස්තරය දරා සිටි කුලූණු ස්ථාපනය කරන ලද්දේ මෙම අධිෂ්ටානය මත ය. ගර්භගෘහය ගොඩනංවන ලද්දේ ද අධිෂ්ඨානය හරි මැද ය. මේ නිසා අධිෂ්ඨානය මතට නැගීම පිණිස පියගැට පෙළක් හෙවත් සෝපානයක් අත්‍යවශ්‍ය විය. මුල් ම යුගයේ මෙම පියගැට පෙළ සෑදීම සඳහා භාවිත කරන ලද්දේ දැව බවට සැකයෙක් නැත. ශී‍්‍ර ලංකාවේ ගොඩනැඟිලි ඉදි කිරිම පිණිස ගල් භාවිතයට ආයේ කි‍්‍රස්තු වර්ෂ පස් වැනි සිය වසට පමණ පසු වූ බව විදුවතුන් ගේ මතය යි. ඉදින් පියගැට සඳහා යොදා ගන්නා ලද දැව පුවරු සවිමත් ලෙස රඳවා තැබීම සඳහාත් නගින්නන් ගේ ආරක්ෂාව පිණිසත් සෝපාන පඣ්ක්තිය දෙපසින් සිටුවන ලද කොරවක්ගල් ද ලීයෙන් නිමැවුණේ විය. මෙම අංගය මංජුශී‍්‍ර වාස්තුවිද්‍යාශාස්ත‍්‍රයේ හැඳින්වෙන්නේ “අශ්වපාද” යන නමිනි. මුල්ම කොරවක්ගල අශ්ව පාදයෙක (ඌර්ධව කොටසේ) හැඩය ගල් නිසා මෙම අන්වර්ථ නාමය ඊට ලැබෙන්නට ඇතැයි සිතිය හැකිය (මාරසිංහ 1994:18).

මුල් කාලීන කොරවක් ගල් සඳහා සොයාගත හැකි පැරැණි ම සාධක වනුයේ ගඩොලින් කරන ලද අත් වැටවල් වෙයි. ගඩොලින් සහ ගලින් කරන ලද කොරවක් බැමි වර්ග දෙකක් පිළිබඳ ව පැරණි ම සාධක සොයාගෙන ඇත. තිරියාය සහ රාජාංගනයේ වටදාගෙය යන ස්ථානවල දැක්වෙනුයේ පඩිපෙළට සමාන්තරව යන මුදුන කවාකාර හැඩයක් ගනි. අනෙක් ආකෘතිය නම් බදාමයෙන් හා වාත්තු කිරිමෙන් හැඩ ගන්වන ලද කවාකාර බැමි හෝ උඩු අතට කරකැවි ගිය වක් බැම්මයි. සීගිරිය, කතරගම, කිරිවෙහෙර, වෙස්සගිරිය වැනි ස්ථානවලින් 5-7 සියවස් වලට පමණ අයත් සාධක හමු වේ (බණ්ඩාරනායක 1974:331).

මුල දී පූජනීය ගොඩනැඟිලිවල දොරටුවල පඩිපෙළ දෙපස ගඩොලින් කරන ලද කොරවක් බැමි තිබුණු බවට සාධකයක් දඹුල්ලේ සෝමාවති චෛත්‍යයේ කැනීම් වලින් මතු කරගෙන සංරක්ෂණය කර ඇත. එම කොරවක් බැම්ම මුල් තත්වයෙන් තවමත් ආරක්ෂා වී තිබේ. මේ බැම්ම නැමීම් හා වක ගැසීම් මඟින් හැඩගන්වා තිබේ. මුල දී එහි බදාම ගා තිබුණා දැයි අපි නොදනිමු. දැනට තිබෙන අන්දමට මේවායේ මකර මකර රූප හෝ යටත් පිරිසෙයින් ලියවැල් මෝස්තර පවා නැත. යොදාගෙන ඇති ගඩොල් ඒ ඒ තැනට උචිත අන්දමට හැඩගන්වා පිළියෙළ කරන ලද අච්චුවලින් තනා පුළුස්සාගෙන තිබේ. ඒවා ඉතා ම ශක්තිමත් නිසා අද වන තුරුත් ආරක්ෂා වී තිබේ. කුස්තුර සඳහා යොදා ගෙන ඇත්තේ සියුම් මැටි බදාම විශේෂයකි (වික‍්‍රමගමගේ 1995:29).

