පොළොන්නරු යුගය ට අයත් විහාර, ගොඩනැඟිලි, මාළිගා මෙන්ම, අනෙකුත් ගෘහනිර්මාණයන්ගෙන් යුක්ත වූ පුරාණ නිර්මිත පරිසරය හුදෙක් ම පූර්ව මධ්‍යම සමයට අයත් ගොඩනැඟිලි කර්මාන්තයෙහි ඇති සැලැස්ම හා විශේෂාංග ලක්ෂණ මත පිහිටා ඇත. ඇතැම් තැන්වල දී පල්ලව, චෝළ, පාණ්ඩ්‍ය හා වෙනත් විදේශයන්ගේ ගෘහනිර්මාණ ආභාෂයෙන් මෙන් ම විලාශයන්ගෙන් ද සම්මිශ්‍රණය වූ බව පෙනේ.
පොළොන්නරුවේ පුරාණ නිර්මිත පරිසරය ගොඩනැඟීමේ දී උක්ත සඳහන් කළ පරිදි දේශීය මෙන්ම විදේශීය බලපෑමෙන් ද සංගෘහිත ව්‍යූහයක් තුළ ගොඩනැඟුණු බව ප්‍රකාශ කළ හැකිය. මුල් කාලීන නිර්මිත පරිසරය විමසීමේ දී ඉන්දීය ආභාෂය පිළිඹිබු වේ. එතෙකුදු වුව ද, ඇතැම් අවස්ථාවල දී ලාංකේය ගෘහනිර්මාණ ශිල්පීන් විදේශීය ආභාෂය ලබාගෙන ද කටයුතු කළ බව පෙනේ. කෙසේ වෙතත් අනුරාධපුර යුගය ට සාපේක්ෂව පොළොන්නරුව නිර්මිත පරිසරය තුළ වඩා වැඩි විදේශීය සබඳතා අනාවරණය කරගත හැකිය.
දකුණු ඉන්දීය දේශපාලන ඉතිහාසය තුළ ප්‍රභල වර්ධනීය තත්ත්වයක් උදාකර ගත් චෝළවරුන්ගේ පාලනය ට නතු වීමට ශ්‍රී ලංකාව ට සිදු විය. විශේෂයෙන් ම රජරට ශිෂ්ටාචාරය පැවති සමයේ දී වරින් වර බලයට පත් චෝළ ආධිපත්‍යය ට නතු වීමට මෙරට ට සිදු විය. විවිධ හේතු සාධක මත මෙරට දේශපාලනික, සමාජයීය, ආර්ථික, ආගමික හා සංස්කෘතික යන විවිධ ක්ෂේත්‍රයන් කෙරෙහි චෝළ ආධිපත්‍යය ව්‍යාප්ත විය. පොළොන්නරු යුගය ට අයත් හින්දු ගෘහනිර්මාණ ශිල්පය අතර කැපී පෙනෙන වාස්තුවිද්‍යාත්මක අංගයක්වන හින්දු දේවාල බහුතරයම පාහේ විද්‍යාමානිත වාස්තුවිද්‍යාත්මක ශෛලිය චෝළ සම්ප්‍රදාය යි. මෙය දක්ෂිණ භාරතීය ප්‍රභල සම්ප්‍රදායකි. මේ සම්බන්ධව පවතින පුරාවිද්‍යාත්මක මූලාශ්‍ර අධ්‍යයනය කර බැලීමේ දී පෙනී යන්නේ එවකට පොළොන්නරුව රාජධානිය ව පැවති සමයේ දී මෙරට ආක්‍රමණය කළ බොහෝ චෝළ පාලකයන්ගේ ඍජු මැදිහත්වීම මත මෙලෙස චෝළ සම්ප්‍රදායානුකූලව වාස්තු අංග ඉදිවන්නට ඇති බව යි.
