රට, දැය හා සමය රැකගත් නාරංබැද්ද සටන

ප්‍රසාද් ෆෝන්සේකා

ධර්මරත්න මාවත, රාවතාවත්ත, මොරටුව.

මෙම සටන ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1326-27 දී පමණ මහඔය අසබඩ කෑගල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ නාරංබැද්ද නම් ගම්මානයේ සිදු වූ ලංකා ඉතිහාසයේ ඉතාමත් වැදගත් සටනකි. යම් හෙයකින් ඒ අවස්ථාවේ දී සිංහල සේනාව ආක්‍රමණිකයා හමුවේ පරාජය වූයේ නම් එහි ප්‍රතිපලය වන්නට තිබුණේ අනුරාධපුර සමයේ අවසාන කාලයේ මෙන් රට දශක ගණනාවක් දකුණු ඉන්දියාවට යටත් ව පැවතීම යි. එසේ ම, මහනුවර අස්ගිරි විහාරයේ ආරම්භය ද මේ ආක්‍රමණය හා බැඳී පවතී. එහෙත් එතරම් වැදගත් මේ සටන ගැන කිසිම ඉතිහාස පොතක හෝ ලිපියක සඳහන් ව නොමැති අතර ඒ ගැන සඳහන් එච්.සී.පී. බෙල් මහතා විසින් සොයාගත් සෙල්ලිපිය ද, ඒ ස්ථානයේ තිබුණ නටබුන් ද දැන් විනාශ වී ඇත. බෙල් විසින් ලියා තැබූ සෙල්ලිපියේ දෘෂ්‍ය පිටපත නොවේ නම් මේ සටන ගැන කිසිවක් වර්තමාන පරපුරට දැනගන්නට ලැබෙන්නේ නැත.

දෙ වන පරාක්‍රමබාහු රජුගෙන් පසු කාලය

දෙ වන පරාක්‍රමබාහු රජුගේ පුත් පළමු වන බුවනෙකබාහු රජු 1275 සිට 1286 දක්වා රට පාලනය කළේ යග වර්ෂ 1286 දී පාණ්ඩ්‍ය සෙන්පති ආර්ය චක්‍රවර්ති විසින් පළමු වන බුවනෙකබාහු ඝාතනය කර¹ දන්තධාතුන් වහන්සේ ඉන්දියාවට පැහැරගෙන ගියේ ය. ඉන්පසු රජ වූයේ දෙ වන පරාක්‍රමබාහු රජුගේ මුණුබුරු හා හතර වන විජයබාහු රජුගේ පුත්ල තුන් වන පරාක්‍රමබාහු (1286-1291) ය. යුද්ධ කිරීමට තරම් ශක්තියක් නොමැති නිසා මේ රජු දකුණු ඉන්දියාට ගොස් පුද්ගලිකව ම කුලශේකර රජු හමු වී දන්තධාතුන් වහන්සේ නැවත ලබාගත්තේ ය (දළදා සිරිත 6:20). ඒ රජුගේ කාර්යය ගැන, විශේෂයෙන් රාජතාන්ත්‍රික මෙහෙයුම ගැන නිසි අගැයීමක් ඉතිහාසඥයන් විසින් කර නැත.

යාපනය රාජධානිය

යාපනය රාජධානිය ගැන මුලින් ම සඳහන්වන්නේ 7 වන සියවසේ පමණ ය. එතැන් සිට මාඝගේ පාලනය දක්වා එය රටේ අන් ප්‍රාදේශීය රාජධානි මෙන් විය. වරින්වර ආක්‍රමණ සඳහා පැමිණි දෙමළ පිරිසක් ද එහි පදිංචි ව සිටියහ. වර්ෂ 1560 දී පළමු වන සංකිළි පුරුතුගීසින්ට යටත්වීමේ ගිවිසුම පිළියෙල කර ඇත්තේ සිංහල හා පුරුතුගීසි භාෂා වලිනි (ක්වේරෝස් 371). ඒ අනුව, ඒ කාලය වනවිටත් ආර්ය චක්‍රවර්තීන් විසින් පරිපාලන කටයුතු සිදුකළේ සිංහල භාෂාවෙන් බවත් වැඩි ජනගහණය සිංහලයන් වූ බවත් පෙනේ. පළමු වන බුවනෙකබාහු රජුගෙන් පසුව ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1286 දී යාපනය පාණ්ඩ්‍යයන්ට යටත් විය. පාණ්ඩ්‍ය රජුගේ පුතෙකු එහි පාලකයා බවට පත්විය (යාල්පාන වෛපවමාලයල 34). ඔහුගෙන් පැවත ආ ඒ පාලකයන් ආර්ය චක්‍රවර්ති නමින් හැඳින්විණ.