ශී‍්‍ර ලාංකික ආරාමික ගොඩනැඟිලි විචිත‍්‍ර අයුරින් අලංකෘත වූත් දර්ශනීය වූත් නිර්මාණ වේ. අභයගිරි පරිශ‍්‍රයේ ද ස්ථූපය කේන්ද්‍ර කරගනිමින් ගොඩනැගුණු ආරාමයන්හි වාස්තු විද්‍යාත්මක අංගයන් ලෙසින් කොරවක්ගල හඳුනාගත හැකි ය. ගොඩනැඟිලි වලට ප‍්‍රවිශ්ට වන දොරටුව හෙවත් සෝපානය දෙපසින් අත්වැට වූ කොරවක්ගල අතීත කලාකරුවාගේ අර්ථවත් කැටයම් කලාවේ උපරිභාගය විය. පුරාණ ගොඩනැඟිලි බොහෝමයක අධිෂ්ඨානය උස් වූ නිසාවෙන් පඩිපෙළ නඟින්නන්ගේ පහසු ව උදෙසා නිර්මාණය වූ කොරවක්ගල සරල ජ්‍යාමිතික ලීස්තර නිර්මාණයක් ලෙසින් මුලපුරා මකර රුව වැනි විශ්මිත කැටයම් අලංකරණ දක්වා විකාශනය වූ බව පැහැදිලි ය. කාලයත් සමඟ කලාකෘතින් විවිධ අදහස් කැටිකර ගනිමින් අර්ථය තිව‍්‍ර කිරිමට කලාකරුවා උත්සහයෙක යෙදි ඇති බවට අනුමාන කළ හැකි ය. මුල් අවධියේ කැටයම් අලංකරණ රහිත වූ කොරවක්ගල පසු කාලීන ව ලීස්තර තීරුව කොරවක්ගලෙහි සරල ම අවධිය ලෙසින් හඳුනාගත හැකි ය. ඍජුකෝණ‍්‍රාසාකාර තීරුව ඍජු රේඛා ලියවැල් සිට විවිධ කැටයම් දක්වා වූ නිර්මාණ කොරවක්ගලෙහි විකාශනයේ ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙසින් හඳුනාගත හැකි ය. කාලයාගේ උවමනාවින් කොරවක්ගල සඳහා විවිධ කලාංග නිර්මාණ හා කැටයම් භාවිත කිරිම පිළිබඳ විවිධ අදහස් පවති. පුරාණ කලා නිර්මාණ සඳහා සත්ත්ව රුව කැටයම් අලංකරණ සඳහා යොදා ගැනීම සුලභ දසුනක් විය. විවිධ අදහස් කැටිකර ගනිමින් සංකේතාත්මක අර්ථයන් නිරූපණය කරමින් සත්ත්ව රුව යොදාගෙන ඇත.

කොරවක්ගල පිළිබඳ අධ්‍යයනය කිරිමේ දි පැහැදිලි වන්නේ අත්වැටක් ලෙසින් මුල් කාලීන ව කොරවක්ගල නිර්මාණය වුව ද පසු කාලීන ව මුරගල කොරවක්ගල යන අංගයන් හි එකතුවකින් යම් අදහසක් නිරූපිත බව ය. කලාකරුවාගේ නිර්මාණ චාතුර්යය වර්ධනය වීමත් සමඟ කලාකෘතියෙහි ද වර්ධනයක් හඳුනා ගත හැකි ය. බෞද්ධ ආරාමික නිර්මාණ ශිල්පියාගේ කලාකෘතීන් තුළ කලාකරුවාගේ කෞශල්‍ය මෙන් ම බෞද්ධාමික මතිමතාන්තර මොනවට කියාපාන නිර්මාණයක් හඳුනාගත හැකි ය.

