සුදර්ශන් සෙනෙවිරත්න
මහාචාර්ය, පුරාවිද්‍යා අධ්‍යයන අංශය, පේරාදෙණි විශ්වවිද්‍යාලය, පේරාදෙණිය.
පරිවර්තනය : එච්.ජි. දයාසිසිර
ගෞරවනීය පූජ්‍ය පක්ෂයෙන් අවසරයි. ශ්රී ලංකා ප‍්‍රජාතාන්ති‍්‍රක සමාජවාදී ජනරජයේ ගරු ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂ මැතිතුමනි, රාජපක්ෂ ආර්යාවනි, ගරු ඞී. ඒ. රාජපක්ෂ මැතිදුන්ගේ පවුලේ සාමාජික භවතුනි, ගරු පාර්ලිමේන්තු මැතිඇමතිවරුනි, ආරාධිත අමුත්තනි, මහත්මාවරුනි, මහත්මියනි, දකුණේ දිළිඳු පීඩිත මිනිසුන් වෙනුවෙන් හඬ නගා ඒකාධිපති වියගහේ බරෙන් නිදහස්වීමට එම ජනතාව බලමුළු ගැන් වූ “හඬක් නැතියවුන්ගේ හඬ” ඞී. ඒ. රාජපක්ෂ උදාර ලංකා පුත‍්‍රයාණන් අනුස්මරණය සඳහා අද අප මෙහි රැස්ව සිටිමු. ඞී. ඒ. රාජපක්ෂයාණන් තුළ දකුණ ගොඩ නැංවීමට එදා පැවැති අභිප‍්‍රාය මෙදා එතුමාණන්ගේ දූ දරු පරපුර “ජාතිය ගොඩ නැංවීමේ” ප‍්‍රයත්නයක් බවට පරිවර්තනය කර ඇත. එම නිසා මගේ දේශනය හුදෙක් එතුමාණන්ගේ ගුණ සැමරීමකට ම ලඝු නොකර, එතුමාණන්ගේ දෙටුපුත් ශ්රී ලංකා ජනාධිපතිතුමාණන්ට සාක් සංවිධානයේ ගරු සභාපති ලෙස ජාත්‍යන්තර හා ආසියානු කලාපය තුළ රඟ දැක්වීමට ඇති භූමිකාවේ “උරුමයෙන් නියම වූ ස්වභාවය” මතු කර දැක්වීමකට යොමු වනු ඇත.
පූර්විකාව
ශ්රී ලාංකිකයකු මෙන් ම ආසියානුවකු, ගෝලීය වැසියකු ලෙස මෙම කතිකාවට පිවීසීමට මම කැමැත්තෙමි. පළමුව කිව යුත්තේ අප මෙවැනි දීවයිනක උපත ලැබීම භාග්‍යයක් බවයි. මක් නිසාද යත් එමගින් පටු කොදෙව් මානසිකත්වයෙන් ඔබ්බට, වෙරළින් එහා සයුරු ඔස්සේ නැණනුවණ මෙහෙයවා අපේ දැක්ම පුළුල් කර ගත යුතු බවට අපට බල කෙරෙන බැවිනි. එමගින් අප බාහිර හා අභ්‍යන්තර සාධක සම්මිශ‍්‍රණයෙන් ගොඩ නැගුණු, සම්ප‍්‍රදායෙන් උකහාගත් නූතනත්වයක් ඇති අතිශයිින් විචිත‍්‍ර ප්‍රෞඪ උරුමයක හිමිකරුවන් කර ඇති හෙයිනි. දකුණු ආසියාව මේ වන විට ගෝලීය සංවර්ධනයේ මුවවිට අබියස සිටීම හා අනෙක් අතට විවිධ මුලධර්මවාදී සෙවණැලි වැටීමෙන් නොමගට පිළිපන් විවිධ ත‍්‍රස්තවාදී සංවිධාන නිසා ව්‍යාකූලත්වයට පත් වූ කලාපයක් වීම අනෙක් වැදගත් කරුණ වෙයි. දශක තුනක කාලයක් තිස්සේ (පළමුව දකුණේ ද දෙවනුව උතුරේ ද) ත‍්‍රස්තවාදය නිසා ලේ වැගිරෙන රටක් ලෙස, අප සාක් කලාපය තුළ දෙවැනි වන්නේ ඇෆ්ඝන්ස්ථානයට පමණි. අපේ ඓතිහාසික දායාදයන් සමාජ සංස්කෘතික පදනම සොබා දහම විසින් ලබාදුන් ද්‍රව්‍යමය ත්‍යාගයන් මෙන් ම ත‍්‍රස්තවාදීන්ගේ ආලාපාළු කිරීම් වලින් ඇද නොවැටී සිටීමට අද අපට ඇති චිරස්ථායී ශක්තිය කලාපයේ අන් රටවල් අබිභවා යයි. අපේ මව්බිම තවමත් සාක්ෂරතාව, ඒක පුද්ගල ආදායම, සෞඛ්‍ය පහසුකම්, යටිතල පහසුකම් වලින් කලාපයේ අන් රටවලට වඩා ඉදිරියෙන් සිටින බවට අපට උදම් ඇනිය හැක. ඒ හැමටම වඩා, නූතන පාලන තන්ත‍්‍රය එහි දේශපාලන දැක්ම හා යුදමය ශක්තියේ මහිමයෙන් ත‍්‍රස්තවාදී ශාපය අවසන් කිරීමට තමාට ඇති අසහාය ශක්තිය ලෝකය හමුවේ ප‍්‍රදර්ශනය කරමින් සිටියි. විනාශකාරී ත‍්‍රස්තවාදයෙන් රට මුදවා ගෙන යහපත් හෙටක් ගොඩනැගීමට අප වසර ගණනාවක් තිස්සේ ගෙන ඇති කි‍්‍රයාමාර්ග හා ලබා ඇතිි අත්දැකීම් සෙසු රටවලට ද මූලාදර්ශ සපයයි. එම නිසා සාක් කලාපය තුළ වඩාත් තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉටු කිරීමට අපට ඓතිහාසිකවත් භූගෝලීයවත් නියම කර ඇති විටක අප ඒ වගකීම නිහතමානීව භාරගෙන ඉටු කිරීමට අවැසි මාර්ග සිතියම සකස් කර ගෙන කලාපීය එකමුතුව, අභිවෘද්ධිය හා තිිරසාර සාමය ගොඩ නැගීමට ක‍්‍රියා කළ යුතු ය.