ආර්ය වක්‍රවර්තිවරු විටින්විට රටේ අන් ප්‍රදේශවලට ප්‍රහාර එල්ල කළහ. ඒ දකුණු ඉන්දියානු සේනාවන් උපයොගි කරගනිමිනි. ඒවායේ එක් අරමුණක් වූයේ කොල්ලකෑම යග ශ්‍රී ලංකාවේ යටත් රාජධානියක් වූ යාපනය රාජධානිය 1286 සිට හය වන පරාක්‍රමබාහු රජු (1412-67) විසින් ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1449 දී පමණ නිදහස් කරගන්නා තෙක් සෑම විට ම පාණ්ඩ්‍ය හෝ විජයනගර් අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් ව පැවතිණ. නොයෙක් දකුණු ඉන්දියානු රජවරු තමන් ලංකාව ආක්‍රමණය කළ බව සඳහන් සෙල්ලිපි පිහිටුවා තිබේ. ඒවායින් සමහර ආක්‍රමණ ලංකාවේ වාර්තාවල නොමැත. එහෙත් ඒවා අසත්‍ය බවට තීරණය කළ නොහැකි ය. මේ ආක්‍රමණ කළේ දකුණු ඉන්දියානු ආධාර හා අනුබල ඇතිව යාපනයේ සිටි ආර්ය චක්‍රවර්ති විසිනි. ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1391 දී කළ මෙවැනි ආක්‍රමණයක දී පිහිට වූ කොටගම දෙමළ සෙල්ලිපිය දැන් කොළඹ කෞතුකාගාරයේ තිබේ.

දඹදෙණි සමයේ අවසානයේ හා කුරුණෑගල රජවරු

සතර වන විජයබාහු (1273-75) රජුගේ පුත් පොළොන්නරුවේ රජ කළ තුන් වන පරාක්‍රමබාහු (1286-91) රජුට පසුව පළමු වන බුවනෙකබාහු රජුගේ පුත් දෙ වන බුවනෙකබාහු (1291-1325) රජවිය. වසර 34ක් රජ කළ මේ රජු සාසනයට විශාල සේවයක් කර ඇති නමුත් යාපනය රාජධානිය ආපසු යටත් කරගන්නට උත්සාහ කළ බවක් නොපෙනේ. ඒ එකල රට ආර්ථික වශයෙන් ද යුධ ශක්තියෙන් ද දුර්වල ව සිටි නිසා විය යුතු ය. ඉන්පසු රජවූයේ දෙ වන බුවනෙකබාහු (1275-86) රජුගේ පුත් හතර වන පරාක්‍රමබාහු (1325-33) ය. එතුමාගෙන් පසු සොහොයුරු පස් වන විජයබාහු (1333-1344) රජ විය. දෙ වන බුවනෙකබාහු, සතර වන පරාක්‍රමබාහු හා පස් වන විජයබාහු යන රජවරුන් ති දෙනා රජ කළේ කුරුණෑගල වූ අතර ඉන්පසු හතර වන බුවනෙකබාහු රජු (1344-57) ගම්පොළ තම අගනුවර කරගත්තේ ය.

නාරංබැද්ද සෙල්ලිපිය

මෙම ලිපිය සොයගත් බෙල්, කෑගලු වාර්තවේ (77) දක්වා ඇති ලෙස රඹුක්කන දුම්රිය ස්ථානයට සැතපුම් 2ක් පොල්ගහවෙල දෙසට ආ විට මහ ඔයෙන් අනෙක් ඉවුරේ කළුගල් පරයක (boulder) එම ලිපිය කොටා තිබී ඇත. ඒ අවට පැරණි ගඩොළු හා උළුකැට කැබලි තිබී ඇති අතර ඒවා පැරණි ආරාමයක නටබුන් බව ඔහුට නිරීක්‍ෂණය වී තිබේ. ඒවා නිසැකයෙන් ම සෙල්ලිපියේ සඳහන් ව ඇති පිරිවෙනේ හා විහාරයේ නටබුන් විය යුතු ය. වර්තමානයේ පොල්ගහවෙල සිට රඹුක්කන මාර්ගයේ නාරංබැද්ද විහාරයට ටික දුරක් ඉදිරියෙන් මේ ස්ථානය පිහිටා තිබේ.

වර්මානයේ නාරංබැද්ද ගම්මානයේ කොටගනේ² නම් ස්ථානයක් තිබේ. එය අඩි 25ක් පමණ උස පර්චස් 30-40ක ඉඩමක ඇති කුඩා කඳුගැටයක් වැනි බිමකට භාවිත කරන නමයි. එය ගමේ නම නොවේ. එම ස්ථානයට පමණක් භාවිත කරන නම ය. ගමේ මිනිසුන් එය ගුප්ත ස්ථානයක් බව සිතතිග ඒ ස්ථානයට කිසිවෙක් නොයති. එහි ඇති ලඳු කැලෑව කපා ඉවත් කිරීමට කිසිවෙකු ඉදිරිපත් නොවේ. එම ස්ථානයෙන් පිටත ගල්තලාවේ නාරංබැද්ද සෙල්ලිපිය පිහිටා තිබුණ බව ගැමියෝ කියති. කොටගනේ අවට ප්‍රදේශය දැන් කෘෂිකාර්මික ඉඩමක් ලෙස භාවිත වන අතර බෙල් නිරීක්‍ෂණය කළ ආරාමයක නටබුන් දැන් දක්නට නැත. එහෙත් තැනින්තැන පැරණි ගඩොළු කිහිපයක් දක්නට ඇත. මේ භූමියේ කැනීමක් කළහොත් ආරාමයේ නටබුන් මතු වීමට ඉඩ තිබේ.