පුරාණ ශී‍්‍ර ලංකාවේ කොරවක්ගල නිර්මාණය සඳහා දැනට පවතින සාධක අනුව අමුද්‍රව්‍ය ලෙසින් ගඩොළු, ගල් හා හුණුගල් භාවිත කර ඇති

බවට හඳුනාගත හැකි ය. අභයගිරි පරිශ‍්‍රය තුළ ගඩොල් භාවිතය පිළිබඳ සාධක නොමැති වූව ද කඵගල් සහ හුණුගල් භාවිතය පිළිබඳ සාධක හමු වේ. හුණුගල් භාවිතය දුලභ වූව ද අභයගිරිය අංක 3 ගොඩනැඟිල්ලෙහි කොරවක්ගල සඳහා හුණුගල භාවිත කර කොරවක්ගල නිර්මාණය කර ඇති ආකාරය හඳුනාගත හැකි ය (ඡායාඵලක අංක 1). අධිෂ්ඨානය උස් වූ වුවද කොටස් වශයෙන් කොරවක්ගල නිර්මාණය කර ඇත. අභයගිරි කප්පුරමූල කුට්ටම්පොකුණට බැසීම සඳහා නිර්මාණය කර ඇති පියගැටපෙළ දෙපස කොටස් වශයෙන් නිර්මාණය කර යොදාගෙන ඇත (ඡායාඵලක අංක 2). අභයගිරි ධාරණි ගෘහය සඳහා ද උස් වූ පිටගැට පෙළක් හඳුනාගත හැකි අතර කොරවක්ගල වර්තමානයේ හඳුනාගත නොහැකි වූව ද ඇතම් විට මුල් කාලීන ව ගඩොලින් නිර්මාණය කර තිබෙන්නට ඇතැයි අනුමාන කළ හැකි ය.

පියගැටපෙළක් නිර්මාණයේ මූලික අභිලාශය වනුයේ ඉහළ බිම්කඩකට නැගීමට හෝ ඉහළ සිට පහළට එ නම් පොකුණු වලට බැසීමට ඇති අවස්ථාවක දී ය. අධිෂ්ඨානයේ උස ප‍්‍රමාණය අනුව පියගැටපෙළෙහි උස තීරණය වේ. ඒ අනුව කොරවක් ගලෙහි උස හා දිග ප‍්‍රමාණය ද තිරණය වේ.

කොරවක් ගලෙහි විකාශනය පිළිබඳ අවධානය යොමු කිරීෙම් දි ප‍්‍රධාන අවස්ථා හතරක් හඳුනාගත හැකි ය.

පළමු පියවර

ගඩොළු කොරවක් බැම්මක් මැදිරිගිරිය වටදාගෙයි ස්තූපයේ පැරණි අවධිය හා සම්බන්ධ ව තිබේ. පඩිපෙළ නගින කෙනෙකුට අත්වැල ලෙස අල්ලා ගැනීමට ඒවා උස නැත. එම නිසා මීට පළමු යුගයේ පූජනීය ගොඩනැඟිලි වලට පිවිසෙන දොරටුවල ලීයෙන් කළ අත්වැල් වූ බවක් සිතීමට ඉඩක් නැත. ගොඩනැඟිලි තැනීමට ගඩොළු භාවිතය බුදුදහම ශී‍්‍ර ලංකාවට හඳුන්වා දුන් මුල් අවධියේ ම පැවතිණ. එම නිසා ගඩොලින් කළ කොරවක් බැමි මුල්ම වර්ගයට අයත් ලෙස ගල හැකි ය. පඩි පේළිය නොවිසිරි තබා ගැනීමට ආධාරක බැම්මක් ලෙස මෙය මුළින් යොදාගල් බව පෙනේ. එය දොරටුවට අලංකාරයක් ගෙන දෙන්නක් වශයෙන් හැඩ ගන්වා තැනීම ද අවශ්‍ය ලෙස පිළිගෙන තිබේ. ගොඩනැඟිලි සඳහා ගල් භාවිතය මීළඟ යුගයේ කැපී පෙනෙන ලක්ෂණය යි. මුලින් ගඩොල් යොදා තිබු කොරවක් බැමිවලට මූලික වශයෙන් සමාන ව කොරවක්ගල් තනා තිබේ. කොරවක්ගලට ද මුළින් මකර රූප හෝ ලියවැල් නොවී ය. සරල ලෙස පඩිපෙළේ හැඩය අනුව නැමි හා වක සහිත සමහර විට තනි ගලෙන් ඒවා තනා තිබේ.

