ඇමසන් වනයේ කොලොම්බියා රාජ්‍යට අයත් කොටසේ වනය තුළින් සැතපුම් අටක් පමණ දිගට විහිදෙන ගුහා පියැසි සංකීර්ණයක ඇති ප්‍රාග්ඓතිහාසික සිතුවම් වලින් යුත් කැන්වසයක් සොයාගත් බව විදෙස් ප්‍රවෘති සේවා පසුගියවර්ෂයේ නොවැම්බර් මාසයේ වාර්තා කළේය.
ඇමසන් වනාන්තරය තුළ ජීවත් වූ මුල්ම මානවයින් විසින් මෙම ගුහා සිතුවම් කරන්නට ඇති බව විශ්වාස කරන නිසා මෙම සොයා ගැනීම විශේෂත්වය වඩාත් සුවිශේෂී වෙයි . එනම් ඇමසන් වනාන්තර පෙදෙස නිජබිමකරගත් ප්‍රාග්ඓතිහාසික මානවයින් සතු වූ කලාත්මක හැකියාව පිළිබඳ මේ හා සමාන විශිෂ්ට සොයා ගැනීමක් මින් පෙර සිදු කර නොතිබුණ නිසාය.
මෙම සිතුවම්වල අනික් සුවිශේෂිත්වය වන්නේ ‘ප්යිස්ටොසීනය‘ හෙවත් මහා හිම යුගය තුළ ඇමසන් වනය ආශ්‍රිත ප්‍රදේශය තුළ ජීවත් වූ දැනට වඳවී ගොස් ඇති සතුන් විශාල ප්‍රමාණයක් එම සිත්තම් වලින් පැහැදිලිව හඳුනාගැනීමට හැකිවී තිබීමයි. මෙම සිතුවම් ඇඳ ඇත්තේ ප්‍රාග්ඓතිහාසික මානවයින් විසින් ගිරි සිත්තම්කරණය සහ ශරීර ආලේපනය සඳහා නිරන්තරව භාවිතා කරණ ලද රතු ගුරුගල් භාවිතා කරමිනි.
අප්‍රිකාවේ සම්භවය ලද නූතන හෝමෝ සේපියන්ස් මානවයා අදින් වසර හැත්තෑ දහසකට පෙර අප්‍රිකාවෙන් පිටත්ව ලොව පුරා සංචාරය කිරීම නිත්‍ය වශයෙන් ආරම්භ කළේ ය. එසේ සංචාරය කළ අප වර්ගයාගේ ආදී මුතුන් මිත්තෝ මහද්වීප සියල්ලක්ම ගොඩ බිමින් සහ මුහුදින් තරණය කොට ඒ ඒ මහද්වීප වල වාසය සඳහා සුදුසු බිම් පෙදෙස් ජනාවාස කරගත්හ. දකුණු ආසියානු කලාපය වෙත ද සංක්‍රමණය වූ එකී මානවයින් අදින් වසර හතලිස් අටදහසක පෙර සිට නිත්‍ය වශයෙන් අප රට තුළ නිත්‍ය නේවාසිකයන් වූ බව ෆායින්ගල -ලෙන ආශ්‍රිතව සිදුකළ නවතම පුරාවිද්‍යාත්මක කැණිම් වලින් සොයා ගැනීමට හැකිවිය. යුරෝපයේ , ඕස්ට්‍රේලියාවේ තරණය කළ හැකි සියලුම බිම් පෙදෙස් කරා ළඟාවූ ඔවුහු මධ්‍ය ආසියාව හරහා නූතන චීනය වෙත ද , චීනයේ ඊශාන දෙසින් අසියානු මහද්වීපයේ කෙළවර දක්වා ගොස් අවසානයේ බීරීං සමුද්‍රසන්දිය(Bering Strait) තරණය කරමින් නූතන උතුරු ඇමරිකාවේ වයඹ දෙසින් ඇමරිකානු මහද්වීපයට ඇතුළු වූහ. එසේ ඇතුළු වූ ප්‍රාග්ඓතිහාසික දඩයක්කරුවන් අදින් වසර විසිපන්දහසත්, පහළොස් දහසත් අතර කාලවකවානුව තුළ සමස්ත ඇමරිකානු මහද්වීපය තුළ පැතිරගිය බව මේ වන විට සොයාගෙන ඇත. එසේ නව බිම් සොයා ගිය ඇමරිකානු මුල් වැසියන්ට එතෙක් මිනිස් පා පහසක් නොලද ,පෙරදී අත්නුදුටු පාරිසරික තත්ත්වයන් ද නන්විද වනසර සතුන් සහ ශාක ද මුණගැසිණි.