නාරංබැද්ද ලිපිය

බෙල් විසින් පිටපත් කළ දෘෂ්‍ය පිටපත මෙසේ ය.

ස්වස්ති ශ්‍රි නවරත්නාධිපති පරාක්‍රමබාහු ස්වාමී මායාරජය නසන්නට ආ දෙමළුන් පරාජය කොට දළදා පාත්‍රාධාතුන් වහන්සේ ද මහා සංඝයා වහන්සේ ද රැක ශසනයන් විසින් පැත්තුමක් වෙදයන්ට සෙලවිහාරය කරවා පරාක්‍රමබාහු පිරිවනයයි නම් දී මෙම දෙමින් (නඛ)රසේල මවගම් ගොඩ ගසකොළ ද වත්ත ද කුඹුර ද අළු(උල) ද නුගවෙල ද … පිටිය පටන් (උඩ)හිරිය … කුඹුර ගගග පාරිණ් … පරන … මාවත ගසා වැද තිත්තපත්පත්හලි පටන් මිකදදෙවට … පරණ රදාතොටැ පටන් මාපිටිය දයා(ලියදි) ද උඩදැලිවෙල ද මෙවෙ[දනා] පිරිවෙන ද බද වස[න්නන්] ලවා කරවා වදාළ පරාක්‍රමබාහු පිරිවෙනට මතු රාජ රාජ අමාප්තාදීන් වියවුලක් කළ කෙනෙක් ඇත්නම් නර[කෙ] පැසී දැවෝයැ කවුඩු බළුවැ කාවණු බැලුබත් කෑවෝය රොඩින් ම මැ වෙත් වම්හ මාගේ දරුවන් මළ තෙක් දී සහා (දුන්) කෙනෙකුන් (නට ම පින්පුර) පිනට හා බුදුන්ට පිදූ බවය

මේ ලිපියෙන් හෙලිවන්නේ මායා රජය විනාශ කරන්නට ආ දෙමළ සේනාව පරාජය කළ බවත් එය සිහිවීම පිනිස විහාරයක් හා පිරිවෙනක් කර එයට කිසියම් ප්‍රදානයන් දුන් බවත් ය. මෙහි අක්‍ෂර දඹදෙණි-කුරුණෑගල සමයට අයත් ය. විහාරමහා දේවි නම් පැරකුම්බා දෙබෑ රජවරුන්ගේ අගමෙහෙසිය විසින් කරන ලද මේ කාලයට ම අයත් බව පෙනෙන සෙල්ලිපි දෙකක් මඩකලපු දිස්ත්‍රික්කයේ මගුල්මහ වෙහෙර නම් ස්ථානයෙන් ලැබී ඇත. සොළී සේනාව මැඩැ රූණු රට රජැ … පැරකුම්බා දෙබෑ රජදරුවන් දෙදෙනාට අගමෙහෙසුන් වූ විහාරමහා දේවි නම් … (Inscriptions of Ceylon Vol. VII, 17, 18) ලෙස සඳහන් වේ. මේ රැජින සොළීන් පරාජය කළ පරාක්‍රමබාහු නම් රජුට ද ඔහුගෙන් පසු රජ පැමිණි සොහොයුරාට ද අග රැජින වී ඇත. එහි අක්‍ෂර ද දඹදෙණි-කුරුණෑගල සමයට අයත් ය. ඒ අනුව, මේ නාරංබැද්ද ලිපියේ සඳහන් පරාක්‍රමබාහු රජු මේ ලිපියේ සඳහන් පරාක්‍රමබාහු රජු ම යයි අනුමාන කළ හැකි ය. නාරංබැද්ද ලිපියේ රජුගේ රාජධානිය මායා රටෙහි තිබුණ බව සඳහන් හෙයින් එමගින් ඒ කුමන රජු ද යයි අවබෝධයක් ලබාගත හැකි ය.

මායා රටට අයත් රාජධානි වන්නේ දඹදෙණිය, යාපව්ව, ගම්පොළ, කෝට්ටේ හා මහනුවර ය. මේ කාලයට අයත් පරාක්‍රමබාහු නමින් වූ රජවරු හා අගනුවරවල් වන්නේ;

1. 1. දෙ වන පරාක්‍රමබාහු – දඹදෙණිය
   2. තුන් වන පරාක්‍රමබාහු – පොළොන්නරුව
   3. හතර වන පරාක්‍රමබාහු – කුරුණෑගල
   4. පස් වන පරාක්‍රමබාහු – ගම්පොළ
   5. හය වන පරාක්‍රමබාහු – කෝට්ටේ

මේ අතරින් දෙ වන පරාක්‍රමබාහු රජු ගේ කාලයේ දි සිදු වූ ආක්‍රමණ චූළවංසයේ හා පූජාවලියේ පැහැදිලි ව සඳහන් ය. ඒ අතර මෙවැනි ආක්‍රමණයක් සඳහන් ව නැත. මෙය තුන් වන පරාක්‍රමබාහු රජුගේ කාලයේ දී සිදුවිය නොහැකි ය. තව ද එතුමා රජ කළේ මායාරටේ නොවේ. හය වන පරාක්‍රමබාහු රජුගේ කාලයේ මෙවැනි ආක්‍රමණයක් සිදුව නැති බවට මූලාශ්‍රය අනුව නිගමනය කළ හැකි ය.