නේක වර්ණ දේශ සිත්තම
මෙම දේශනයේ මූලික පද දෙස බලමු. ශ්රී ලංකාව, සාක් කලාපය, උරුමය, සාමූහික පැවැත්ම යන මේ පද, ශ්රී ලංකාවේ කාර්යභාරය හඳුනා ගැනීමට ඉඟි සපයයි. අනාගත දැක්මකින් යුතුව කලාපයේ ප‍්‍රධාන චරිතයේ භූමිකාව රඟ දැක්වීමට මග පෙන්වයි. ශ්රී ලංකාව සාක් කලාපය තුළ භූගෝලීය වශයෙන් වෙන්ව පිහිටි අනන්‍ය, විචිත‍්‍ර සංස්කෘතියකින් යුතු රටක් යැයි පැවසීම අතිශයෝක්තියක් නොවේ. අන්තර්ජාතික නාවික මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස පිහිටීම නිසා ඈත පෙරදිග, අග්නිදිග ආසියාව, දකුණු ආසියාව, බටහිර ආසියාව, යුරෝපය, නැගෙනහිර අප‍්‍රිකාව වැනි දේශාන්තර බලපෑම් වලට ලක්වීමෙන් භාෂාමය, ජනවාර්ගික, සංස්කෘතික හා තාක්ෂණික වශයෙන් සම්මිශ‍්‍රිත ලක්ෂණ සහිත ය. එම නිසා මෙම දිවයින එහි භූගෝලීය සීමාව තුල ගොඩ නගා ගන්නා සංස්කෘතික පෞරුෂය සාක් කලාපයේ පොදු නියෝජනයක් වෙයි. පුරාණ ලෝකය තැප්‍රොබේන්, සෙරන්ඩිබ්, සෙයිලෝ හා සිලෝන් වැනි නම්වලි්න් හඳුනා ගෙන සිටි ශ්රී ලංකාව පිහිටා ඇත්තේ සාක් කලාපය තුළ ඉන්දියානු උප මහාද්වීපයේ දකුණු අන්තයේ ය. ගුහා හා එළිමහන් තැන්වල විසූ ප්රාග් ඓතිහාසික මානවයාගේ පැවැත්ම ක‍්‍රිස්තු පූර්ව 30,000 තරම් අතීතයට යයි. ඉන්දියානු උප මහාද්වීපයේ තාක්ෂණික සංස්කෘතික විස්තීරණයේ දිගුවක් ලෙස යකඩ තාක්ෂණය හඳුන ගත් ග‍්‍රාමීය සංස්කෘතිය ක‍්‍රිස්තුපූර්ව පළමු සහස‍්‍රකයේ හඳුනා ගනී. වී ඇතුළු භෝග හා සත්ව ගෘහස්තකරණය ගෘහ කර්මාන්ත ලෝහ භාවිතය මහාශිලා සුසාන භාවිතය මූලික ජනාවාස මෙම සංස්කෘතියේ ලක්ෂණ විය. ක‍්‍රිස්තු පූර්ව 4 වන සියවස වන විට එම සංස්කෘතිය දිවයින පුරාම ව්‍යාප්තව තිබිණ. අනතුරුව එන ඓතිහාසික යුගයේ දී විශාල ආරාමික සංකීර්ණ අභ්‍යන්තර නාවික නගර යෝධ ජලාශ හා ජලමාර්ග සෞන්දර්යයෙන් අනූන උද්‍යාන වෙනත් ආගමික හා රාජ්‍ය ගොඩනැගිලි බෞද්ධ හා හින්දු සම්පදායයන්ගෙන් අපට උරුම විය. 13 වන සියවසෙන් පසුව කුළුබඩු වෙළඳාම ඔස්සේ පැමිණි ඉස්ලාමික සම්ප‍්‍රදායයන් අපගේ සංස්කෘතියට තුන්වැනි මානයක් එක් කළේ ය. අනතුරුව බටහිර වෙළඳ ප‍්‍රජාව හා පෘතුගීසි, ලන්දේසි හා ඉංග‍්‍රීසි පාලනයන් යටතේ කලාව, වාස්තු විද්‍යාව, සංගීතය, භාෂාව, ආගම, සංස්කෘතිය ආර්ථිකය, දේශපාලන ව්‍යුහය ආදී සෑම අංශයක් තුළටම සියවස් තුනකට වැඩි කාලයක් තිස්සේ එන්නත් කළ ලක්ෂණ නිසා ශ්රී ලංකා සමාජය අසල්වැසි අනෙක් දකුණු ආසියානුවන්ගෙන් යම්තාක් දුරකට වෙනස් විශ්වදේශී පෞරුෂයක් සහිත සමාජයක් බවට පරිවර්තනය විය. එම නිසා ලංකා සමාජය සාක් රටවල සංස්කෘතිය හා බද්ධ විය හැකි බහු සංස්කෘතික බහුවාර්ගික අනන්‍යතාවක් එහි අතීතය විසින් උරුම කර දි ඇති අතිශයින් සංවර්ධිත වූවකි.
දකුණු ආසියාව හඳුනා ගැනීම
උදාන ප‍්‍රකාශ වලින් පසුව, සාක් නිවැරදිව හඳුනා ගන්නේ කෙසේදැයි විවරණය කිරීමට මට ඉඩ දෙන්න. දකුණු ආසියාව භූගෝලීයව හඳුනා ගන්නේ කෙසේ ද? නූතන සාක් භූ දේශපාලන කඩයිම (ඇෆ්ඝනිස්ථානය ඊට එක් කරන තුරු) යටත් විජිත ගොඩ නැගීමකි. එය 1949ට පෙර බි‍්‍රතාන්‍ය පාලනයට නතුව තිබූ ඊට අයත් ආරක්ෂිත රාජ්‍යයන් වූ බංග්ලාදේශය, භූතානය, ඉන්දියාව, මාල දිවයින්, නේපාලය හා පකිස්ථානය යන රටවලින් සමන්විත විය. මෙම කලාපීය අනන්‍යතාව තාර්කික දැක්වීමක් ද? යටත් විජිත දැක්වීම පටු අතාර්කික වූවක් ද? අපගේ වසර 3000කට එහා දිවෙන සංස්කෘතික හුවමාරු රටාව හා මෙම දැක්වීම ගැලපෙන්නේ කෙසේ ද? වඩාත් පුළුල් ඓතිහාසික හා සංස්කෘතික පදනමකින් සාක් කලාපය යලි නිර්වචනය කර ගත යුතු වෙයි ද? එ මගින් දකුණු ආසියාව වඩාත් පුළුල් සම්බන්ධීකරණයකින් යුතු කලාපයක් කරගත හැක. දකුණු මැද භූමි කලාපය ආසියානු භූ දර්ශනය තුළ වඩාත් කැපී පෙනෙයි. එහි වඩාත් පැහැදිලි භෞමික සීමාවන් නිසා එයටම ආවේණික සංස්කෘතික අනන්‍යතාවකින් යුතු ය. එය ඓතිහාසිකව පරිනාමණය වූ සංස්කෘතික හා ස්වභාවික උරුමයන්ගෙන් පොහොසත් ය. හින්දු බෞද්ධ හා ඉස්ලාම් සංස්කෘතික උරුමයන්ගේ තිරස් සබඳතා ඔස්සේ ගොඩනැගුණු ජීවන දර්ශනයන් හා මහා ශිෂ්ටාචාරයක සාඩම්බර හිමිකරුවන් වශයෙන් බහුවිධතාව අගයන පැවැත්මක් තහවුරු වූ කලාපයක් විය. බටහිර කලාපයේ ඇති ඇෆ්ඝනිස්ථානය ද දැන් සාක් සාමාජිකයෙකි. මෙය සැබවින් ම සාධනීය වර්ධනයකි. නමුත් මහත් අස්වැසිල්ලකට කරුණක් නම් නොවේ. ඇෆ්ඝනිස්ථානයට මීට කලින් පූර්ණ සාමාජිකත්වය ලැබිය යතුව තිබිණ. වෛදික සම්ප‍්‍රදායයන්ගෙන් මධ්‍යධරණී හා මධ්‍ය ආසියානු සංස්කෘතීන්ගෙන් මහායාන බුදුදහමින් පසුව ඉස්ලාම් සම්ප‍්‍රායයන්ගෙන් පොහොසත් සංස්කෘතියක් උරුම කර ගත් ඇෆ්ඝනිස්ථානය අප කලාපය පමණක් නොව ඉන් ඔබ්බෙහි සේද මාවතේ වූ රටවල් ද පෝෂණය කළ රටකි. වෙනත් සාමාජික රටවල් හා සම අයිතිවාසිකම් ඇති රටක් ලෙස ඇෆ්ඝනිස්ථානය පිළිගැනීම යුක්ති යුක්ත ය. ඉදින් අපේ සහෝදරත්වයේ උණුසුම් දෑත් දිගුකර නැගෙනහිර කලාපයේ සිටින සහෝදර මියන්මාරය ළං කර නොගන්නේ ඇයි? මියන්මාරවරුන් ද දකුණු ආසියානු ශිෂ්ටාචාරයේ කොටස්කරුවන් ය. ලෝකඩ තාක්ෂණය හා ඇතැම් විට වී වගාව ද මුලින් ම මෙම කලාපයට පිවිසුණේ ස්වර්ණ භූමි හෙවත් මියන්මාරය ඔස්සේ යග ශ්රී ලංකාව වසර දහස් ගණනක් තිස්සේ මියන්මාරය සමග සංස්කෘතික සබඳතා පවත්වා ඇත. අප මේ රට එහි සංස්කෘතිය හා ජනතාව සාක් සංවිධානයෙන් ඈත් කර හුදකලා කර තබන්නේ කෙසේ ද? එම නිසා බටහිරින් ඉන්දුකුෂ් උතුරින් පහල හිමාලය නැගෙනහිරින් අරකන්යෝමාව දකුණින් ඉන්දියානු සාගරය සාක් සීමාවන් ලෙස ප‍්‍රතිනිර්වචනය කළ යුතු ය. එමගින් පමණක් වසර දහස් ගණනක් තිස්සේ සිදු වූ සංස්කෘතික පෝෂණය පුනර්ජීවනය කළ හැක. එසේ සීමා පුළුල් කිරීමෙන් අපට දේශපාලනිකව හා ආර්ථිකව වඩාත් ශක්තිමත් විය හැක. එම නිසා සාක් සීමා ප‍්‍රතිනිර්වචනය කර ඒවා පුළුල් කිරීම කාලීන අවශ්‍යතාවක් පමණක් නොව ඓතිහාසික අවශ්‍යතාවයක් ද වෙයි.
