එල්.එම්. දිනේෂ් කුමාර විමලසේන
මූළ පද : පොලොන්නරුව, කන්දේගම, ප‍්‍රාකෘතික ශෛල සිතුවම්, උත්කීර්ණ (Engraving) ශිල්ප ක‍්‍රමය, සන්නිවේදන අර්ථ
1. අධ්‍යයන සංක්‍ෂිප්තය
පොලොන්නරුව දිස්ත‍්‍රික්කයට අයත් නැගෙනහිර පළාතේ අම්පාර දිස්ත‍්‍රික්කයට මායිම්ව ඇති පොලොන්නරු රාජධානි සමයේ දියුණු මට්ටමක පැවති බවට සාධක හමුවන කන්දේගම කන්දේ ස්වාභාවික පිහිටි ලෙන් සමූහයෙන් ලෙන් දෙකක ආදීවාසීන් හෝ ඊට පෙර ශ්රී ලංකාවේ වාසය කළ ප‍්‍රාග්ඓතිහාසික මානවයින් විසින් සිතුවම් කරන්නට ඇතැයි සැලකිය හැකි උත්කීර්ණ (Engraving) ශිල්ප ක‍්‍රමය මගින් සිදුකළ ප‍්‍රාකෘතික සිතුවම් ශෛලියක් විද්‍යමාන කෙරෙන සිතුවම් කීපයක් දැකගත හැකි වේ. මෙතෙක් ශ්රී ලංකාවේ ප‍්‍රාකෘතික ගුහා සිතුවම් වල හමුනොවන විශේෂ තේමාවක් සහිත ගල් ගුහාවක් හා ඊට යාබදව ඇති ප‍්‍රාකෘතික මෙන්ම වර්ධිත ලක්ෂණයන්ගෙන් හෙබි සිතුවම් ශේෂ ව පවතින ගල් ආවරණයක් ලෙස කාලපරාස දෙකක් නියෝජනය කරනු ලබන ස්ථාන දෙකක් හදුන්වා දීම මෙම පත‍්‍රිකාවෙන් අපේක්‍ෂිත අතර පුරාවිද්‍යාත්මක ප‍්‍රාථමික දෘෂ්‍ය මූලාශ‍්‍රයක් ලෙස ගැනෙන මෙහි අන්තර්ගත සිතුවම් වලින් හෙළිවන සන්නිවේදන අර්ථ පිළිබඳ කරුණු හෙළිකිරීම අරමුණ වේ. පහසුවෙන් සිතුවම් ඇඳීමට හැකි ගල් පෘෂ්ඨ තිබිය දී සැලකිය යුතු මට්ටමක ආයාසයක් දැරීමෙන් සිතුවම් නිර්මාණය කිරීමට ගත් උත්සහයක් කන්දේගම කන්ද ගල් ගේ දැකගත හැක. එහි ඇති සිතුවම් වල සංකීර්ණ ස්වභාවය මෙහි දී විශේෂයෙන් දැක්විය යුතු ය. මෙහි බිත්ති පෘෂ්ඨය පිරෙන ආකාරයෙන් සිතුවම් විහි දී පවතින අතර එම සිතුවම් සියල්ල ප‍්‍රාකෘතික ලක්ෂණයන්ගෙන් යුක්ත වේ.
2. අධ්‍යයන ක්ෂේත්රය හැඳින්වීම
ශී‍්‍ර ලංකාවේ මෙතෙක් අනාවරණය කොට ඇති ප‍්‍රාකෘතික ලක්‍ෂණ වලින් යුක්ත ගුහා සිතුවම් පවතින ස්ථාන වල ඇති සිතුවම් වලට වඩා ප්රාග් ඓතිහාසික මානව සමාජ ජිවිතය පිළිබඳ අවබෝධ කරගත හැකි සිමීත සාධක අතික‍්‍රමණය කරනු ලබන විශේෂ සන්නිවේදනය අර්ථ සපයන සිතුවම් අන්තර්ගත ස්ථානයක් ලෙස කන්දේගම කන්ද හඳුන්වාදිය හැක. ප‍්‍රාකෘතික ශෛල සිතුවම් යනු, සංකේත විශේෂයකි. ලේඛනය බිහිවීමට පෙර නිර්වාචික සන්නිවේදනය සිදු වූයේ සංකේත මගිනි. අදහස් හා හැගීම් ප‍්‍රකාශනය කිරීමේ මාධ්‍යයක් ලෙස ප්රාග් ඓතිහාසික මානවයා සිතුවම් නිර්මාන කළෝය. මෙතෙක් හමු නොවූ තේමා භාවිතය, වස්තු විෂයය මෙන්ම ශිල්පීය ඥානය කන්දේගම කන්ද ගුහා සිතුවම් වලින් හඳුනාගත හැකිය. පුරාවිද්‍යා විෂයය ක්ෂේත්රය පෝෂණය කරනු ලබන ප‍්‍රාථමික දෘෂ්‍ය මුලාශ‍්‍රයක් ලෙසත්, චිත‍්‍රකලා ඉතිහාසය හා ශ්රී ලාංකේය ආදි මානව සන්නිවේදනය