දෙවැනි පියවර

ජ්‍යාමිතික රේඛා යොදා ඉහත කී කොරවක් ගල් තැනීම ඊළඟ පියවරේ දී සිදු වූ බව පෙනේ. මේවා අනුරාධපුර පැරණි නටඹුන් විහාරවල සුලභ ව දක්නට ලැබේ. මේ අවධියේ ගඩොළු වෙනුවට ගල් භාවිත කරන ලදි.

තෙවැනි පියවර

ඊළඟ අවස්ථාවේ දී කොරවක්ගලට ලියවැල එක් වී තිබේ. ලියවැලක ළපටි කොටස මේ සඳහා යොදා ගෙන තිබේ. ළපටි ලියවැලට දලූ සහිත පුරුක් ද එක් කර තිබේ.

සිව් වැනි පියවර

ලියවැල මුළට මකර කට එක් වූයේ සිව් වැනි පියවරේ දී ය. එහි දී ලියවැල මකරාගේ දිව ලෙස බැලූ බැල්මට පෙනේ. එහෙත් ලියවැල සුන්දර වස්තුවකි. එය මකර කටෙන් විහිදීයන ආකාරයට දැක්වීමෙන් අදහස් කරන්නට ඇත්තේ සුන්දර වස්තු වුවද විනාශය ජන්ම කොට ගෙන ඇති බව යි (වික‍්‍රමගමගේ 1995: 30).

අභයගිරි සංකීර්ණය තුළ ඇති කොරවක්ගල් වර්ග හා විකාශනය පිළිබඳ අධ්‍යයනය කිරීමේ දි ප‍්‍රධාන වශයෙන් හමුවන කොරවක්ගල් නිර්මාණ අවධි කිහිපයක් යටතේ හඳුනාගත හැකි ය.

1. ආයත චතුරශ‍්‍රාකාර හෙවත් ඍජු රේඛා සහිත කොරවක්ගල්
2. ආයත චතුරශ‍්‍රාකාර සරල උඩු අතට කරකැවුණු හැඩය සහිත කොරවක්ගල්
3. ලියකම් සහිත නැමුණු හැඩය සහිත කොරවක්ගල්
4. මකර කැටයම සහිත කොරවක්ගල් යනුවෙනිි.

ආයත චතුරශ‍්‍රාකාර හෙවත් ඍජු රේඛා සහිත කොරවක්ගල්

මුල් අවධියේ ගොඩනැඟිලි සඳහා නිර්මාණය කරන ලද ආයත චතුරශ‍්‍රාකාර ඍජු රේඛා සහිත කොරවක්ගල් හඳුනාගත හැකි ය. අභයගිරි පුරාවිද්‍යා පරිශ‍්‍රයේ වැඩබිම් 31 කොටසෙහි ධාරණි ගෘහය සහිත කොටසෙහි කුඩා ආවාස ගොඩනැඟිලි වල මෙම වර්ගයේ කොරවක්ගල් දැකගත හැකි ය. චතුරශ‍්‍රාකාර පුවරුව ඍජු ව නිර්මාණය කර ඇති අතර අලංකරණ කිසිවක් දැකගත නොහැක. මෙහි විකාශනමය අවස්ථාවක් ලෙසින් චතුරශ‍්‍රාකාර පුවරුවට ඍජු රේඛා එකතු වීම හඳුනාගත හැකි ය. මේ අයුරින් ක‍්‍රමයෙන් ජ්‍යාමිතික රේඛාවන් ගෙන් සියුම් ආකාරයෙන් අලංකෘත වීමක් ප‍්‍රථම විකාශන අවස්ථාවක ලෙසින් පැහැදිලි ය. විශේෂයෙන් ම පැහැදිලි වන කරුණ වනුයේ මුල් අවධියේ විශාල ප‍්‍රමාණයේ මෙම කොරවක්ගල් දැක ගැනීමේ හැකියාවක් නොමැති වන අතර කුඩා ප‍්‍රමාණයේ ආවාස ගොඩනැඟිලි සඳහා යොදා තිබීම ය. මුල් අවධියේ පිටගැටපෙළෙහි අත් වැටක් ලෙසින් පමණක් භාවිත කරන්නට ඇති අතර අලංකරණ කෙරෙහි වැඩි අවධානයක් යොමු කර නොමැත (ඡායාඵලක අංක 3).