ඉන්දියන් සාගර නිම් වළල්ල හා දකුණු ආසියාව (South asia & the Indian Ocean Rim -IOR)
ඉන්දියන් සාගර නිම් වළල්ල තුළ සාක් කලාපය පුළුල් භෞමික කලාපයක් ලෙස යළි සංදර්භගත කළ යුතු වෙයි. ඉන්දියන් සාගර නිම් වළල්ලේ ඒකීය හැඩගැස්ම අපේ කලාපය තුළ මැනැවින් හඳුනා ගෙන නැත. එම ජාත්‍යන්තර සංස්කෘතික හා දේශපාලන සිතියම නැමැති පුළුල් කැන්වසයේ ශ්රී ලංකාව පිහිටන ස්ථානය අනුව ඊට සාක් කලාපය තුල ප‍්‍රමුඛ වැඩ කොටසක් කළ හැක. පළමුව කිව යුත්තේ ඉන්දියන් සාගර නිම් වළල්ලේ පිහිටි රටවල් එකිනෙක යා වුණ එක් මාදිලියකින් යුතු මහද්වීපික චන්ද්‍රවංකයක් ලෙස පවතින බවයි. එහි භෞතික ප‍්‍රවේශයන් නැගෙනහිර අප‍්‍රිකාවට හා අග්නිදිග ආසියාවට දිගු වෙයි. එ නිසා එය ඉතිහාසය මුළුල්ලේම භෞමික හා සංස්කෘතික සබඳතා දාමයක් එම කලාප සමග පවත්වා ගෙන යමින් අන්‍යෝන්‍යව පෝෂණය වෙයි. ආසියානු කලාපය ලෝක ශිෂ්ටාචාරයට වටිනා දේ දායාද කිරීමට සමත් වූයේ මෙම වාස්තවික තත්ත්වයන් උරුම කර ගත් හෙයිනි. වඩාත් ම වැදගත් කරුණ නම් ඉන්දියන් සාගර නිම් වළල්ල ප‍්‍රධාන ශිෂ්ටාචාරධාරාවන් දෙකක් හා සම්බන්ධ වන ලෙස පිහිටා තිබීමයි. ශිෂටාචාරයේ මුල් අවධියේ සිට ම මෙම ධාරාවන් දෙක හා පැවැති සබඳතාව තීරණාත්මක ය. ඉන්දියන් සාගරයේ බටහිර නිම් වළල්ල පහල නයිල් නිම්නය හා මධ්‍යධරණී මුහුද සම්බන්ධ වී තිබිණ. එහි නැගෙනහිර නිම් වළල්ල චීනයේ මහා භූමි ප‍්‍රදේශය හා බැඳී තිබිණ. මෙම සම්පත් බහුල ප‍්‍රදේශ හා සංස්කෘතිකව ගොඩ නැගුණ අන්තර් සම්බන්ධිකරණ ජාලයක් පුරාතන ලෝකයේ ය.
සාක් අනන්‍යතාව
අපගේ කලාපයේ විවිධ සමාජ ආර්ථික ස්ථරයන්ගෙන් නියෝජනය කරන බිලියන 1.5ක ජනගහනයක් වෙසෙයි. කත්මන්ඩුහි ප‍්‍රකාශයට පත් කළ “හිමාල්” 2008 අගෝ්ස්තු කලාපයේ එහි දැක්ම ලෙස සටහන් කර ඇත්තේ “ඉතිහාසයේ පැවැති සාමූහිකත්වය යම් පමණකින් හෝ යළි ගොඩනගා අපගේ පොදු වාසභූමියේ කිසිදු ගැටුමක් ඇතිවීම වැළැක්වීමට . . . . ” එම නිසා 1985 දී සාක් ගොඩ නැගීමේ දී පැවැති දේශපාලන එළඹුමෙන් මිදී අපේ සැබෑ සංස්කෘතික කොටස් කරුවන් හඳුනාගත යුතු ය. අපගේ පොදු සංරචකයන් ඔස්සේ ගොඩ නැගෙන එවැනි එකමුතුවක් මගින් මෙම කලාපය පොදු උරුමයන් සහිත ඒකකයක් ලෙස ලෝකයට ඉදිරිපත් කළ හැක. මෙය බී. ජී. වර්ගෙසේ (B.G. Verghese) නම් මාධ්‍යවේදියා විසින් ඉතා ඥානාන්විත ලෙස “දකූණු ආසියාව භූගොලීයව පමණක් නොවේ අදහස්, අත්දැකීම්, සංස්කෘතික අන්තර් ක‍්‍රියාවන්ගෙන්, මධ්‍යස්ත අභිලාෂයන්ගෙන් අතීතයේ මෙන්ම අනාගතයේත් බැඳී තිබිය යුතුයි” යනුවෙන් අවධාරණය කරයි. කෙසේ නමුත් ගෝලීයකරණය ක‍්‍රියාදාමයට ප‍්‍රවිෂ්ට වන අවස්ථාව වන විට වුව ද අප ජාතික වශයෙන් හා කලාපීය වශයෙන් ගොඩ නැගෙන්නට අසමත් ව සිටියෙමු. පශ්චාත් යටත්විජිත සංදර්භය තුල දේශපාලන බලය හා සම්පත් පරිශීලනය සඳහා ඇති ගැටුම්කාරී ප‍්‍රවේශය, අනන්‍යතාව සඳහා වන අරගල ඔස්සේ අපට යන්නට සිදු වූයේ කටුක වේදනාකාරී මාර්ගයකයි. දකුණු ආසියාව කැබලි සමූහයකට බෙදා වෙන්කිරීම යටත්විජිත ව්‍යාපෘතියක් වූ බව රහසක් නොවේ. ව්‍යාජ වාර්ගික අනන්‍යතා ගොඩ නගමින් සමාජ විෂමතා ගොඩ නැගීමේ ඔවුන්ගේ ව්‍යාපෘතිය කොතරම් සාර්ථක වූයේ ද යත් පශ්චාද් යටත් විජිත යුගයේ ද වාර්ගික ආන්තිකකරණය වඩාත් තිව‍්‍ර වෙමින් ආසියානු සමාජය තුළ ධ‍්‍රැවීකරණයේ විනාශකාරී චණ්ඩ මාරුතය හමා යයි. තනි ජාතියක හෝ තනි සංස්කෘතියක හුදකලා පැවැත්මක් තිබිය නොහැක. මානව සමාජය ගොඩනැගෙන්නේ සංස්කෘතික