ඒ නිසා ආක්‍රමණය හතර වන හෝ පස් වන පරාක්‍රමබාහු රජුගේ කාලයේ විය යුතු ය. රජු හඳුනාගැනීමට තවත් හෝඩුවාවක් මඟුල්මහා විහාර ලිපියේ සඳහන් ය. එනම්, ඒ පරාක්‍රමබාහු රජුට පසු රජවිය යුත්තේ එතුමාගේ සොහොයුරෙක් විය යුතු ය. කුරුණෑගල රජ වූ හතර වන පරාක්‍රමබාහු රජුට පසු රජ වූයේ ඔහුගේ සොහොයුරු පස් වන විජයබාහු රජු ය. ගම්පොළ රජ වූ පස් වන පරාක්‍රමබාහු රජුට පසු රජවූයේ ඔහුගේ බෑනා වු තුන් වන වික්‍රමබාහු රජු ය. ඒ නිසා මේ ආක්‍රමණය පරාජය කළ රජු හතර වන පරාක්‍රමබාහු බව නිගමනය කළ හැකි ය.

මේ ආක්‍රමණය හා සටන ගැන මූලාශ්‍රයහි දක්වා ඇත්තේ මොනවාදැයි සොයාබැලීමේ දී චූළවංසයේ 90 වන පරිච්ඡේදයේ සඳහන් වන්නේ ඒ රජුගේ බොහෝ පුණ්‍යක්‍රියා ගැන පමණි. ඒ සටන ගැන හෝ රජුගේ රාජ්‍යකාලය කෙතෙක් ද යයි සඳහන් නොවේ. මේ කාලයේ චූළවංසය කෙතරම් දෝෂ සහිත ද කිවහොත් ඉතාම වැදගත් සිද්ධීන් දෙකක් වූ වීර අලකේශ්වර රජු චීනයට අල්ලාගෙන යෑමත්, පුරුතුගීසීන් ලංකාවට පැමිණීමත් එහි දක්වා නොමැත. ඒ නිසා වෙනත් මූලාශ්‍රය සොයාබැලිය යුතු ය. රජුගේ කාලයේ රචිත දළදා සිරිතේ ද ඇත්තේ ද රජු කළ පුණ්‍ය ක්‍රියා පමණි. එහෙත් එහි (7.25) ශ්‍රී ලංකා දීපය එක්සත් කැරු’ යයි සඳහන් වේ. ඇතැම්විට කතුවරයා තම මාතෘකාව අනුව පමණක් ලියූ හෙයින් එසේ කෙටි සඳහනක් පමණක් කරන්නට ඇත.

පරාක්‍රමබාහු නම් රජෙකුගේ කාලයේ සිදු වූ ආක්‍රමණයක් ගැන තිසර සංදේශයේ ද වුත්තමාලා සංදේශයේ (පාලි) ද සඳහන් ය. දැනට බොහෝ විදුවතුන්ගේ පිළිගැනීම නම් මේවා හතර වන පරාක්‍රමබාහු රජු සිටි කුරුණෑගල සමයට නොව ඊට බොහෝ පසු කාලීන බව යි. කෙසේ වුව ද, ඉහත දැක් වූ කරුණු අනුව ඒ ගැන නැවත අධ්‍යයනයක් කිරීම අවශ්‍ය වේ. තිසර සංදේශයේ සඳහන් පරාක්‍රමබාහු 1360 පමණ රජ කළ පස වැන්නා බව ඩී.බී. ජයතිලක කියයි. කුමාරතුංග මුනිදාස අදහස් කරන්නේ ඒ 1400 පමණ ජීවත් වූ පරාක්‍රම ඈපා බව යි. මැන්දිස් රෝහණධීරට අනුව ඒ හය වන පරාක්‍රමබාහුට සම කාලීන 1430 පමණ සිටි රජ කෙනෙකි.