.

ආයත චතුරශ‍්‍රාකාර සරල උඩු අතට කරකැවුණු හැඩය සහිත කොරවක්ගල්

චතුරශ‍්‍රාකාර පුවරු නිර්මාණයෙන් අනතුරුව අලංකරණ එකතු වීම මෙම අවධියේ සිදු විය. කලාකරුවාගේ නිර්මාණශීලිත්වයට අදහස් එකතු වීමෙන් ක‍්‍රමයෙන් වර්ධනයක් හඳුනාගත හැකි ය. ජ්‍යාමිතිකව නිර්මාණය කළ පුවරුව අලංකාර අයුරින් කලාත්මක වෙනසකට ලක් කර ඇත. අභයගිරි පරිශ‍්‍රය තුළ මෙම වර්ධනීය විකාශනය මැනවින් හඳුනාගත හැකි ය. මෙම වර්ගයට අයත් කොරවක්ගල් අලංකාර කිරිම පිණිස ඍජුකෝණීය හැඩය වක් වූ උඩ අතට කරකැවි ගිය රටාවක් බවට පරිවර්තනය කර ගන්නා ලදි (ඡායාඵලක අංක 4).

ලියකම් සහිත නැමුණු හැඩය සහිත කොරවක්ගල්

රේඛා මඟින් මුලින් සකස් කරන ලද අතර ක‍්‍රමයෙන් වර්ධනය වන විට උන්නතවත් කිසියම් ලියවැල් රටාවක් ඇතුළු කිරිමටත් පෙළඹිණ. මෙහි දෙයාකාරයක කොරවක් ගල් දක්නට හැකි ය. ලියවැල් රටා සහිත කොරවක්ගල් හැඩයෙන් වක් ව කරකැවි ගිය කොරවක් ගල් රේඛා අනුගමනය කර අලංකාර කිරිමට ගල් ප‍්‍රයන්තයක් දැක්වෙයි. මෙය පසු කාලීන ව දාර හා තීරු වශයෙන් උන්නත ව නෙලා ඇති ආකාරයත් ඒ මත පලා පෙති මෝස්තරය හා වෙනත් ලියකම් රටාවන් යොදාගෙන භාවිතයට ගල් ආකාරයත් දැකි ය හැකි ය. ලියවැල් රටාව පරිසමාප්තියට පත්වන අවස්ථාවේ දි ආරම්භක ස්ථානයට නෙළුම් පත‍්‍ර සහ එයින් ඉදිරියට වෙනත් ලතා කර්ම ඇතුළත් කර ඇත. එ වැනි කොරවක් ගල් බොහෝ විට පොකුණු ආශි‍්‍රත ව දක්නට ඇත.

අභයගිරි පරිශ‍්‍රයේ මෙ වැනි කොරවක්ගල් හඳුනාගත හැකි ආකාර කිහිපයකි. විශේෂයෙන් ම කුඩා ප‍්‍රමාණයේ කොරවක්ගල් මෙන්ම විශාල ප‍්‍රමාණයේ කොරවක්ගල් හඳුනාගත හැකි ය. මුල් අවස්ථාවේ හඳුනාගත් චතුරශ‍්‍රාකාර පුවරුව වෙනුවට රේඛාමය අලංකරණ කරමින් සරල ව උඩු අතට කැරකැවුණු කොරවක්ගල් හඳුනාගත හැකි ය. අභයගිරි ස්ථූපයට දකුණු පසින් සන්නිපාත ශාලාවේ මේ ආකාරයේ කොරවක්ගල් දැකගත හැකි ය. උස ප‍්‍රමාණයෙන් වැඩි වන නිසාවෙන් මෙම කොරවක්ගල කොටස් දෙකකට නිර්මාණය කර එකට එක් කර ඇත.