හුවමාරු ක‍්‍රියාදාමය තුළ ය. විතැන් වූ මානව කණ්ඩායමකට වුව ද හුදකලා ප‍්‍රවේශයක් නැත. දකුණු ආසියාවේ අප දැන් මුහුණ දෙන ප‍්‍රධානතම අභියෝගය අනාගත දැක්මක් සහිත සාර්වභෞමික ජාතික, ආගමික අනන්‍යතාවක් ගොඩ නගා ගැනීමයි. සාක් රටවල අතීත සහයෝගිතාව ගැන උදම් ඇනීමෙන් සෑහීමකට පත් නොවී පොදු අනාගතයක් සඳහා යාමට ප‍්‍රදීපාලෝකයක් දැල්විය යුතු ය. අනාගත පරපුරට ප‍්‍රවිශ්ඨ වීමට හැකි සාක් සහයෝගිතා ආත්මීය වාහල්කඩක් තැනිය යුතු ය. එය අවශ්‍යයෙන් ම දකුණු ආසියාවේ භෞතික හා පාරභෞතික උරුමය අමුද්‍රව්‍ය කර තැනූවක් විය යුතු ය. සියවස් ගණනාවක් ම දකුණු ආසියාවේ දියුණු සංස්කෘතික පෞරුෂය ගොඩ නැගුනේ සංස්කෘතික අන්තර් සබඳතා තුලිනිග වසර තුන් දහසක පමණ බෙදාහදා ගත් උරුමයකින් පෝෂණය වූ දකුණු ආසියානු රටවල සංස්කෘතියේ සම්භාව්‍ය ප‍්‍රකාශන වල විවිධත්වය මෙන් ම පොදු ලක්ෂණ ද කැටි ව ඇත. එම නිසා අපේ සංස්කෘතිය අවශ්‍යයෙන් ම අනන්‍ය හා අන්‍යෝන්‍ය ද වේ. දකුණු ආසියානු වැසින්ගේ බෙදාහදා ගත් සංස්කෘතිය හඳුනා ගැනීමට එම අන්‍යෝන්‍ය ලක්ෂණ “උපන් ලකුණක්” වේ.
උරුමය – ප‍්‍රතිනිර්වචනය
සහයෝගිතාව සඳහා අවශ්‍ය පදනම සකසන උරුමය දෙසට සාකච්ඡාව නාභිගත කිරීම අත්‍යවශ්‍ය ය. මෙම කතිකාවත තුළ උරුමය සැළකෙන්නේ බහු මුහුණුවරකින් යුතු උත්පේ‍්‍රරකයක් ලෙසයි. දකුණු ආසියාවේ සාමයික පැවැත්ම හා අන්තර් ප‍්‍රජා සහයෝගිතාව සඳහා ප‍්‍රධානතම වාහකය උරුමය යි. මෙහි දී පූර්ව යටත්විජිත උරුමයේ ස්වභාවය හැදෑරීම අත්‍යවශ්‍ය ය. බහිෂ්කරණය වෙනුවට ස්වීකරණය හඳුනාගත යුතු ය. එ මගින් යටත්විජිත පාලකයන් හා පසුව දේශිය තීරණකාරකයන් විසින් වාර්ගික ආගමික හා දේශපාලනික වශයෙන් ඇති කරන ලද අසමානකම් සමනය කරමින් බිම් මට්ටමේ ප‍්‍රජාවට එක් විය හැක. උරුමය යන වදන අවබෝධය බෙදාහදා ගැනීම හා සහයෝගිතාව සඳහා පොදු යාත‍්‍රාවකි. උරුමය නිරනුමානවම මානව පරිකල්පනාවේ අග‍්‍රඵලය වෙයි. එය ඕනෑම සමාජයක ශිෂ්ටසම්පන්න බව හා උසස් සාධන මට්ටමේ පිළිබිඹුවකි. උරුමය ශූන්‍ය අවකාශයක් පැවතිය නොහැක. එය නොයිඳුල් සංස්කෘතිය පටු සීමා පවුරු අතර නොරඳයි. සංස්කෘතිය, පරිසරය, දැනුම හා මතු පරපුර යන සංඝටක අවශ්‍යයෙන් ම අන්තර්ගත කර උරුමය ගැඹුරු ලෙස ප‍්‍රතිනිර්වචනය කිරීම අපගේ අභිප‍්‍රායයි. උරුමය යනු අප උපන් සංස්කෘතියේ අඩංගුව යැයි සරළ ලෙස අර්ථ දැක්වීම ප‍්‍රමාණවත් නොවේ. සංස්කෘතියේ අඩංගු වන්නේ ආහාර පුරුදු, කතාබහ, ඇඳුම් පැළඳුම්, ආගමික විශ්වාස ආදිය අවශ්‍යයෙන් ම හැදුණුවැඩුණු පරිසරය හා බද්ධව පවතී. අපගේ වර්තමාන සිතිවිලි හා හැසිරීම් හැඩ ගස්වන දැනුම අපට ප‍්‍රදානය කළ අපේ සංස්කෘතික යටගියාවට සම්බන්ධ සෑම දෙයක් ම පරිසරය හා අවියෝජනීය වේ. එම දැනුමේ සමස්තය “ශිෂ්ටාචාරය” යි. අප එය මතු පරපුරට ප‍්‍රදානය කරමු. අනාගතය උදෙසා අපගේ උරුමයේ වටිනාකම් ප‍්‍රදානය කිරීමේ වගකීම දරමු. එම නිසා උරුමය හුදකලාව විකාශනය වූවක් නොවේ. එය සමාන්කර සංස්කෘතීන් හා බෙදාහදා ගනිමින් අන්‍යෝන්‍යව පෝෂණය වූවකි. සමාජයක හැසිරීම, චින්තන රටාව හඳුනා ගැනීමට ඇති හොඳම මෙවලම උරුමය යි. ඒ තුළ එම සමාජවල අභිලාෂයන් හා මාර්ග රටාව සනිටුහන් ව ඇති බැවිනි. වෙනත් තාක්ෂණික සංස්කෘතික කණ්ඩායම් සමග කොතෙකුත් දේ බෙදාහදා ගත්ත ද ඒ ඒ ප‍්‍රජා කණ්ඩායම් වලට ඒවාටම අයත් (උරුමයේ) පිය සටහන් ඇත. මේ නිසා උත්තරාරෝපණය කරන ඊනියා ගෝලීය සංස්කෘතියතින් එම පිය සටහන් මකා දැමීමට නොහැක. ජීවමාන යථාර්ථය එයයි.