එහෙත් ඇමරිකාව තුළ ආදී මානව ජනාවාසකරණය පිළිබඳ මේ දක්වා සිදුකිරීමට වඩාත් අපහසුවූත්, ඉතා අඩු වශයෙන් ගවේශන සිදුකරන ලද්දා වූත් පර්යේෂණ ක්ෂේත්‍රයක් වූයේ ඇමසෝනියානු නිම්න කලාපය තුළ පැවති ආදී මානව ජනාවසකරණය පිළිබඳ සාධක සොයායෑමයි. එහෙත් මෑත කාලීනව මේ පිළිබද පුරාවිද්‍යාඥයින් අතර වඩා වැඩි අවධානයක් යොමු වූ අතර මෙම සොයාගැනීම ද එකී අප්‍රතිහත මැදිහත්වීමේ ප්‍රතිඵලයකි. ආදී මානවයින් මෙම කලාපය ජනාවාස කරන්නට ඇත්තේ අදින් වසර දහතුන් දහසත් අට දහසත් අතර කාලයේදී බව 2015 සහ 2017 යන වර්ෂ වලදී සිදුකරන ලද පුරාවිද්‍යාත්මක කාලනීර්ණ වලින් සොයාගන්නා ලදී.
එම කාල වකවානුව මෙම කලාපය තුළ දිවිගෙවූ ප්‍රාග්ඓතිහාසික දඩකරු-අන්නගවේෂකයන්ට පමණක් නොව සමස්ත ලෝකය පුරා ව්‍යාප්තව සිටි ප්‍රාග්ඓතිහාසික මානවයින්ට ඉතාමත් දුෂ්කර දේශගුණ තත්ත්වයන් යටතේ දිවි ගෙවීමට සිදුවූ කාල වකවානුවක් විය. එනම් ගෝලීය දේශගුණ ඉතිහාසය තුළ අවසන් හිම යුගය එසේත් නැතිනම් ඉංග්‍රීසී බසින් ‘younger Dryas’ නමින් හඳුන්වන දේශගුණ තත්ත්වය ඇති වුයේ මෙම කාලවකවානුව තුළදීය. අදින් වසර දොලොස් දහසකට කට පෙර දී අවසන් වූ ප්ලයිස්ටෝසීන යුගයේ අවසන් අදියරෙන් පසුව ඇති වූ මෙම දේශගුණික තත්ත්වය, එය සිදුවීමට වසර අටදහසකට පෙර සිට උතුරු අර්ධ ගෝලය තුළ පැවති ග්ලැසියර තට්ටු දියව යමින් ආරම්භ වූ ගෝලීය උණුසුම් දේශගුණ තත්ත්වය යලි ආපස්සට හැරවීමක් විය. සත්‍ය වශයෙන්ම එය සදාශීත ප්ලයස්ටොසීන යුගයෙන් පසු ව ඇති වූ කෙටි හිම යුගයක් විය.