වක‍්‍රව රේඛා නිර්මාණය කිරිමත් සමඟ ඇරඹි උඩු අතට සරල ව කැරකැවුණු රටාව ක‍්‍රමයෙන් වර්ධනය වීම ඇරඹිණ. රේඛා සහිත ව කැරකැවි පසු ව එයට ලියවැල් රටාව එක් වීම වර්ධනීය විකාශනයක් ලෙස හඳුනාගත හැකි වේ. කුට්ටම්පොකුණ ආශි‍්‍රත ව හඳුනාගත හැකි මෙ වැනි කොරවක්ගල් වර්ධනීය කඩ ඉමකි (ඡායාඵලක අංක 5).

මකර කැටයම සහිත කොරවක්ගල්

ලියවැල මුලට මකර කට එක් වූයේ සිව් වැනි පියවරේ දී ය. එහි දි ලියවැල මකරාගේ දිව ලෙස බැලූ බැල්මට පෙනේ. එහෙත් ලියවැල සුන්දර වස්තුවකි. එය මකර කටෙන් විහි දි යන ආකාරයට දැක්වීමෙන් අදහස් කරන්නට ඇත්තේ සුන්දර වස්තු වුවද විනාශය ජන්ම කොට ගෙන ඇති බව ය. මකරා කාලය සංකේතවත් කරන අතර කාලය විසින් සුන්දර වස්තු කා දමන බව රත්නප‍්‍රාසාදයේ මුරගලේ මකර තොරණින් ද ප‍්‍රකාශ වේ. බොහෝ දුරට කොරවක්ගල් වල මූදු මකරෙක් ද තිබේ. හැම කාලයක ම හා හැම ශිෂ්ටාචාරයක ම වාගේ මකරා පිළිබඳ කථා ජනප‍්‍රිය වී තිබේ. එහෙත් ඒ ඒ සංස්කෘතියට අනුව මකරා අර්ථවත් වෙයි. බෞද්ධ යුගයේත් එවැනි අදහසක් තිබුණා දැයි කිව නොහැකි ය. ආදි බෞද්ධ ති‍්‍රපිටක ග‍්‍රන්ථවල මකරා ගැන සඳහන් වේ. බෞද්ධ ආරාමවල තබා ගල හැකි චිත‍්‍ර විශේෂයක් වශයෙන් මකරදන්තක එහි දැක්වේ (වික‍්‍රමගමගේ 1995: 31).

මුල් අවස්ථාවේ දී දොරටුව සැරසිලිවලින් තොර වීමත් සමඟ කොරවක්ගල ද කැටයමින් අලංකාර විය. කොරවක්ගල අත්වැටක් ලෙස රළු ජ්‍යාමිතික ලීස්තර තීරුවල සිට අංග සම්පූර්ණ මකර රුව සහිත තොරවක්ගල දක්වා විකාශනය වීම සිදු විය. දත් පෙනෙන සේ කට විදහා ගල් මත්ස්‍යයෙකු වැනි සතකු ඉන් අදහස් වන්නට ඇත. කි‍්‍රස්තු පූර්ව 2-1 ශතවර්ෂ කාලයට අයත් භාර්හූත් කැටයම් අතර සැරසිලි මෝස්තරයක් වශයෙන් දත් පෙනෙන සේ විවෘත ව තබා ගල් මුඛය දිග සතකුගේ හිසක් වෙයි. ඉන්දියාන් මකරා මත්ස්‍යයෙකු ප‍්‍රභව කොට ගල් සතකු සේ සැලකීමට හැකි ය. මත්ස්‍යමකරා සහිත කොරවක් ගල්වලින් යුත් දොරටුවක් ජේතවනාරාමයේ ගොඩනැඟිල්ලක වෙයි. එහෙත් එකල ශී‍්‍ර ලංකාවේ ජනපි‍්‍රය වී තිබුණේ මුහුදු මකරා විශේෂයකි. යටත් පිරිසෙයින් මකරුන් වර්ග තුනක් ශී‍්‍ර ලංකාවේ කොරවක්ගල් වල දක්නට ලැබේ. මත්ස්‍ය මකරා හිස මුඳුනේ ගැටයක් සහිත මකරා සහ එවැනි ගැටයක් නැති මකරා ලෙස මෙම මකර රූප හැඳින්විය හැකි ය (මාරසිංහ 1995:31).