සම්භාවනීය ආසියාවක සමාදාන සහජීවනය
දකුණු ආසියානු සංස්කෘතීන් විකාශනය වී ඇත්තේ ආතතිය හා ප‍්‍රකම්පනය සමනය කරන හා ඒවායෙන් මිදෙන යාන්ත‍්‍රණයන් ඒ තුළට කා වද්දමිනි. අන්තර් ප‍්‍රජා සම්බන්ධතා පුනරූපණය කරන මුල්ම දෘෂ්ටාන්තයක් අග්ගඤ්ඤ සූත‍්‍රයේ දැක්වෙයි. ඒ අනුව මිනිස් සබඳතාවල දී පැනනගින ගැටළු නිරාකරණය කර ගැනීම සඳහා ප‍්‍රජා සම්මතයෙන් මහාසම්මත කෙනෙකු පත්කර ගනී. මහාසම්මත ගෙන් බලාපොරොත්තු වූයේ ධාර්මිකව සාමය හා සංහිදියාව පවත්වා ගෙන යාමයි. වඩාත් සංවිධිත රාජ්‍ය බිහිවීමෙන් පසු රාජ්‍යය අධිරාජ්‍ය දක්වා වර්ධනය වන විට බෞද්ධ මූලාශ‍්‍ර විශ්ව රාජ්‍ය සංකල්පය හෙවත් චක්කවත්ති රාජ්‍ය සංකල්පය ඉදිරිපත් කරයි. චක්කවත්තිසීහනාද සූත‍්‍රය හා මහාසුදස්සන සූත‍්‍රය දක්වන්නේ සකිවිති රජු නිරූපනය කරන්නේ ජනයාගේ ජීවන තත්ත්වය නැංවීමේ වගකීම දරණ සමස්ත පරිසරයටම වග කියන අයකු ලෙසටයි. දසරාජ ධර්මය අනුව සිය පාලන කටයුතු කිරීමට රජු එකඟතාව පළ කරයි. මේ නිසා වැසියා හා සමාජය පාලනයට කොටස් කාරයකු වෙයි. මෙය ප‍්‍රකට බෞද්ධ ගාථාවකට අනුව,
දෙවො වස්සතු කාලෙන – කලට වැසි වසීවා!
සස්ස සම්පත්ති හෙතු ච – කෙත්වතු සාර වේවා!
පීතො භවතු ලොකො ච – ලොව සසිරි වේවා!
රාජා භවතු ධම්මිකො – රජු දැහැමි වේවා!
සිද්ධාර්ථ ගෞතමයන් ප‍්‍රජා සම්බන්ධීකරණය සඳහා භික්ෂු, සංඝ හෝ ගණ යන නම් වලින් හඳුන්වන ලද පිරිසකගෙන් සමන්විත ආයතනයක් බිහිකිරීම ජනතා හිතකාමී ව්‍යාපෘතියක් විය. එහි දී කණ්ඩායම් ජීවිතයේ දී පැන නගින ගැටළු සමතයකට පත්කර ගැනීම සඳහා විනය මාලාවක් ද හඳුන්වා දෙන ලදි. බහුජන හිතසුව පිණිස කටයුතු කරන ලෙස ඔවුනට උපදෙස් දීම ප‍්‍රජා සබඳතාවල වැදගත්කම තීව‍්‍ර කරයි.
සමාජ ජීවිතයේ දී ගැටුම් අවම කර ගැනීම සඳහා පුද්ගලික මට්ටමින් පිළිපැදිය යුතු ආචාරධර්ම ඉදිරිපත් කරයි. පරපන නොනැසීම, නොදුන් දෙය නොගැනීම, අනාචාරයේ නොහැසිරීම, අසත්‍ය ප‍්‍රකාශයෙන් වැළකීම, මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතයෙන් තොරවීම යන පංචශීල ප‍්‍රතිපත්තිය හිතකර සමාජය වාතාවරණයකට අවැසි මූලික ආචාර ධර්ම වෙයි. සිඟාලෝවාද පරාභව, ධම්මික, මහාමංගල වැනි සූත‍්‍රවල පවුල, සමාජය, සේවකයන් හා වහලූන්, ගුරුවරුන්, පූජ්‍යයන් හා රාජ්‍යයට ද එකිනෙකාට යුතුකම් එකිනෙකාගේ අයිතිවාසිකම් සහිතව ආචාර ධර්ම ඉදිරිපත් කරයි. මහාපරිනිර්වාණ සූත‍්‍රයේ ඉදිරිපත් කරන සප්ත අපරිහානීය ධර්ම ආතතිය හා ප‍්‍රකම්පනය අවම කර ගනිමින් එකමුතුකමින් සමගි සම්පන්න බවින් යුතුව කටයුතු කිරීමට ඇති අගනා ම මාර්ගෝපදේශ වෙයි. වෛශාලියේ ලිච්ඡවීන් හට බුදුන් වහන්සේ අනුදැන වදාලේ, සමගිව රැස්වන්න, සමගිව නැගි සිටින්න, කාලිනව වැදගත් සම්ප‍්‍රදායයන් රකින්න, වැඩිහිටියනට ගරු කරන්න, කාන්තාවනට ගරුකරන්න යනුවෙනි. මේ කරුණු නොකඩවා පිළිපැදීම නිසා එක්සත්ව අභිවෘද්ධිය කරා යන බව පෙන්වා දී ඇත. මෙම ධර්මෝපදේශ ඇසුරින් විශේෂයෙන් බුදුදහමේ මඟපෙන්වීම අනුව අශෝක විසින් අශෝක දහම යැයි අද අප හඳුන්වන මාර්ගෝපදේශ සංග‍්‍රහය සකසන ලදි.
දකුණු ආසියා සහයෝගිතාවේ නූතන මුහුණුවර
පශ්චාද් යටත් විජිත පරපුර දකුණු ආසියානු සමාජය භාෂාව ආගම ජනවර්ගය පදනම් කර ගත් වෙන් වූ අනන්‍යතා සහිත ඒකක ලෙස හඳුනා ගැනීමට ප‍්‍රයත්න දැරීම අරුමයක් නොවේ. එය ඓතිහාසික ව විකාශනය වූ තත්ත්වයක් ය යන්න ඔවුන්ගේ විශ්වාසය යි. ඉතා පැහැදිලිවම මෙම යුගයේ ප‍්‍රමුඛ ලක්ෂණ වනුයේ ආර්ථික ස්වාධිකාරයෙන් යුතු වාර්ගික පදනමෙන් යුතු මානව සංස්කෘතික ඒකක ගොඩ නගා ගැනීමට දරන ව්‍යායාමය යි. බාහිරින් ගෝලීයකරන ක‍්‍රියාදාමය සිදුවෙද්දී අභ්‍යන්තරයේ සිදුවන්නේ ඊට ප‍්‍රතිවිරුද්ධ ව සමාජ පැසිස්ට්වාදය ක‍්‍රියාත්මක වෙමින් විකල්ප පාලන ක‍්‍රම සඳහා වෙන්ව යාම වෙත තල්ලූ වීමයි. මෙමගින් ඉතා පැහැදිලිව ඉඟි කරන්නේ නූතන ජාතිවාදී, ආගම්වාදී, භාෂාවාදී ප‍්‍රවණතා හුදකලා කිරීමට ගෝලීයකරනයට නොහැකි වී ඇති බවයි. මෙම සංදර්භය තුළ වටහා ගත යුතු දෙය නම් වෙනම අනන්‍යතා ගොඩ නැගීමට දරන ප‍්‍රයත්නයන් වෙනම සමාජ දේශපාලන බල ව්‍යාපෘති වන බවයි. මෙය දකුණු ආසියා සහයෝගිතාවෙ අද පවතින ඛේදනීය මුහුණුවරයි. දකුණු ආසියාවේ සංස්කෘතික භූ දර්ශනය තුළ අවශ්‍යයෙන්ම දිස්වන්නේ බහු සංස්කෘතික හා බහුවාර්ගික අනන්‍යතාවන් ය. නූතන ආසියාවේ වෙන්ව පෙනෙන මෙම ජනවර්ග භාෂා ආගම් හා ආගමික-සංස්කෘතික විවිධතාවල සාධාරණ සංස්කෘතික ලක්ෂණවලින් ආසියාවට ම සාධාරණ වූ සංස්කෘතික රටාවක් මතු කරගත හැක. වැදගත් ම ප‍්‍රශ්නය නම් අනෙකුත් සංස්කෘතීන්ට ගරු කිරීමට ඒවා පිලිගැනීමට අප කොතෙක් දුරට සූදානම් ද? යන්නයි. සංස්කෘතික අනන්‍යතා හා සංස්කෘතික විවිධත්ව සහිත ප‍්‍රජාවන් අතර පවතින සබඳතාවල යථා තත්ත්වය එසේ ය. මෙම සංස්කෘතික අවකාශයන් ගෝලීයකරණය තුළට සංකෝචනය කිරීමට නම් පවතින පටු මනෝභාවයන් කාලය, අවකාශය හා සංස්කෘතික විශේෂණයන් වශයෙන් විභජනය කර පුබ්බේනිවාසානුස්සතියෙන් බැලිය කළ යුතු ය. දකුණු ආසියාව සංස්කෘතික විවිධත්වයෙන් බහුසංස්කෘතික ලක්ෂණයන්ගෙන් උද්දීපනය වී ඇති ආකාරය දැකීමට නම් තනි රටක් තනි සංස්කෘතියක් යන මනෝභාවයෙන් ඉවත් වී නිවැරදි දිශාභිමුකව සිට ගත යුතු ය. කලාපාන්තරව දේශාන්තරව බෙදාහදා ගත් සංස්කෘතික දිගන්තයන් දිස්වන්නේ එවිට ය.