එහෙයින් මෙවන් දුෂකර සමයක දී ඇමසන් වනාන්තරයට ඇතුළ වූ ප්‍රාග්ඓතිහාසික දඩයක්කරුවන්ට ඔවුන්ගේ මුතුන් මිත්තන් විසින් පුරුදු පුහුණු කල ශිල්පීය ඥානය සහ දිවිරැක ගැනීම සඳහා වර්ධනය කරගත් සාම්ප්‍රදායික තාක්ෂණික දැනුම ට අමතරව කෙටි කාලවකවානුවක් තුළ සිදුවන අතිශය දුෂ්කර පාරිසරික විපර්යාස තත්වයන්ට අනුවර්තනය වීමට අවශ්‍ය නව දැනුමක් සහ ශඛ්‍යතාවක් දියුණු කරගැනීමට සිදුවිය. සැබවින්ම එදවස පැවතියේ අප අද දකින නිවර්තන කලාපීය මහා ඇමසන් වනය නොවේ. හිම දියව යාමත් සමඟ ගෝලීය උෂ්ණත්වය ක්‍රම ක්‍රමයෙන් වැඩිවන විට එකී නිම්න කලාපය තුළ තැනින් තැන ව්‍යාප්තව පැවති තෘණ පදුරු සහිත සැවානා බිම් සහ, කටු පඳුරු සහිත කැලෑ ප්‍රදේශ සියල්ලක් එක්වෙමින් ක්‍රම ක්‍රමයෙන් දැන් පවතිනි පළල් පත්‍රවලින් යුත් ශාක සහිත ඝර්මකලාපීය මහා වනයක් බවට එය පත්විය. සැබවින්ම එවන් පරිසර තත්ත්වයන් තුළ ප්‍රාග්ඓතිහාසික දඩකරු අන්න ගවේශකයන් ජීවත් වූ බවට, ශ්‍රී ලංකාවේ ෆාහියන්ගල සහ බටදොඹලෙන ආශ්‍රිත වඩා විශ්වාසදායක සාක්ෂි පිළිබඳ ගෝලීය අවධානය යොමුවූ 2017 වර්ෂය වනතෙක් පුරවිද්‍යාඥයින් විසින් විශ්වාස නොකළහ.
ඇමසන් වනාන්තරයේ කොලොම්බියාවට අයත් උතුරු සීමාවේ ඇති සෙරානියා ලා ලින්ඩෝසා (Serranía La Lindosa ) නම් ස්ථානයේ සිදුකළ මෙම නවතම පුරාවිද්‍යාත්මක කැණිම් වලින් එම කළාපය තුළ දිවිගෙවූ ආදිතම මානවයින් සහ ඔවුන් පැවති පරිසර තත්ත්වයන්ට මුහුණ දුන්නේ කෙබඳු ආකාරයෙන් ද යන කාරණා පිළිබඳ ඉතා වැදගත් සාධක රාශියක් හෙළි කරගැනීමට මේ වන විට හැකියාව ලැබී ඇත. එකී කාරණා අවබෝධ කරගැනීමට ගුහා බෙයඳවල ඇඳ ඇති දහස්ගනණක් වූ ගිරිසිත්තම් සමූහය පුරාවිද්‍යාඥයින් සඳහා මහත් පිටිබලයක් ලබා දී ඇත .
සැතපුම් ගනණක් යනතෙක් විහි දී ඇති ගුහා පියැසි(Rock Shelters) සංකීර්ණවල ‘දුම්බර කලාලායක්‘ සේ දිගින් දිගට ඇති ඇතුළත බිත්ති වල ජ්‍යාමිතික හැඩතල, මානව රූප, අත්සටහන්. ශාක සහ සතුන් දහස් ගනණකගේ සටහන් ඇඳ ඇති බව නිරීක්ෂණය කළ හැකිය.
එකී ගුහා පියැසි වාසස්ථාන කොටගත් ආදී ඇමසන් දඩයක්කරුවන් විසින් භාවිතකොට ශේෂ වූ පුරාවස්තු විශාල ප්‍රමාණයක් ද මෙම කැණීම් මඟින් සොයාගැනීමට හැකිවී ඇති අතර එම පුරාවස්තු හමුවූ තැන්පතු අදින් වසර 12000 ක් තරම් පැරණි බව ඒ ආශ්‍රිතව කල විකිරණශීලී දිනනීර්ණවලින් පැහැදිලිවෙයි.
මෙම සිතුවම් ඇඳ ඇති ගුහා පියැසි සංකීර්ණය, සමස්තයක් වශයෙන් දකුණු ඇමරිකාව තුළින් සොයාගත් විශිෂ්ටතම ගිරිසිත්තම් ඇති ප්‍රධාන ස්ථාන අතුරින් එකකි. එහි ඇති වටිනාකම වැඩි කරන්නේ එම සිතුවම්වලින් දැනට වඳවී ගිය, හිමයුගය තුළ දිවිගෙවූ විශාල සතුන්ගේ පැහැදිලි රූ සටහන් ද අන්තර්ගතවීම නිසාය. මෙම සිතුවම් විවිධ ඛණිජ වර්ණක භාවිතාකොට ඇඳ ඇති අතර ඉන් රතු ගුරුගල් මාධ්‍ය ප්‍රධාන වෙයි. අළු පැහති පසුබිම තුළ රතු ගුරුගල් භාවිතා කොට රූ සටහන් ඇඳ ඇති නිසා සමස්ත සංරචනය ඈතට පවා ඉතා පැහැදිලිව හා අලංකාර ලෙස දිස්වෙයි.