බොහෝ කොරවක්ගල් වල මකරා දැකගත හැකි වන්නේ කුළුණක් මත හිදගෙන මුව විවර කොට විශාල දිව ඉදිරියට යොමු කරගෙන සිටින මකරාගේ ශරීරය සහ දිව ලියවැල්වලින් අලංකාර කොට ඇත. මකර රුව කොරවක්ගලට යෙදීමේ දි මුරගල හා කොරවක්ගල යන අංග දෙක වෙනවෙන ම පැහැදිලි කරගත නොහැකි අතර දෙයංශයක සබඳතාවක් පවති ද යන්න අධ්‍යයනය තුළින් මකරා කොරවක් ගලට යෙදීම ගැන අදහසක් ඇති කර ගැනීමට හැකි ය.

පොළොන්නරු යුගයෙන් පසු ශී‍්‍ර ලංකාවේ මකර රුව සතුන් කීප දෙනෙකුගේ සංකලනයකි. අලි හොඬක්, සිංහ පාද, ඌරු කන්, කිඹුල් දත්, වඳුරු ඇස්, මත්ස්‍ය ශරීරය හා ගුරුළු පියාපත්, සහිත වේ. එහෙත් මේ මකරා කොරවක්ගලට පැමිණ නැත. මේ අන්දමට මකරා විස්තර වන්නේ 13 සියවසට පමණ අයත් රූපාවලියේ ය. එම ශ්ලෝකය හා එහි සිංහල පරිවර්තනය පහත දැක්වේ.

ගජේන්ද්‍ර හස්තඃ කෘසිංහපාදඃ
හරාලදන්තඃ හනුමන්තනෙත‍්‍රඃ
වරාහකර්ණඃ හෘදමත්ස්‍යදෙහඃ
විවිත‍්‍රපත‍්‍රඃ මකරස්වභාවඃ

ඇත්සොඬ අත් සිහබා යුගකන් ඌරා
දත් පෙළ කිඹුලූය යුගනෙත් වඳුරා
වෙත් මසු ඇඟ ගුරුළිඳු පිය පතරා
යුක්ත ය මේ හැම රුවයෙන් මකරා (වික‍්‍රමගමගේ 1995:31)

මුරගලින් සශි‍්‍රකත්වය, සෞභාග්‍ය ප‍්‍රකාශ වන්නේ නම් මකරා සහිත කොරවක්ගලින් විනාශය මූර්තිමත් වන බව අනුමාන කළ හැකි ය. අතෘප්තිකර ආශාවන් පසුපස දිව යෑමේ ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙසින් එය පැහැදිලි ය. අභයගිරිය පරිශ‍්‍රයේ මකර රුව සහිත කොරවක්ගල් වැඩි වශයෙන් විහිදි පවතිව අතර රත්නප‍්‍රාසාදයේ කොරවක්ගල විශේෂයෙන් හඳුනාගත හැකි වේ (ඡායාඵලක අංක 6).