II
මේ පූර්විකාව ශ්රී ලංකාවට සාක් සංවිධානය තුළ රඟදැක්වීමට ඇති භූමිකාවේ මූලික තේමාව මතු කර දැක්වීමට යි. ශ්රී ලංකාව ඉන්දියන් සාගර නිම් වළල්ල තුළ රටවල් සම්බන්ධ කරන නාවික මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස පිහිටා ඇත. නැගෙණහිර හා බටහිර ලෝකය පිහිටියේ ඊට බැහැරිනි. මෙම පිහිටීම නිසා උපායික වශයෙන් පුරාතනයේ ඊට ලැබුණු වැදගත්කම හා අනාගතයේ ලැබෙන වැදගත්කම ගැන අප අවබෝධ කරගත යුතු ය. විශේෂයෙන් කලාපයේ අපට වඩා දේශපාලනිකව හා ආර්ථික වශයෙන් පෙරමුණේ සිටින රටවල් සමග ගනුදෙනුවේ දී අපේ ශක්‍යතාව ගැන මෙන්ම සීමාකම් ගැන ද නිවැරදි තක්සේරුවක් තිබිය යුතු ය. සාක් සංවිධානයේ සභාපතිත්වය දරමින් ඊට නායකත්වය දීමට අපට ඇති උපාය මාර්ග උරුම සබඳතාව හරහා හඳුනා ගන්නේ කෙසේද?
ශ්රී ලංකාව අභිසරණ කේන්ද්‍රයක් ලෙස
අපගේ භූගෝලීය පිහිටීම අප වෙත ප‍්‍රදානය කරන විශේෂ වාසිය ශ්රී ලංකාව විවිධ දේශපාලන, සමාජ, ආර්ථික, හා ආගමික කණ්ඩායම් වලට අභිසරණ (ඒකරාශී)කේන්ද්‍රයක් වීමයිි. ඉතා ඈත අවධියේ සිටම එවැනි පිරිස් වෙත හා පුද්ගලයන් වෙත මේ දිවයින ක්ෂේම භූමියක් විය. එමගින් දිවයින අන්තරාලයක් (වෙළඳ හුවමාරු පලක්) විය. ක‍්‍රිස්තුපූර්ව 4 වන සියවසේ සිට ම ඉන්දියානු සාගරයේ සංස්කෘතික හා ආර්ථික මර්මස්ථානය විය. ඉන්දියන් සාගර නිම් වළල්ල තුළ අපගේ ඓතිහාසික කාර්යභාරය පුනර්ජීවනය කරන්නේ කෙසේද? මෙහි දී ආසියාන් සංවිධානය තුළ සිංගප්පූරුවේ අත්දැකීම් සැලකිල්ලට ගනිමු. සිංගප්පූරුව “ආසියා මැද පෙරදිග සංවාදය” සඳහා පහසුකම් සපයන්නාගේ කාර්යය භාර ගෙන නොබෝ කලකින් ම එම කාර්යභාරය තුළ මර්මස්ථානයක් බවට පත් විය. ශ්රී ලකාවට ඉන්දියන් සාගර නිම් වළල්ල තුළ සමාන වගකීමක් දැරිය නොහැකි ද? උගතුන් හා වෘත්තීය ව නිපුණ අය ලෙස අපි අපේ දායකත්වය දෙමින් මෙම කලාපයේ උරුම කළමනාකරණයට ඵලදායී ලෙස හා මධ්‍යස්ථ ලෙස අපට මැදිහත් විය හැකි බව පෙන්වා දී ඇත්තෙමු. මෙම කාර්යභාරය සඳහා කලාපයේ අනෙකුත් රටවලට යම් යම් බාධා ඇත. සාක් කලාපය තුළ වෙනත් සංවිධානවල කාර්යභාරයන් සඳහා ද මෙමගින් පහසුකම් සැපයිය හැක. අපගේ විශ්වාසය හා හොඳ නම අසල් වැසියන් අතර රැක ගෙන IOR රටවල් සම්බන්ධීකරණය කරන ස්වාධීන මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස පවත්වා ගෙන යාමට අප නැඹුරු විය යුතු ය. මෙය විදේශ අමාත්‍යාංශයේ න්‍යාය පත‍්‍රයේ ඉහළට ම ගෙන ක‍්‍රියාත්මක කළ යුතු ය. නුදුරු අනාගතයේ දී යුද්ධයේ නිමාවත් සමග ම මේ සඳහා අවැසි යටිතල පහසුකම් හා මානව සම්පත් සංවර්ධනය කළ යුතු ය. ශ්රී ලංකාව ස්වාධින හා අපක්ෂපාතී මධ්‍යස්ථානයක් බවට පරිවර්තනය කිරීමේ හැකියාව තුළ භාණ්ඩ හුවමාරු මධ්‍යස්ථානයක් කිරීම, වරාය පහසුකම් වර්ධනය කිරීම, නැව් තැනීම හා අලූත්වැඩියා කිරීම, ගුවන් හුවමාරු පහසුකම් වර්ධනය කිරීම සම්මන්ත‍්‍රණ හා සමුළු පහසුකම් සැපයීම වැනි ක‍්‍රියාමාර්ග වෙත යොමු විය හැක. ඊට අමතරව අධ්‍යාපනය, සෞඛ්‍ය පහසුකම් හා විනෝදාස්වාදය සැපයීමේ ජාත්‍යන්තර මධ්‍යස්ථානයක් බවට පත් වීමට අපට ඇති ශක්තිය ඉහල ය. ගාල්ලේ පැවැත්වෙන සාහිත්‍ය හා සංස්කෘතික උත්සව මෙවැනි කාර්යයන්ට අපට අතගැසිය හැකි බව පෙන්වන සුළු නිදර්ශනයකි. මෙවැනි උත්සව වඩාත් සංවිධානාත්මකව පුළුල් ලෙස කළ හැක.
උරුම සබඳතාව තෙවන මානයක් ලෙසින්
අභිසරණ කේන්ද්‍රයක් ලෙස සංවර්ධනයේ දී ඉහත ක‍්‍රියාවලිය හා බද්ධ වෙමින් ඵල ප‍්‍රයෝජන ගත හැකි අපට ඇති වඩාත් ම ධනාත්මක සාධකය නම් සාක් හා IOR රටවල් බද්ධ කළ හැකි අපගේ බහු සංස්කෘතික අනන්‍යතාවයි. අප සතුව පහත සඳහන් වාසිදායක තත්තවයන් ඇත.