පැහැදිලිව ම තිසර සංදේශය ලියා ඇත්තේ ආක්‍රමණයක් ඇති වූ අවස්ථාවක ය. එහි 187 කවියෙහි කවියා දෙවිඳුන් යදින්නේ රජු වෙත කරුණා ඇස යොමුකර සතුරු සේනාවේ මානය බිඳ නැති වූ තේජස, දීර්ගායුෂ ආදී සියල්ල නැවත ලබාදෙන ලෙසයි. එහි තවදුරටත් කියැවෙන්නේ; රට රැකගත හැක්කේ සුදුසු රජුන් සිටියහොත් පමණි. දැන් විරාජමානව සිටින පරාක්‍රමබාහු රජු ජනතාව රැකගෙන රට එක්සත් කිරීමට වෙහෙසෙයි. එයින් වැටහෙන්නේ සතුරා දැනටමත් ජයග්‍රහණ ලබා ඇති බවයි. එසේ ම එක් කවියක (8) පැවසෙන්නේ දැතිගම්පුර දිස්න පැරකුම් රජු’ යනුවෙනි. එනම් රජු දැන් දැදිගම පෙනෙන්නට සිටියි. එය ඔහුගේ වාසස්ථානය නොවන බව එයින් පෙනේ. බ්සවගේ නම සුමිත්‍රා (188) ය.

තිසර සංදේශය ලියා ඇත්තේ සේන නම් අගමැති වරයෙකු (48) සිටි කාලයේ ය. රජුගේ නම පරාක්‍රමබාහු (8) ය. එකල සිටි අගමැති වරුන් ගැන ඇති සටහන් මෙසේ ය;

බුවනෙකබාහු 2 (1291-1325) = සඳහන් නොවේ
පරාක්‍රමබාහු 4 (1325-33) = සඳහන් නොවේ
බුවනෙකබාහු 3 = රජ කළේ දින 7ක් පමණි
විජයබාහු 5 (1333-44) = සඳහන් නොවේ
බුවනෙකබාහු 4 (1344-57) = සේන (නිකාය සංග්‍රහය 30)
පරාක්‍රමබාහු 5 (1357-60) = සිවල්කොළු (පැදුරුගල්පොත්ත අමුණ ලිපිය³)

තිසර සංදේශයේ සඳහන් පරාක්‍රමබාහු රජුගේ අගමැති සේන හෙයින් ඒ රජු පස් වන පරාක්‍රමබාහු විය නොහැකි ය. පස් වන පරාක්‍රමබාහු රජුගේ අගමැති සිවල්කොළු ය. ඒ නිසා සැකයෙන් තොරව තිසර සංදේශයේ සෙත් පතා ඇත්තේ හතර වන පරාක්‍රමබාහු රජුට බව නිගමනය කළ හැකි ය. ඒ අනුව තහවුරු වන්නේ හතර වන පරාක්‍රමබාහු රජුගේ කාලයේ දී ආක්‍රමණයක් සිදු වූ බව ය. දැන් ඉහතින් දැක් වූ අගමැති වරුන් මෙසේ නිගමනය කළ හැකි ය.

බුවනෙකබාහු 2 = සඳහන් ව නැත
පරාක්‍රමබාහු 4 = සේන
බුවනෙකබාහු 3 = සේන
විජයබාහු 5 = සේන විය යුතු ය
බුවනෙකබාහු 4 = සේන
පරාක්‍රමබාහු 5 = සිවල්කොළු