හදුනා ගැනීමේ මෙවලමක් ලෙසත් කන්දේගම කන්ද සිතුවම් වැදගත් වේ. ශි‍්‍ර ලංකාව යටත් විජිතයක්ව පැවති සමයේ ප‍්‍රාකෘතික ශෛල චිත‍්‍ර ගවේෂණය කළ යුරෝපීය ජාතීන් විසින් ශී‍්‍ර ලංකාවේ ප්රාග් ඓතිහාසික මානවයාගේ විඥානය යුරෝපීය ප්රාග් ඓතිහාසික මානවයාට සාපේක්‍ෂව පහළ මට්ටමක පවතින බවට මතයක් ගොඩනගා තිබිණි. නමුත් ශී‍්‍ර ලංකේය ප්රාග් ඓතිහාසික මානවයා ගේ ශිල්පිය නිපුණතාව හා විඥානය එම පැහැදිලි කිරිම් වලට වඩා උසස් තලයක පිහිටන බව හෙළි කිරිමට ඇති ප‍්‍රබල සාධකයක් ලෙස කන්දේගම කන්ද ගල් ගේ සිතුවම් ඉදිරිපත් කළ හැක.
3. ක්ෂේත‍්‍රයේ මූලික අධ්‍යයනය
ශ්රී ලංකාවේ ප‍්‍රථම පුරාවිද්‍යා කොමසාරිස් වන එච්. සී. පී. බෙල් ගේ 1897 වාර්ෂික පාලන වාර්තාවෙන් ශ්රී ලංකාවේ මුලින් ම සොයාගත් ප‍්‍රාකෘතික ශෛල සිතුවම් ඇති කොනත්තේගොඩගල ගල් ගේ කන්දේගම කන්දේ ස්ථානගත වන බව දක්වා තිබේ. කන්දේගම කන්ද හෙක්ටයාර 1,800 ට වැඩි භූමි ප‍්‍රමාණයක විහිදෙන බටානේ හෙළ, අරාවේ හෙළ, දානිගල කන්ද ආදී කඳු පන්ති ගණනාවකින් සැදුම් ලද්දකි. මෙම සියලු කඳු පන්ති කන්දේගම කන්ද නමින් එකම කන්දක් ලෙස නම් කරන්නට ඇතැයි විශ්වාසයක් පවතී. අද්‍යතනයේ කන්දේගම කන්ද ආශී‍්‍රත ප‍්‍රදේශය තුළ ආදිවාසී ජනාවාස දැකගත නොහැකි වුවත් වර්ෂ 1897 න් මෙපිට කාලය තුළ පවා ආදීවාසී ජනාවාස ඒ ආශ‍්‍රීතව තිබු බව හෙළි වේ.
කන්දේගම සෙල්ලිපියේ දානීගල යන නමින් ද, ආරාම කෝටියක් පැවති බව අරුත්දෙන කොට්ටියාරම්පත්තුව යන නමින් ජනප‍්‍රවාදයේ ද, අන්තර් ගංගා කලාපීය ප‍්‍රදේශය යන නමින් ප‍්‍රාථමික ලිඛිත මූලාශ‍්‍රයක් වන මහාවංශයේ ද සඳහන් වන්නේ කන්දේගම කන්ද හා ඒ අවට ප‍්‍රදේශය බව අනාවරණය විය. ජනප‍්‍රවාද තොරතුරු වලට අනුව කන්දේගම කන්ද ආශී‍්‍රත ප‍්‍රදේශය රාවණා යුගය නියෝජනය කරනු ලබයි. ක්ෂෙත්‍රය අවට ස්වාභාවික ලෙන් රැසක් පිහිටා තිබෙන අතර පුර්ව ආරාමික භික්ෂුන් වාසය කළ ක‍්‍රිස්තු පූර්ව 3 වැනි සියවස පමණ කාලය නියෝජනය කරන බ‍්‍රාහ්මීය අක්‍ෂර සහිත කටාර කෙටූ ගල් ලෙන් හඳුනාගත හැක. කූටකන්ත තිස්ස (ක‍්‍රි.පූ. 42-20) රජ දවස සිට මහසෙන් (ක‍්‍රි.ව. 276-302) රජ දවස දක්වා විවිධ රජවරුන්ගේ පාලනය යටතේ සංවර්ධනය වූ දානගල ක‍්‍රිස්තු පූර්ව 3 වැනි සියවසට පෙර නාග ගෝත‍්‍රික ජනයාගේ වාස භූමියක්ව පැවති බව සනාථ කෙරෙන නාග රූප සහිත මැටි මෙවලම් කිහිපයක් ක්ෂේත්රය අවටින් හමුවි තිබේ. ක‍්‍රිස්තු පූර්ව 3 වැනි සියවසට පූර්වයේ ප්රාග් ඓතිහාසක යුගය නියෝජනය කරනු ලබන පුරාවිද්‍යාත්මක ප‍්‍රාථමික දෘශ්‍ය මූලාශ‍්‍රයක් ලෙස කන්දේගම කන්ද ගල් ගේ සිතුවම් හඳුනාගත හැක.