පොළොන්නරු යුගය ට අයත් හින්දු දේවාල නැතහොත් කෝවිල් ඇසුරෙන් දක්ෂිණ භාරතීය බලපෑම විස්තර කිරීම ට නම් හින්දු කෝවිලක් යනු කුමක් දැයි අවබෝධ කරගැනීම වැදගත් ය. ”කෝවිල” යන වදන තුළ ගැබ්ව ඇති අරුත් දේවස්ථානය යි. දෙවියන් උදෙසා වෙන් කළ ස්ථානය යන්න යි. මේ නිසා ඊට සම්බන්ධ අවශ්‍යතා උදෙසා වෙන් වූ සියලු තැන් මේ නමින්ම හඳුන්වන්නට ඇති අතර කෝවිල යන්නෙන් විශේෂයෙන්ම අරුත් ගැන්වෙන්නේ හින්දු ජනයාගේ පූජ්‍ය ස්ථානයයි. හින්දු කෝවිල ඉන්දියාවේ බිහිවී වර්ධනය වූ බව අවිවාදයෙන්ම පිළිගත හැකි කාරණාවකි. මන්ද යත් හින්දූන්ගේ මුල් නිජ භූමිය එය වූ නිසා ය. කෝවිලේ මූලික ආකෘතිය එදා සිට අද දක්වා විශාල වශයෙන් වෙනස් වී අතර යම් වෙනසක් සිදු වී නම් මුල්කාලීනව දේව ප්‍රතිමා තැන්පත් කළ ගර්භ ගෘහය හා වන්දනාකරුවන් උදෙසා වූ මණ්ඩපය යාකරමින් ඉදිවූ අන්තරාලය එක්වීම විය හැකිය. පළමුකොට ම බිහිවන්නට ඇත්තේ දේව මන්දිරය හෙවත් ගර්භ ගෘහය යි. පසුකාලීනව පැන නැඟුණු අවශ්‍යතා හා ගැටළු මත වන්දනා කරුවන් සඳහා මණ්ඩපය ද, ඊටත් පසුව අන්තරාලය ද බිහිවන්නට ඇත. බෞද්ධ චෛත්‍යය නිමවා ඒ ආශ්‍රිත ව මළුව ද, වටදාගෙය ද විවිධ විහාරාංග ද ක්‍රමයෙන් නිමවූ සේ, කෝවිලක මුඛ්‍ය අංග ලෙස පැවති ගර්භ ගෘහය, අන්තරාලය, හා මණ්ඩපය යන ඒවා අතර ට ගෝපුරයක් ද පසුකාලීනව එක්විය. පසුකාලීනව එක් වුවද, දැන් එය හින්දු ආගමේ සංස්කෘතිකාංගයක් හා විශේෂ ගොඩනැඟිල්ලක් බවට පත්ව ඇත.
භාරතීය හින්දු කෝවිල් නිර්මාණය ඉතා සුවිශේෂී වන නිසා එම කෝවිල් පිළිබඳව වැඩි අවධානයක් යොමු කළ යුතුය. ඉන් ශ්‍රී ලංකාවේ කෝවිල් නිර්මාණය කෙරෙහි බලපා ඇත්තේ දක්ෂිණ භාරතීය බලපෑමයි. උත්තර භාරතීය ක්‍රමය තුළ වටකුරු හිස සහිත ශිඛරයට වැඩි මනාපයක් දක්වා ඇති අතර පසුකාලීනව සිදුවූ මූගල් ආක්‍රමණයන් හමුවේ මේ සම්ප්‍රදාය කිසියම් ආකාරයකට වෙනස් ආකෘති අංග වලට සම්මිශ්‍රණය වී ඇත. එහෙත් දකුණු ඉන්දීය තත්ත්වය මීට වඩා වෙනස් ය. චෝළ, පල්ලව, පාණ්ඩ්‍ය හා චාලුක්‍ය යන දක්ෂිණ භාරතීය රාජධානි හා ඒවායේ පාලකයන්ගේ අනුග්‍රහයන් යටතේ වර්ධනය වූ වාස්තුවිද්‍යා අංග අතර හින්දු කෝවිල ද මේ දක්ෂිණ භාරතීය ක්‍රමයේ දී කෝවිල් ශිඛරය තරමක් පිරමීඩාකාර ස්වභාවයට සමීප විය. දැනට ඉතිරිව ඇති කෝවිල් වල ද දැකගත හැක්කේ මේ හැඩයයි. ක්‍රිස්තු වර්ෂ 06 වන සියවසට පසු කෝවිල් ඉදිකිරීම තවදුරටත් වර්ධනය විය. මාමල්ලපුරම් හා කාංචිය මූලික කරගනිමින් මේ තත්ත්වය ඇති විය.