- පොදු සංස්කෘතියක්
- සංස්කෘතික විවිධත්වය
- බහු සංස්කෘතික ලක්ෂණ
- සංස්කෘතික අනන්‍ය ලක්ෂණ
බෞද්ධ, හින්දු, ඉස්ලාමිකල ක‍්‍රිස්තියානි වැනි ආගමික සංස්කෘතීන් ගණනාවක සම්මිශ‍්‍රණයකින් සැකසුණ ප‍්‍රජාවක් මෙරට වෙසෙති. ඉන්දියාව හැරුණ විට මෙවැනි වාසියක් කලාපය තුළ ඇත්තේ අපට පමණි. බුදුදහම ඔස්සේ කලාපයේ අන් රටවල් සමග ශක්තිමත් සබඳතා ගොඩ නැගී තිබිණ. දඹදිව වන්දනා ගමන්, මහාබෝධි සමාගම, බෞද්ධ පරම විඥානාර්ථ සමාගමල,අම්බෙට්කර් සමාගම මේ සෑම එකකින් ම නිරූපණය කරන්නේ සහසම්බන්ධය යි. එමෙන් ම බංගල්දේශ්හි බෞද්ධයන් පකිස්ථානයේ ගන්ධාර බෞද්ධ ස්ථාන ඉතා ඉක්මණින් මෙම සහසම්බන්ධතා මාර්ග සිතියම හා එක්වනු ඇත. රාමායනය හා බැඳුණු ශ්රී ලංකාවේ ස්ථාන, කෝනේශ්වරම, තිරුකිතේශ්වරම්, මුන්නේශ්වරම්, කතරගම හා ශ්රී පාදය සහසම්බන්ධතා සඳහා ඉතා යොදාගත හැකි ඉතා වැදගත් බහු සංස්කෘතික ස්ථාන වෙයි. බෞද්ධ-හින්දු, ක‍්‍රිස්තියානි-ඉස්ලාමික වශයෙන් අපේ උරුමයන් හඳුන්වා දීමට දරන උත්සාහය නිසා අනෙක් සාක් හා IOR රටවල් හා එම ජනයා සමග සබඳතා වර්ධනය කරගත හැක. ගරු ජනාධිපතිතුමන්ගේ යොමු කිරීම මත කතරගම බහු සංස්කෘතික කෞතුකාගාරයක් ඉදි කිරීමට අපට හැකි විය. එමෙන්ම නැගෙනහිර ඇති සෑම ආගමික උරුම ස්ථානයක් ම හඳුනා ගෙන ලැයිස්තු ගත කිරීමට රජය උපදෙස් දී ඇත. කෝනේශ්වරම, තිරුකිතේශ්වරම්, මුන්නේශ්වරම් හා කතරගම පාද යාත‍්‍රා මග යුනෙස්කෝව ලවා ලෝක උරුම ලෙස ප‍්‍රකාශයට පත්කර ගැනීම ජනාධිපතිතුමන්ගේ අභිප‍්‍රාය යි. එසේ කිරීම මගින් ගරු ජනාධිපතිතුමන්ගේ නායකත්වය යටතේ රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්තියක් ලෙස බහුවිධතාව පිලිගැනීමෙන් හොඳහිත වර්ධනය වීමක් සිදු වනු ඇත. දකුණු ආසියාවේ උරුම කළමනාකරුවන් අපේ ලෝක උරුම ස්ථාන වල දී පුහුණු කිරීම හා සංස්කෘතික බෙදාහදා ගැනීම් සඳහා අවබෝධතා වැඩ සටහන් ක‍්‍රියාත්මක කිරීම මෑත කාලයේ අපි සාර්ථක ලෙස අත්හදා බලා ඇත්තෙමු. මෙමගින් ප‍්‍රජා සබඳතා ගොඩ නගාගැනීම මෙන් ම තොරතුරු හුවමාරු කර ගැනීම, සම්පත් හා දැනුම හුවමාරු කර ගැනීම, සංවර්ධනය හා බුද්ධිමය අවබෝධය සඳහා සම්පත් පුද්ගලයන් පුහුණු කිරීම කළ හැකි විය. කොළඹ දී පැවැත් වුණු 2007 සාක් සංස්කෘතික අමාත්‍ය රැස්වීමේ දී, සාක් උරුම මධ්‍යස්ථානයක් සඳහා පහත යෝජනාව අපි ඉදිරිපත් කළෙමු. “අතීතයෙන් අපට දායාද කර ඇති මෙම ප්‍රෞඪ සංස්කෘතික උරුමයන් රැක ගැනීමේ වගකීම කලාපයට ඇත. එය කලාපාන්තර සංස්කෘතික සබඳතා ජීවමාන කරන, සාක් රටවල ආත්මීය තිරසාර ලක්ෂණ රැකෙන, සම්ප‍්‍රදාය හා නවීනත්වය මුසුවන ලෙස කළ යුතු ය. කලාවන් හා ශිල්ප එකලස් කිරීම මගින් දකුණු ආසියාවේ සංස්කෘතිය හා එක් එක් රටවල සම්ප‍්‍රදායන්ගේ හා එම රටවල ප‍්‍රදේශීය ආවේණික සම්ප‍්‍රදායන්ගේ පිළිබිඹුවක් ගත හැක. අන්තර් ප‍්‍රජා උරුම හුවමාරුව හා පාරිසරික අවබෝධතාව මෙම ව්‍යාපෘතියේ ප‍්‍රධාන අංශ දෙකක් වෙයි. පිරිහෙමින් පවතින ප‍්‍රාදේශිය කලාශිල්ප අන්තර් සම්බන්ධිකරණය ඔස්සේ නගා සිටුවීම හා දේශීය කලා ශිල්ප පුනර්ජීවනය තවත් ධනාත්මක ප‍්‍රතිලාභයකි. අපගේ රටවල් සෑම එකකම දේශීය කලාශිල්ප ගෝලීයකරණ ක‍්‍රියාදාමය ඔස්සේ පිරිහෙමින් පවතී. මෙවැනි මධ්‍යස්ථානයක් මගින් එවැනි කලාශිල්ප පුනර්ජීවනය ලබනවා පමණක් නොව සංරක්ෂණය සඳහා ද පියවර ගත හැක (ලෝක සංස්කෘතික හා ස්වභාවික උරුමයන් සංරක්ෂණය කිරීමේ යුනෙස්කෝ ප‍්‍රඥප්තිය 1972 හා නස්පර්ශිත උරුමයන් සංරක්ෂණය කිරීමේ යුනෙස්කෝ ප‍්‍රඥප්තිය 2003). මෙම මධ්‍යස්ථානය දැනුවත් කිරීම හා ශක්‍යතාව පවත්වා ගෙන යාම යන කාරණා දෙක සඳහාම පවත්වා ගෙන යා හැක. නරඹන්නන්, අධ්‍යයනය කරන්නන්, ආධුනිකයන් ලෙස මෙහි පැමිණෙන සාක් රටවල තරුණතරුණියන් ගැන අවධානය යොමු කිරීම ඉතා වැදගත් ය. විවිධ ජනවර්ග භාෂා කණ්ඩායම් ආගම් සංස්කෘතික කණ්ඩායම් වලට අයත් තරුණ කොටස් එකිනෙකාගේ වෙනස්කම් වලට ඇවතුම්පැවතුම් වලට ගරුකිරීමට ලබන පුහුණුව නිසා සාක් නායකත්වයේ ඊ ළඟ පරපුර සාක් ආත්මීය ලක්ෂණ තිරසාර ලෙස වැළඳගත් අය වනු ඇත. සංස්කෘතික දැනුම ව්‍යාප්ති මධ්‍යස්ථානයක් වශයෙන් මෙහි ඵලදායීම ලක්ෂණය එයයි.”