මේ අනුව, තිසර සංදේශය ලියා ඇත්තේ හතර වන පරාක්‍රමබාහු රජු ගේ (1325-33) කාලයේ දී බව තහවුරු වේ. එකල අගනුවර කුරුණෑගල විය. එහෙත් ඒ වන විට රජු සිටියේ දැදිගම යග දැදිගම යනු රාජකීයයන් විසූ නගරයකි. පළමු වන පරාක්‍රමබාහු රජුගේ උපන්ගම ද එයයි. ඒ නිසා සතුරා ක්‍රමයෙන් කුරුණෑගලට ළංවන විට රජු දැදිගමට පළා ගොස් ඇත. කවියා සතුරාගේ මානය බිඳින ලෙස දෙවියන් යදින්නේ එහෙයිනි. එහෙත් සතුරා අගනගරය යටත්කර ගැනීමෙන් නැවතුණේ නැත. සතුරාට අවශ්‍ය වූයේ රජු ඝාතනය කොට රට අල්ලා ගැනීම ය. රජු සිටියේ දැදිගම බව දැනගත් සතුරා දැදිගම දෙසට ද එන්නට විය. සතුරා පැමිණ ඇත්තේ කුරුණෑගල-මහනුවර පැරණි මාර්ගයේ ය. එම මාර්ගය පහසුවෙන් හඳුනාගත හැකිවන්නේ අම්බලම් උපයෝගී කරගැනීමෙනි. පොල්ගහවෙල සිට නුවර මාර්ගයේ පන්නලිය, යටපාවෙල, දේදුනුපිටිය වැනි අම්බලම් කිහිපයක් සිතියමේ ලකුණු කර ඇත.⁴ සතුරා කුරුණෑගල සිට පොල්ගහවෙලට අවුත් ඉන්පසු ප්‍රධාන මාර්ගයෙන් පැමිණ නැත්තේ, රජුගේ සේනා එහි රැකවල් ලා සිටි නිසා විය යුතු ය. ආක්‍රමණික සේනාවට ඇති ප්‍රධාන බාධකය නම් උස් ඉවුරු ඇති තරණයට අපහසු මහ ඔය යි. ප්‍රධාන මාර්ගයේ ආරක්‍ෂක කපොලු තිබුණ බවට සැකයක් නැත. ඒ නිසා සතුරා මහනුවර මාර්ගයේ සෑහෙන දුරක් ගියේ එහි බාධාවක් නොමැති බව දැනගෙන විය යුතු ය. ඒ අනුව, සුදුසු ස්ථානයක දී ගඟ තරණය කළ හැකි බව ඔවුන් කල්පනා කරන්නට ඇත. ඔවුන් තොරාගත්තේ නාරංබැද්ද ගම්මානයේ මහඔයට කුඩා ඔයක් එකතුවන දකුණු ඉවුරේ ස්ථානයකි. එහි උතුරු පස ඉවුරේ (වම් ඉවුරේ) ගල්තලාවක් ඇති අතර ඒ සථානයේ ගඟේ පළල අඩු ය. එහෙත් එය පෙනෙන්නේ ජලය අඩු කාලවල පමණි. එසේම අපහසු ඉවුර තරණය නොකර කුඩා ඔය දිගේ ගොඩට ආ හැකි ය. එහෙත් ඔවුන් නොදැන සිටි කරුණක් විය. එනම් දකුණු පස ඉවුරේ (දකුණු ඉවුරේ) ඔවුන් එගොඩවන තුරු රජුගේ සේනාව සැඟ වී සිටි බව ය. සතුරා නුවර පාරෙන් හැරී යන විට රජුගේ සේනාව දකුණු ඉවුර දිගේ සැඟ වී නොගියේ නම් නාරංබැද්දේ සටනක් සිදුවිය නොහැකි ය. බොහෝ විට සතුරා කුඩා ඔය දිගේ ගොඩට පැමිණෙන විට රජුගේ සේනාව ඔවුන් සමූලඝාතනය කරන්නට ඇත. ඒ වන විට ඔවුන් දැදිගමට යා යුතු දුරින් අඩක් ගමන්කර තිබිණ. එනම් ඔවුන් කුරුණෑගල සිට නාරංබැද්දට සැතපුම් 18 ගමන්කර තිබුණ අතර එහි සිට දැදිගමට යෑමට තිබුණේ තවත් සැතපුම් 16කි. තමන් දුර්වල ව සිටිය ද භූමියේ වාසිය උපයෝගි කරගනිමින් ජයග්‍රහණය කළ සටනක් ලෙස නාරංබැද්ද සටන හැඳින්විය හැකි ය.

නාරංබැද්ද සටනේ ජයග්‍රහණය

කලින් සඳහන් කළ වුත්තමාලා සංදේශය විමසීමෙන් සටන ජයග්‍රහණය කළ බව තහවුරු වේ. පාලි භාෂාවෙන් ලියැ වී ඇති එහි ද දැදිගම විසූ පරාක්‍රමබාහු රජෙකු ගැන කියැ වේ. බිසවගේ නම සුමිත්‍රා ය (19). ඒ අගරජු බව – රාජාධිරාජ – 17 වන ගාථාවේ සඳහන් ය. 27 වන ගාථාවෙන් සූර්ය වංශයට ධ‍්වජයක් බඳු රජු ජයගත් බව පැවසේ. එහි අවසාන 102 වන ගාථාවෙන් කැලණි විභීෂණ දෙවියන්ට රජු සුරකින ලෙස අයැදුමක් කෙරේ. ඒ අනුව, එය ලියා ඇත්තේ ජයග්‍රහණයෙන් පසුව ය.

මේ ජයග්‍රහණයෙන් පසුව දළදා පාත්‍ර ධාතුන්වහන්සේ ද මහා සංඝයා ද ශාසනය ද රැකුණ නිසා එය සිහිකිරීමට රජු විසින් සේල විහාරය හා පිරිවෙනක් ගොඩනඟා එයට ගම්වරයක් පිදුවේ ය. සෙල්ලිපියක් ද පිහිටුවී ය. එහෙත් බෙල් මහතා ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1890 දී පමණ එය කිය වූ පසු නිදන් සොරුන් (ගැමියන්) විසින් සෙල්ලිපියේ කොටසක් විනාශකර ඇත. අනතුරුව 90 වන දශකයේ පාර සංවර්ධනය කරන විට කොන්ත්‍රාත්කරු විසින් ඉහත සඳහන් කළ කුඩා ඔය හරහා බෝක්කුව ඉදිකිරීම සඳහා සෙල්ලිපිය පිහිටි ගල ද පුපුරවා කළුගල් ලබාගෙන තිබේ. ඒ නිසා සෙල්ලිපිය නැවත කියවා වැඩිදුර පර්යේෂණ කළ නොහැකි ය.