චෝළයින් විසින් ලංකාවේ උතුරු ප්‍රදේශයේ දේශපාලන බලය අල්ලා ගන්නවාත් සමඟම දිවයිනේ හින්දු ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය පිළිබඳ ඉතිහාසය තුළ නව පරිච්ඡේදයක් ආරම්භ වේ. එපමනක් නොව පොළොන්නරුවේ ගොඩනැඟිලි බොහොමයක් බෞද්ධ ගොඩනැගිලි වුවත්, මෙකල හින්දු ආගමික බලපෑම මත ද ගොඩනැගිලි ඉදි විය. චෝල පාලන සමයේ දී ලංකාවේ හින්දු දේවාල රාශියක් ඉදි කෙරුණු අතර ඊට බලපෑ ප්‍රධානතම සාධකය වූයේ ශිව හා විෂ්ණු දෙවියන් අදහන හින්දු බැතිමතුන්ගේ සංඛ්‍යාව ඉහළ යෑමයි. ඒ අනුව හින්දු සමාජයේ ප්‍රසාරණය වීමත් ඔවුන්ගේ ආවේණිකත්වය නිර්මිත පරිසරය කෙරෙහි සෘජුව පෑම් එල්ල වීමත් මේ අනුව සිදුවිය.
පොළොන්නරුවේ කරන ලද පුරාවිද්‍යාත්මක ගවේෂණ හා කැණීම් මඟින් චෝළ සම්ප්‍රදායට අයත් ශිව හා විෂ්ණු දේවාල කිහිපයක් සොයාගෙන ඇත. මේවා අතරින් ශිව දේවල හතරක් දැනට හඳුනාගෙන ඇති අතර අංක 2 දරන ශිව දේවාලය වඩාත් හොඳින් ආරක්ෂා වී ඇති දේවාලය මෙන්ම චෝල ග්‍රහණයට නිශ්චිතවම දින නියමය කළ හැකි දේවාලය ලෙස ද හඳුන්වා දිය හැකිය. මීට අමතරව පොළොන්නරුවේ ම විෂ්ණු දේවාල පහක් ද සොයාගෙන ඇත. ඒ අනුව පොළොන්නරුවේ විෂ්ණු දේව (වෛශණවම්) ඇදහිල්ල ද ව්‍යාප්ත ව පැවතුණ බව ද මෙම බලපෑම නිර්මිත පරිසරය කෙරෙහි බලපෑ බව ද තහවුරු වේ.
පොළොන්නරුව අවට ”පාලමොත්තායි” ලෙස සඳහන් වන ස්ථානවලින් චෝළ සම්ප්‍රදාය ට අයත් ශිව දේවාල ගොඩනැඟූ බව ට සාක්ෂි ඇත. පොළොන්නරුව ද්‍රවිඩ ශිලා ලේඛනයන් හි අංක දෙක දරණ ශිලා ලේඛනයේ චෝළයින් විසින් තානු ”වන – වන් – ම – දේවි ඊශ්වරම්” යනුවෙන් හඳුන්වන ගොඩනැඟිල්ලක් ගැන ද සඳහන් වේ. විශේෂයෙන් ම එයට ඒ නම ලැබී ඇත්තේ රාජ රාජ චෝළ රජුගේ බිසව වන වන-වන්ම දේවි සිහිකිරීම ට විය හැකිය.
මුළින්ම ගලින් නිමවා ඇති මෙම ගොඩනැඟිලි පොළොන්නරු නිර්මිත පරිසරයට එක් වන්නේ චෝළ බලපෑම මතය. චෝලයින් යටතේ ලංකාවේ හින්දු ගෘහ නිර්මාණ ක්‍රමය සංවර්ධනය වුවත්, පොලොන්නරුව ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ චෝල ආභාෂය ඇත්තේ හින්දු දේවාල වල පමණක් බවත්, චෝලයින්ට පසුව දක්නට ලැබුණු දේශීය බෞද්ධ ගෘහ නිර්මාණ සම්ප්‍රදාය පොළොන්නරු යුගය තුළ දීම අනුරාධපුර ශෛලියේ තාත්වික දියුණුවක් ලෙස විකාශනය වූ බවත් සෙනරත් පරණවිතාන මහතා දක්වයි.
කෙසේ වෙතත් දිවයිනේ හින්දු ජනාවාස ඈත අතීතයේ සිටම දක්නට ලැබුණ ද චෝල පාලනයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස උතුරු ලංකාවේ ස්ථාවර ද්‍රවිඩ ජනාවාස වල සංඛ්‍යාව ඉහළ ගියේය. මේ නිසා ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1070 දී චෝලයින් පරදවනු ලැබූ පසුව ද හින්දු ජන කොටස් වලින් හින්දු දේවාල ආරක්ෂා කොට එහි පැවැත්ම තහවුරු කරන ලදී. ඇතැම් විට අලුත් දේවාල පවා ඉදිකරනු ලැබිය.