ත‍්‍රස්තවාදය පිටු දැකීම
දශක දෙකකට වැඩි කාලයක් මුළුල්ලේ ශ්රී ලංකාවටත් කලාපයත් තර්ජනයක්ව පැවැති ත‍්‍රස්තවාදය පරාජය කිරීමට සමත් විම මගින් ඒ සඳහා ශ්රී ලංකාවේ හැකියාව තහවුරු කර ඇත. දේශපාලන විසඳුමකට එකඟවීමට එල්ටීටීඊයට රජය අවස්ථාවක් ලබා දුන්නේ ය. එය රජයට ගර්වයකි. පසුගිය දශක තුනක කාලය තුළ එල්ටීටීඊයේ ක‍්‍රියාකාරකම් දෙස බැලූ විට පැහැදිලිව පෙනෙන්නේ එය දකුණු ආසියාවට ආවේණික ඒකාධිපතිවාදයක් ක‍්‍රියාත්මක කළ බවයි. එය පොල්පොට්ගේ අඥාදායකත්වයට වඩා වෙනස් වඩාත් සංකීර්ණ ලෙස සමාජ පැසිස්ට්වාදයට ක‍්‍රීයාත්මක කළේ ය. එය භින්නමතික ව්‍යාපාරයක ක‍්‍රියාකාරිත්වයකට නිදර්ශනයකි. එය නව දේශපාලන මුහුණුවරකි. මෙහි වඩාත් ම බිහිසුණු සාධකය නැක්සලයිට්-එල්ටීටීඊ මුසුවයි. එය ඉන්දියාවේ ඇසෑමයේ සිට අන්ද්‍රා ප‍්‍රදේශ් දක්වා ව්‍යාප්තව ඇත. මේ නිසා ශ්රී ලංකාව සමග සාමූහික ක‍්‍රීයාමාර්ගයකට යාම ඉන්දියාව දැඩි සැලකිල්ලට ගත යුතු කාරණයකි. මීට වසර කීපයකට පෙර පැවැති තත්ත්වය ගැන සිතන විට ශ්රී ලංකා හමුදාව දැන් අදහාගත නොහැකි තරම් වික‍්‍රමාන්විත ලෙස එල්ටීටීඊය පසු බස්වමින් සිටියි. ශ්රී ලංකා හමුදාවේ යුද ක‍්‍රමෝපායයන් ත‍්‍රස්තවාදය මුලිනුපුටා දැමීම සඳහා නව සංග‍්‍රාමෝපක‍්‍රම යුද ඉතිහාසයට එක් කරයි. එ මතු ද නොව ඉතා අවදානම් තත්ත්ව යටතේ වුව ද ශ්රී ලංකා ජනාධිපති තුමා ත‍්‍රස්තවාදය පරාජය වූ නැගෙණහිර පළාතේ මැතිවරණ පවත්වා බහුජන ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය සඳහා තමාගේ ඇති කැප වීම (බටහිර සංශයවාදීන්ට ද) පෙන්නුම් කළේ ය. මෙම පළාත් සභාවේ මහ ඇමති ත‍්‍රස්තවාදය අතහැර ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාසයට පිළිපන් අයෙකි. ත‍්‍රස්තවාදයට එරෙහි මෙම ද්විත්ව කි‍්‍රයා මාර්ගය සෙසු සාක් රටවලට ද පූර්වාදර්ශයක් සපයයි.
නිගමනය
මෙම කරුණු සංක්ෂේප කර සුභවාදීව බලන විට මට වැටහෙන්නේ ප‍්‍රාදේශීයවාදය නමැති අන්ධකාර ආගාධයෙන් මිදී සහසම්බන්ධතා යුක්ත සංස්කෘතික හුවමාරු ඇති ක්ෂේම භූමි වෙත පිවිසීමට අපේ කලාපයේ ජනතාවට නැණ නුවණ ඇති බවයි. සීමා නොමැති සාක් ලේඛක හා සාහිත්‍ය පදනම (Foundation of SAARC Writers and Literature) මේ සූභවාදී බලාපොරෝත්තුව තුළ අප රඳවයි. ශ්රී ලංකාවේ නාලන්ද ව්‍යාපෘතිය බහු සංස්කෘතික ලෝක උරුමයක් ලෙස ප‍්‍රකාශයට පත් කිරීමට පියවර ගැනීම මෙවැනි බෙදා-හදා ගත් උරුමයන් මතු කිරීමේ ව්‍යායාමයේ සමීප උදාහරණයකි. පකිස්ථානයේ අගා ඛාන් පදනම (agha Khan Foundation) බෞද්ධ උරුමයන් ඔස්සේ සහ-සබඳතා ගොඩ නගා ගැනීමට ප‍්‍රයත්න දරයි. නේපාලයේ ලූම්බිණි ව්‍යාපෘතිය ද අන්තර් සංස්කෘතික ප‍්‍රජා සබඳතා සඳහා උපයෝගී කර ගත හැකි ය. සංස්කෘතික සබඳතා ඔස්සේ ගොඩ නගන පොදු සභ්‍යත්වයක හස්තය ප‍්‍රධාන දේශපාලන ධාරාවේ පර්යන්ත ගතකර ඇති අය වෙත දිගු කර ඔවුන් ශක්තිමත් කළ යුතු ය. මේ සියලූ ප‍්‍රයත්නයන් ඒ සඳහා සංවාදයක් ගොඩ නැගීමටයි. දකුණු ආසියානුවන් වශයෙන් අපට පොදු සංස්කෘතියක කොටස්කරුවන් වීමට කාලය හා අවකාශය මගින් මං පෙත් ගණනාවක් ම විවෘත කර ඇත. ස්වභාවික පිහිටි මං පෙත් පමණක් නොව මෙම කලාපයේ බිහි වූ ඉතා අගනා සමාජ දර්ශනයන් ගණනාවක් ම ඒ සඳහා මං පෙත් සකසා දී ඇත. දේශීයව ගොඩ නගා ගත් සමාජ අගයයන් මෙන් ම බෙදාහදා ගත් අගයයන් ඇත. එහෙත් ඒවා මැකී යමින් පවතීග සාමය පණිවුඩයක් ලෙස පමණක් නොව ප‍්‍රායෝගිකව මේ කලාපයේ ම ඉපදී වසර දහස් ගණනක් හැදී වැඩුණ ජීවන දහමක් බව චිත‍්‍ර මූර්ති කැටයම් හා සාහිත්‍යය සාක්ෂ්‍ය දරයි. මෙම ආත්මීය හා සංස්කෘතික බැඳීම ඉතා ඉහල මට්ටමක පැවතිණ. අන්‍යෝන්‍ය පැවැත්මට ඉවහල් වූ බෙදාහදා ගත් සංස්කෘතික උරුමයක ආශ්වාදය විඳින අතර ම දකුණු ආසියාව තුළ ශ්රී ලංකාවේ කාර්යභාරය යළි සළකා බැලීමට මෙය ප‍්‍රවේශයක් වේවා! රවීන්ද්‍රනාත් තාගෝර්ගේ ”දිව්‍යමය නිදහස” කාව්‍යයෙන් මගේ දෙසුම නිමා කරන්නට අවසර.
බියෙන් තොරව හිස කෙලින් තබා ගෙන සිටිනට හැකි
ඥානය නිවහල් වූ
පටු පවුරු වළලූ වලින් නොබෙදුන
සැබෑ වදන් පමණක් සවණට එන
සරතස නැති අත් වෙර ලා දුනු ඇද සාර දෙය ම නෙලන
නිසරු දේ නම් මරු කතර වැද පෑදි දිය දහර නොසිඳෙන
දිගු දැක්මකින් අනාගතය වෙත යන
නිදහස් ස්වර්ග රාජ්‍යයකට
මාගේ දේශය අවදි කරනු මැන පියාණනි!(2008 නොවැම්බර් 27 දින කොළඹ දී පවත්වන ලද ඞී. ඒ. රාජපක්ෂ අනුස්මරණ දේශනය)