සිතුවම් සියල්ලක්ම පාහේ පතුරු ගැලවී යාමට නියමිත සුමට ව සකසාගත් පියැසි බිත්තියෙහි ඇඳ ඇති අතර වසර දහස් ගණනක් තිස්සේ වනාන්තරයට ඇද වැටුණු මහ වැසිවලට නොතෙමෙන ලෙස ඒවා නිරුපද්‍රිතව ඇඳ තැබීමට ඔවුන් සමත් වී ඇත. සිතුවම් වල ප්‍රධාන වශයෙන් මානව, සත්ව සහ ශාක වල රූ රටා සහ ජ්‍යාමිතික හැඩතල අන්තර්ගත වෙයි. මානව රූ සටහන් බොහෝමයක් දක්වා ඇත්තේ දඩයම් සහ අභිචාර සිදුකරන ආකාරය නිරූපණය කරමිනි, එමඟින් එම මානවයින් සැවානා බිම්වල දිවිගෙවූ සතුන් සහ එහි වැවී තිබූ නොයෙක් ශාක සමඟ පැවත්තවූ අන්‍යෝන්‍ය සබඳතාව හෙලිකරණ සාධක ගනනාවක් අනාවරණය කරගැනීමට හැකිය.
හඳුනාගත හැකි සත්ව රූප අතරින් මුවන්, ටපිරා නම් දකුණු ඇමරිකාව තුළ දක්නට ලැබෙන ඌරන්, කිඹුලන්, වවුලන්, වඳුරන්, ඉදිඹුවන්, සර්පයන් සහ ඉත්තෑවන් සහ තවත් බොහෝ සතුන් වෙති. මෙම සතුන්ට අමතරව හිම යුගය තුළ දිවි ගෙවූ එහෙත් දැනට වඳ ව ඇති සත්ව විශේෂ වීම ද මෙම සිතුවම් වල වටිනාකම තවත් වැඩිකරණ සාධකයකි. බ්‍රසිලයේ මධ්‍යම කලාපයෙන් සහ දකුණු ඇමරිකාවේ තවත් තවත් තැන් කිහිපයකින් මෙම සතුන්ගේ සිතුවම් හමුවී තිබුනත් මෙම ස්ථානයෙන් හමුවන සත්ව රූ සටහන් ස්වාභාවික නිරූපණය අතරින් ඉදිරියෙන්ම සිටී.
වඳවී ගිය මෙම සතුන් අතරට යෝධ ස්ලොත් වළසුන් (giant sloth-රූපසටහන a), විශාල මැමත් සතුන්(රූපසටහන b),ඔටුවන්(රූප සටහන c), අශ්වයන්, කුර තුනක් සහිත ශෙනොරයිනෝතේරියම් (Xenorhinotheriu) නම් විශාල ක්ෂීරපායී සතුන් ද අයත්වෙයි. එමෙන්ම මෙම රූ සටහන් තුළ විශාල හිසින් යුත් ඇමරිකානු කලාපය තුල හිමයුගයේ දී විසූ වනසර අශ්වයින්ගේ රූපද දක්නට ඇත (රූප සටහන් d සහ e).