ගලින් හා ගඩොලින් එවකට නිම වී තිබුණු සෑම පොළොන්නරුව ගොඩනැගිල්ලක් ම පාහේ බෞද්ධ ආගමික ගොඩනැගිල්ලක් වූ අතර හුදු කළු ගලින් කරන ලද ගොඩනැඟිලි හින්දු ආගමික කෘතීන් අතර විය. රජු විසින්ම පාලනය කරනු ලැබූ පොළොන්නරු ගොඩනැගිලිවල හුදෙක් භික්ෂූන් විසින් පාලනය කරනු ලැබූ අනුරාධපුර ගෘහ නිර්මාණයන්ට වඩා සුවිශේෂීත්වයක් දක්නට ලැබේ. විශේෂයෙන්ම පොලොන්නරුවේ පරිපාලනමය ව්‍යුහය දෙස සුපරික්ෂාකාරීව බලන කල්හි පෙනී යන කරුණක් ලෙස එහි වූ පාලනමය ධූරාවලිය හා බද්ධ වූ දක්ෂිණ භාරතීය බලපෑම ද අධ්‍යයනය කළ හැකිය. රජුගේ පරිපාලනමය ධූරාවලිය තුළ අමාත්‍යවරුන්ට ඉහළ ස්ථානයක් ද ඊට පසු ස්ථානය භික්ෂූන් වහන්සේලාට ද පවරා තිබුණ බවක් පෙනී යයි. නමුත් මීට හාත්පස වෙනස් තත්වයක් අනුරාධපුර යුගයේ පරිපාලනමය ව්‍යුහය තුළින් විද්‍යාමාන විය. මෙය මෙසේ නොවුණේ නම් පොළොන්නරුවේ දළදා මළුවට නොදුරින් ශිව දේවාල ගොඩනැගිල්ලක් ඉදි වන්නේ නැත. විශේෂයෙන්ම එවකට රජවරුන් බෞද්ධාගමට සේම හින්දු ආගමටත් ලැදිකම් දැක්වූ බවට පැරණි පොලොන්නරුව නිර්මිත පරිසරය තුළින් සාක්ෂි ලැබේ. කෙසේ වෙතත් දළදා මළුවට නුදුරින් පිහිටි කළු ගලින් නිම වූ අංක 01 ශිව දේවාල ගොඩනැඟිල්ල පොළොන්නරුවේ සෙසු සියලු බෞද්ධ ආගමික ගොඩනැගිලි වලට වඩා වෙනස් වූ, දක්ෂිණ භාරතීය බලපෑම සහිත නිර්මාණ විලාසයන් පිළිබිඹු කරයි.
ඉන්ද්‍රකීර්ති සිරිවීර මහතාගේ මතයට අනුව මෙම ගොඩනැඟිල්ල තුළ පාණ්ඩ්‍ය ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ එන ඇතැම් අංග ලක්ෂණ ද අන්තර්ගතය. ඊට අමතරව අංක 02 ශිව දේවාලය පොළොන්නරුව නිර්මිත පරිසරය තුළින් හමුවන වඩාත් පැරණිම ශිව දේවාලයයි. සමකාලීන දකුණු ඉන්දීය චෝල ගෘහ නිර්මාණ සම්ප්‍රදායක් අනුව නිර්මාණය කර ඇති අතර ගෙඩිගේ ශෛලිය ට අයත් ශෛලමය ගොඩනැගිල්ලකි. එසේම මෙහි මුළුමනින්ම සරල චෝළ (මුල් කාලීන චෝල දේවාල) වාස්තු විද්‍යාත්මක ශෛලියන් දක්නට ලැබීමද විශේෂත්වයකි. තවද මෙම ගොඩනැඟිල්ල එකොළොස් වන ශත වර්ෂයේ දී චෝලයන් විසින් ගොඩනගන ලද්දේ දක්ෂිණ භාරතීය චෝල අධිරාජයාගේ අනුමැතිය ලද පසුබිමක ය.