එහෙත් මෙම සෙල්ලිපියේ කොටසක් දඹදෙණිය කෞතුකාගාරයේ ‘නාරංබැද්ද සෙල්ලිපියේ කොටසක්’ යනුවෙන් ප්‍රදර්ශනය කර ඇත. එය පරිත්‍යාග කර ඇත්තේ, මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදලේ සේවය කළ, හමන්ගල්ලේ පදිංචි ලක්‍ෂමන් ගුණවර්ධන නම් මහතෙකි. ඒ මහතා පවසන්නේ වර්ෂ 1998 දී ඒ මහතාට මේ සෙල්ලිපිය ගැන දැනගන්නට ලැබී එහි ගොස් ඇළ පරීක්‍ෂා කිරීමේ දී එහි කොටසක් හමු වී රැගෙන ගොස් දඹදෙණිය කෞතුකාගාරයට භාරදුන් බවයි. මේ අනුව, මෙම වැදගත් සෙල්ලිපියේ තවත් කොටස් ඇළේ හා බෝක්කුවේ තිබෙන්නට හැකි බව ගුණවර්ධන මහතා පවසයි. ඒවා සොයාගන්නට කටයුතු කරන මෙන් පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවට දැන්වූව ද එය තවමත් ඉටු වී නැත.

නාරංබැද්ද සටනේ ප්‍රතිඵල

එම සටනෙන් සතර වන පරාක්‍රමබාහු රජු පරාජය වූයේ නම් පළායන්නට හෝ මියයන්නට සිදුවන්නට ඉඩ තිබිණ. එහි ප්‍රතිපලය වන්නට තිබුණේ නැවත අනුරාධපුර සමයේ අවසානයේ දී මෙන් රජරට හා ඊට අමතරව මායාරට ද දකුණු ඉන්දියාවට යටත්වීමට ය. මේ පරාජය නිසා ආර්ය චක්‍රවර්ති ගේ බලය නැවතත් උතුරට සීමා විය.

හතර වන පරාක්‍රමබාහු රජුගේ නාරංබැද්ද සටනින් දළදා පාත්‍රාධාතුන් ද සංඝයා ද සාසනය ද ආරක්‍ෂා විය. පරාක්‍රමබාහු පිරිවෙන ගොඩනැගිණ. රජු විසින් තුන්මහල් දළදා මැදුරක් ඉදි කළ බව කියන දළදා සිරිත දළදා වහන්සේට පුදපූජා පැවැත්වීම නීති සකස් කළ බව කියයි. දළදා සිරිත හා පන්සිය පනස් ජාතකය ලියැවුණේ මේ රජුගේ කාලයේ ය.

අස්ගිරි උපත නම් මූලාශ්‍රය මේ ආක්‍රමණය නිසා සිදු වූ වැදගත් සිද්ධීන් රැසක් විස්තර කර ඇත. ඒ අනුව අස්ගිරි විහාරයේ උපත සිදුවී ඇත්තේ මේ ආක්‍රමණය නිසා ය. කාලිංග මාඝගේ ආක්‍රමණය නිසා 1213 දී පමණ දිඹුලාගල මේධංකර හිමි ප්‍රධාන සංඝයා දඹදෙණියට වැඩියහ. උන්වහන්සේගේ ශිෂ්‍ය දිඹුලාගල දීපංකර හිමියන් අනුරාධපුරයේ ථූපාරාමය අතහැර යාපහුවට වැඩියහ. සුභ සෙනෙවියා උන්වහන්සේට යාපහුව අසල වලස්ගල පව්වේ විහාරයක් කරවීය. එතැන්පටන් වලස්ගලහි කළ විහාරය අස්ගිරි විහාරය බවට පත්විය. (පාලි අච්ඡ = වලසා)

දෙ වන බුවනෙකබාහු රජුගේ (1291-1325) කාලයේ දී දීපංකර හිමියන්ගේ ශිෂ්‍ය දිඹුලාගල බුද්ධරක්‍ඛිත තෙරුන් ප්‍රමුඛ සංඝ්‍යාට එම රජු විසින් අස්මඬලාවේ අභය සුන්දර විහාරය කරවීය. උන්වහන්සේ ද තම විහාරය අතහැර පැමිණියේ ආක්‍ෂාව පතා විය යුතු ය. අස්මඬලාව දැදිගමට කිලෝමීටර් 15ක් පමණ නැඟෙනහිරින් පිහිටා ඇත.

පසුව ආක්‍රමණය නිසා යාපහුව ද අනාරක්‍ෂිත විය. ජනයා කුරුණෑගලට පැමිණ එහි සිට ගවු 5ක් දුර සෙංකඩගල නම් ස්ථානයේ නුවරක් ඉදිකරන මෙන් රජුගෙන් ඉල්ලූහ. රජු සිය බෑණා වූ සිරිවර්ධන නම් කුමරා ලවා නුවරක් කරවා එහි සිට දුනු 500ක්⁵ මැන ආරණ්‍ය සේනාසනයක් කළේය. සිරිවර්ධන කුමරු කළ නිසා එය ශ්‍රී වර්ධන පුරය ලෙස ද හැඳින්වේ. දිපංකර හිමියන්ගේ තවත් ශිෂ්‍ය හිමිවරුන් පිරිසක් ආක්‍රමණ නිසා කුරුණෑගල ඇත්කඳ විහාරයට වැඩියහ. පසුව කුරුණෑගල ද ආරක්‍ෂා රහිත වන විට ඒ හිමිවරු ශ්‍රී වර්ධන පුරයට හෙවත් සෙන්කඩගල පුරට වැඩමවන ලදී. අස්මඬලාවේ මහණ ව සිටි රජුගේ මලනුවෝ සිවුරු හැර පරාක්‍රමබාහු නමින් සෙන්කඩගල රජවිය. ඒ වර්ෂ 1326 පමණ විය යුතු ය.