තනි පුවරුවක මුරගල හා කොරවක්ගල

අභයගිරි පුරාවිද්‍යා පරිශ‍්‍රය තුළින් තනි ගල් පුවරුවක මුරගල හා කොරවක්ගල නිර්මාණය කර ඇති ගොඩනැඟිලි කිහිපයක් ම හඳුනාගත හැකි ය. කුඩා මණ්ඩප වැනි ගොඩනැඟිලි සඳහා මෙම කොරවක්ගල නිර්මාණය කර ඇත. කුට්ටම්පොකුණ අසළ අංක 1 ගොඩනැඟිල්ලේ මෙම තනි පුවරුවේ මුරගල හා කොරවක්ගල දැකගත හැකි ය. තනි ඍජුකෝණාස‍්‍රාකාර ගල් පුවරුවක් යොදාගෙන සරල උඩු අතට කැරකැවුණු හැඩය සහිතව අංකරණ කිසිවක් නොමැති මරුගල සහිතව නිර්මාණය කර ඇත (ඡායාඵලක අංක 7)

විමාන සහිත කොරවක්ගල්

මෙවැනි විශේෂ කොරවක්ගල් නිර්මාණයක් කුට්ටම්පොකුණ උතුරු පොකුණේ පියගැටපෙළෙහි කොරවක්ගල හඳුනාගත හැකි ය. මෙහි ආයත චතුරශ‍්‍රාකාරව කොටස් එකතු කිරිමෙන් නිර්මාණය කර තිබුණ ද පිටත කොටසෙහි විමාන ලක්ෂණ සහිතව නිර්මාණය කර ඇත. (ඡායාඵලක අංක 8) විශේෂත්වය වන්නේ කුට්ටම්පොකුණ වැලි මළුවට පිවිසීම සඳහා ඇති කුඩා පියගැටපෙළ සහිත කොරවක්ගල් හි විමාන ලක්ෂණ සහිතව නිර්මාණය කර තිබීම හඳුනාගත හැකි ය (ඡායාඵලක අංක 9).

එමෙන් ම සමාධි පිළිමය දකුණු දිශාවේ 31 වැඩබිමට අයත් නැගෙනහිර ද්වාර පණ්ඩපය සඳහා යොදාගෙන ඇති කොරවක්ගල විශේෂ කොරවක්ගලක් ලෙසින් හඳුනාගත හැකි ය. කලාකරුවාගේ ශෛලමය කලා නිපුණත්වය මොනවට පියා පෑමට සාධක සක්සුදක් සේ සපයයි. සියුම් රේඛා භාවිතයෙන් සුලභව දැකගත නොහැකි වන ආකාරයේ කොරවක්ගලක් නැගෙනහිර ද්වාරමණ්ඩපයෙන් දැකගත හැකි ය (ඡායාඵලක අංක 10) කොරවක්ගලෙහි මුදුනත කොටස ද ඉතාමත් අලංකෘතව සියුම් ව නිර්මාණය කර ඇත. සුවිශේෂිත්වය වන්නේ දැඩි මෘදු ස්වභාවයකින් යුක්ත වීම ය (ඡායාඵලක අංක 11)

ආශි‍්‍රත ග‍්‍රන්ථ

• කුමාරදාස, ඩබ්. ඒ. (2008) කොරවක් ගල්, සංස්කෘතික කටයුතු අමාත්‍යංශය, කොළඹ.
• කුලතුංග ටී.ජි. (2014) අභයගිරි පුරාණය, මධ්‍යම සංස්කාතික අරමුදල , කොළඹ.
• පරණවිතාන, සෙනරත් (1963) ලංකාවේ ස්ථූපය, පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව, කොළඹ.
• මාරසිංහ, වෝල්ටර් (1994) පුරාතන වාස්තු ශාස්ත‍්‍රයේ බොරදම් භාවිතය, සංස්කෘතික පුරාණය මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල, කොළඹ.
• වික‍්‍රමගමගේ, චන්ද්‍ර (1995) ශී‍්‍ර ලංකාවේ පැරණි ගොඩනැඟිලි දොරටු, ශී‍්‍ර ලංකා සංස්කෘතික ශාස්ත‍්‍රායනය, කොළඹ.
• ශී‍්‍ර සුමංගල හිමි, හික්කඩුවේ සහ දොන් අන්දිස් ද සිල්වා බටුවන්තඩාවේ (1912) මහාවංශය, රජයේ මුද්‍රණාලය, කොළඹ.