මෙම සතුන් බොහෝමයකගේම සිතුවම් ඵලකවල පසුතලයේ ඉහළට වනන්ට ඇඳ ඇති අතර හිමයුගයට අයත් මෙම විශාල සතුන් සමඟ ඇඳ ඇති කුඩා මානව රූ සටහන්ද හඳුනාගත හැකිය. ගුහා වාස්ථාන වල ආදිම තැන්පතුවල තිබී මෙම චිත්‍ර ඇඳීමට භාවිතා කරණ ලද ගුරුගල් කොටස් සහ ගුහා පියැස්සෙන් ගැලවී වැටුනු සිතුවම් ඇඳි ශිලා පතුරු කොටස් හමුවීම මඟින් සමස්තයක් වශයෙන් ඇමසෝනියානු වනාන්තර කලාපය නිජබිමකරගත් ආදිතම මානවයින්ගේ කලාත්මක ප්‍රකාශනය මෙන්ම ඔවුන් එකල ජීවත් වූ හිමයුගයට අයත් විශාල සතුන් සමඟ පැවැත් වූ සබඳතාව කවර ස්වරූපයක් ගත්තේ ද යන්න අවබෝධ කොට ගත හැකිය. මෙම කරුණු වඩාත් ප්‍රත්‍යක්ෂ කර ගැනීම සඳහා මෙම ප්‍රෙද්ශය ආශ්‍රිතිව සිදුකරන පර්යේෂණ කටයුත් වඩාත් පුළුල් කිරීම සඳහා පර්යේෂ්කයන්ගේ අවධානය යොමු වී ඇත.
ප්‍රාග්ඓතිහාසික සිතුවම් කලාව පිළිබඳ අදහස් දක්වා ඇති බොහෝ දෙනෙක් ආදී මානවයින් විසින් මෙම සිතුවම් ගුහා පියැසි මත අඳින්නට ඇත්තේ කිනම් කරුණක් අරඹයාද යන්න ගැන තවමත් නිෂ්චිත අදහසක් නොදරයි, 1900 මුල් වකවානුව තුළ සිටි ප්‍රාග්ඓතිහාසික කලා විශේෂඥයින් විසින් අදහස් අනුව යමින් ආදී මානවයින් විසින් තමන්ගේ දඩයම් කටයුතු ගුහා බිත්ති මත අඳින්නට ඇත්තේ එමඟින් දඩයමට පිටත්වීමට යාමට පෙර එලෙස සුතන් සිතුවම් කිරීම මඟින් ඔවුන්ට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් සතුන් දඩයම් කරගැනීමට හැකිවේ යන ‘මායාමය‘ විශ්වාසය නිසා බව ඇතැමෙක් පවසති.
තවත් පිරිසක් එම න්‍යායන් තරමක් දියුණු කරමින් , යම් සතෙකු වර්ණ භාවිතාකොට ගිරි බිතක ඇඳිම හෝ යම් මාධ්‍යක් යොදාගෙන නෙලීම මඟින් එම කාලානිර්මාණය කළ ශිල්පියාට එම සත්වයා සතු ජවය ආරෝපණය වේ හෝ එම සතාගෙන් සිදුවන අතුරු ආන්තරාවකින් මිඳිය හැකිය යන විශ්වාසය නිසා මෙම සිතුවම් ඇඳ තබන්නට ඇති බව විශ්වාස කරති.
එම සත්වයා දඩයම් කළ දඩයක්කරුවා විසින් ඔහුගේ ජයාග්‍රාහි ක්‍රියාව අන් අය වෙත පෙන්වීම සඳහා එසේ කරන්නට ඇති බව යන අදහස ද එලෙස කළ සිතුවම් දඩයමට පෙර සිදුකරන ලද මානසික සූදානමක්ද විය හැකි බව යන අදහස් ද තවත් පිරිසක් විසින් ඉදිරිපත් කරණු ලැබ ඇත.
මෙම සිතුවම් සියල්ලක්ම අවබෝධ කරගැනීමට ප්‍රාග්ඓතිහාසික සිතුවම් විශේෂඥයෙකුට ජීවිතකාල දෙකක් වත් ගතකිරීමට සිදුවන අතර කෙසේ වෙතත් එමඟින් ලෝකයේ මෙතෙක් අවම වශයෙන් අනාවරණය නොකරගත් පෙදෙසක දිවිගෙවූ ප්‍රාග්ඓතිහාසික ප්‍රජාවක් මෙන්ම ඔවුන් පැවති දුෂ්කර පාරිසරකි තත්ත්වයන්ට අනුගත වූයේ කෙසේද යන්න ගැන තව තවත් දුලබ තොරතුරු මතු අනාගතයේ දී ලබා ගැනීමට එමඟින් හැකිවනු ඇත.
දිනේෂ් දේවගේ
මෙම ලිපියට පාදක වු ඉංග්‍රීසි ලිපිිියට මේ සැබැඳිය ඔස්සේ පිවිසෙන්න.
Photo Credit: Ella Al-Shamahi