දැතිගම්පුර පරාක්‍රමබාහු

විද්වතුන් විසින් දැදිගම පරාක්‍රමබාහු වෙනම රජෙකු ලෙස වැරදියට හඳුනාගත්තේ ඉහතින් දැක් වූ විස්තර අනුව විශ්ලේෂණය නොකළ නිසා ය. මේ නිසා දැතිගම්පුර පරාක්‍රමබාහු යනු හතර වන පරාක්‍රමබාහු රජු ම බව තහවුරු වේ.

සංදේශ කාව්‍ය

ඉහත දැක් වූ විස්තර අනුව තිසර සංදේශය ලියැවෙන්නට ඇත්තේ ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1326 දී පමණ ය. ඒ නිසා එය ලංකාවේ පැරණිම සිංහල සංදේශ කාව්‍යය වේ. පාලි වුත්තමාලා සංදේශය ලියැවෙන්නට ඇත්තේ ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1327 පමණ දී ය. පොළොන්නරු චෝළ පාලනය සමයේ ලියැවුණු පාලි මහානාගකුල (මානාවුළු) සංදේශය ලංකාවේ පළමු සංදේශ කාව්‍යය වන අතර එය බුරුමයේ කාශ්‍යප තෙරණුවන් වෙත යැවුනකි.

සටහන: මේ ලිපියේ සඳහන් කරුණු බොහොමයක් මහාචාර්ය විනී විතාරණ විසින් ඉංග්‍රීසියෙන් පළ කළ TISARA SANDĒŚA නම් කෘතියේ, කර්තෘ විසින් ලියූ Identification of Dätigama Parākramabāhu නම් ඉංග්‍රීසි ලිපියක ඇතුළත් කර තිබේ.

පාදක සටහන්

¹ මූලාශ්‍රයේ මෙසේ සඳහන් ව නැති වුව ද වෙනත් රජෙකු පත්වීම නිසා එසේ විය යුතු ය.
² කොටනවා යනුවෙන් හඳුන්වන්නේ මරා දැමීම ය. යුධ භූමියක් නිසා එසේ විය හැකි ය. එහෙත් මේ නම් කෙසේ ඇති වී දැයි පැහැදිලි නැත.
³ Inscriptions of Ceylon Vol. VII, No. 16
⁴ විදානපතිරණ
⁵ විනය පිටකය අනුව සංඝ්‍යා විසිය යුත්තේ නගරයෙන් දුනු 500කට වඩා වැඩි දුරකිනි.

මූලාශ්‍රය

• තිසර සංදේශය, සංස්. ඒ.වී. සුරවීර සහ විමල විජයසූරිය 1991
• දළදා සිරිත, සංස්. පණ්ඩිත වැලිවිටියේ සෝරත හිමි, ඇම්.ඩී. ගුණසේන 1955
• නිකාය සංග්‍රහය, 1396, දේවරක්‍ෂිතාභිධානත ජයබාහු හිමි, බෞද්ධ සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානය, දෙහිවල 1997
• පූජාවලිය, 1266, බුද්ධපුත්‍ර ස්ථවිර, බෞද්ධ සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානය, දෙහිවල, 3 වන මුද්‍රණය 2007
• යාල්පාන වෛපවමාලය, මයිල්වාගනර් පුලවර්, පරි, කේ. එච්. ද සිල්වා,  රුහුණු පොත් ප්‍රකාශකයෝ, කොළඹ. 1999
• වුත්තමාලා සංදේශය, සංස්. බලන්ගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රී හිමි, මොඩර්න් ප්‍රකාශකයෝ 1996
• Cūḷavaṁsa,  Part I and II, Translated from Pāli to German by Geiger W., The English translation, Rickmers, c. Mabel.; Ceylon Government Information Department, Colombo, 1953
• Inscriptions of Ceylon, Vol. VII, ed. Sirimal Raṇawella, Archaeological Department of Ceylon, 2014
• Queyroz, The Temporal and Spiritual Conquest of Ceylon, Fernāo de Queyroz (1688 A.D.), Tr. from Portuguese by Fr. Perera S. G. Asian Educational Services reprint 1992

----------------------------------------------------------------------------------
මෙම ලිපිය 2019.09.12 දින www.archaeeology.lk/sinhala වෙබ් අඩවියේ ප‍්‍රකාශයට පත් විය.
---------------------------------------------------------------------------------