චෝලයින් ගේ විදේශ ප්‍රතිපත්තිය තුළ ද අන්තර්ගත වූයේ වෙළඳාම හා ආගම ව්‍යාප්ත කිරීමයි. ඒ අනුව ඔවුන් ඔවුන්ගේ ක්‍රියාවලියක් දියත් කරන ලදී. විශේෂයෙන්ම පාලන ප්‍රදේශ තුළ ගොඩනැඟූ නිර්මිත පාරිසරික අංගයන් තුලින් ඔවුන් අපේක්ෂා කළ ඉලක්කයන් මුදුන්පත් කර ගැනීමට ඔවුන් යොමු වී ඇත. උක්ත සඳහන් කළ ආකාරයටම පොලොන්නරු නගරය කේන්ද්‍ර ගත කොට ගෙන චෝළයින් විසින් ගෙනගිය පාලනය සහ වෙළඳාම හේතුකොටගෙන ආගමික වශයෙන් ද පොලොන්නරුව නිර්මිත පරිසරයේ මුහුණුවර වෙනස් විය. විශේෂයෙන්ම මෙහිදී සඳහන් කළ ආකාරයටම පොලොන්නරු නගරය ඇතුළු ස්ථාන කිහිපයකම හින්දු දේවාල ගණනාවක්ම ඉදිවිය.
හින්දු දේවාල නැතහොත් හින්දු ගෘහ නිර්මාණයන් ගොඩනැඟීම සම්බන්ධව ගත් විට ඒවා හුදෙක් හුදෙක්ම රාජකීයයන් අතින් පමණක්ම නොව චෝල පාලන සමය තුළ විවිධ අවශ්‍යතාවන් සඳහා විශේෂයෙන්ම වෙළඳාම හා විවිධ වෘත්තීන් සඳහා මෙරටට පැමිණි ද්‍රවිඩ ජාතිකයන් ගේ අනුග්‍රහයෙන් ද ඉදි කර ඇති බවට සාක්ෂි තිබේ. විශේෂයෙන්ම එලෙස අනුග්‍රහය දැක්වූවන් සම්බන්ධව කෙටි හෝ විස්තර සහිතව අභිලේඛන සොයාගෙන ඇත. උදාහරණ වශයෙන් ඔවුන් දක්ෂිණ භාරතයේ ”තිරුප්පුව” නම් පංච නදී (තිරුවයියාරු) තිල්ලයි (චිදම්බරම්) ආදී නගරවලින් පැමිණි ද්‍රවිඩ අයයි.
ඉහත දැක්වූ පරිදි ම ඊට සමාන නමුත් පාර්ශවයන් එකිනෙකට වෙනස් වූ සිදුවීමක් ද වාර්තා වේ. එනම් චෝළයින් බෞද්ධ විරෝධී ප්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය එය නිත්‍ය බෞද්ධ විරෝධී ප්‍රතිපත්තියක් ලෙස හුවා දැක්වීම සාධාරණ නොවේ. මක් නිසා ද යත්, ඇතැම් අවස්ථා වල දී චෝළ අධිරාජ්‍යයෝ බෞද්ධ සිද්ධස්ථානවලට ප්‍රධානයන් පවා කළ හ. ත්‍රිකුණාමලය දිස්ත්රික්කයේ හමුවී ඇති ෂ වන රාජේන්ද්‍ර ගේ සෙල්ලිපියක ”වෙල්ගම් වෙහෙර” යනුවෙන් සිංහලයන් හඳුන්වනු ලැබූ විහාරයකට ද්‍රවිඩයන් විසින් කරනු ලැබූ ප්‍රදානයන් ගැන දැක්වේ. මෙම විහාරයට ”රාජරාජප්පෙරුම් පල්ලි” යන නම ඔවුන් විසින් යෙදූ බවත් එම සෙල්ලිපියේ දැක්වෙයි.
බුදුමුත්තෑව සෙල්ලිපියට අනුව ”වික්කිරම චලමෙක ඊශ්වර” නම් දේවාලයක් දේවාලයක් ගැන ද සඳහන් කරයි. නිශ්ශංක මල්ල රජුගේ ශිලා ලිපියක ඔහු බ්‍රාහ්මණයන්ගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා ”බ්‍රාහ්මණ ශත්‍ර” නම් ගොඩනැගිල්ලක් ඉදි කළ බව ද දැක්වේ. මේ අනුව පොළොන්නරු යුගයේ බෞද්ධ රජවරුන් ද හින්දූන් කෙරෙහි සහනශීලී ප්‍රතිපත්තිය අනුගමනය කළහ. එයට හේතුව වන්නට ඇත්තේ උක්ත සඳහන් කළ පරිදි ”නිර්මිත පරිසරයේ මානව සභ්‍යත්වයට රාජ්‍යත්වය ද ගරු කළ යුතුයි” යන්න ඉස්මතු කරවමිනි.
කේ. එම්. ජී. අර්ජුන මානගේ
පුරාවිද්‍යා අධ්‍යයන අංශය, පේරාදෙණි විශ්ව විද්‍යාලය