4. ස්ථානගතවීම
ශ්රී ලංකාවේ උතුරු මැද පළාතේ, පොලොන්නරුව දිස්ත‍්‍රික්කයේ, දිඹුලාගල ප‍්‍රදේශීය ලේකම් කොට්ඨාසය තුළ කන්දේගම ග‍්‍රාමසේවා වසම පිහිටා තිබේ. පොලොන්නරුවේ සිට දිඹුලාගල පසු කොට හා මහියංගනයේ සිට දෙහිඅත්තකණ්ඩිය පසු කොට අරලගංවිල ට පිවිස කි. මී. 8ක් පමණ දම්මින්න පසු කොට ගිය තැන කන්දේගම ධනංජය රජමහවිහාර භූමිය පිහිටා තිබේ. අම්පාර මහඔය නගරයේ සිට අරලගංවිල මාර්ගය ඔස්සේ මෙම විහාර භූමියට ප‍්‍රවේශවීමේ හැකියාවක් ද පවතී. ධනංජය රජමහා විහාරයේ සිට උතුරු දෙසට වැටී ඇති අඩිපාරක් ඔස්සේ කන්දේගම කන්ද ශෛල සිතුවම් පවතින ස්ථානයට ප‍්‍රවේශ මාර්ගය වැටී තිබේ. අධ්‍යනයට ලක්වන ක්ෂේත්රය නිරපේක්‍ෂ වශයෙන් උතුරු අක්ෂාංශ 7’.42’ 277’ හා නැගෙනහිර දේෂාංශ 81’.13’ 251’ පමණ ස්ථාන ගතවීමක් සටහන් වෙයි. සිතුවම් සහිත ගල් ගුහාව හා ගල් ආවරණය පිහිටා ඇත්තේ කන්දේගම කන්ද මුදුනේ වන අතර ගමන් කළ යුත්තේ දුෂ්කර ගිරි දුර්ග මාර්ගයක් ඔස්සේය. දශක තුනකට අධික කාලයක් පැවති යුද්ධය නිසා අධි ආරක්‍ෂිත කලාපයක් ලෙස නම් කර තිබූ මෙම ප‍්‍රදේශය තුළ වනඅලි බහුල ව වෙසෙති. විහාරාධිපති පුජ්‍ය මාවනැල්ලේ සිරසාලංකාර හාමුදුරුවන් ගේ උපදෙස් හා මඟපෙන්වීම නිසා බාධක රැසක් මඟ හැර ගමනාන්තයට ලඟාවීමට හැකි විය.
5. පුර්ව අධ්‍යයනය
අඛණ්ඩව පරිණාමය වන මානව සමාජ ක‍්‍රමය තුළ පරිණාමය නොවු හෝ පරිණාම කි‍්‍රයාවලියේ අතරමඟ නතර වු සරල ජන සමාජයන්ට අයත් මානවයින් ප්රාග් ඓතිහාසික මානවයින් ලෙස හඳුනා ගැනේ. යථාර්තය හා මිත්‍යාව අතර වෙනස පිළිබඳ හැගීමෙන් තොර, අගමික දෘෂ්ටියක් මත කි‍්‍රයා නොකළ, අභිචාරාත්මක සංකල්ප වලට වැඩි නැඹුරුවක් දැක් වු, ලිඛිත භාෂාවක් විධිමත් අර්ථ ක‍්‍රමයක් නැති සංචාරක දිවිපෙවතක් ගතකළ ප්රාග් ඓතිහාසික මානවයා සිමිත අවශ්‍යතා කිහිපයක් අතුරෙන් සන්නිවේදනය ද මුලික කොට තම දෛනික ජීවිතය පවත්වා ගෙනයනු ලැබේ. වත්මන් දියුණු තාක්ෂණික ලෝකයේ ජීවත් වන ජනයාට සන්නිවේදනයේ අවශ්‍යතා සපුරා ගැනීමට හැකි ක‍්‍රමෝපායන් ගණනාවක් තිබුණත් ප්රාග් ඓතිහාසික යුගයේ විවිධ අවධීන් වල ජීවත් වු මානවයින්ගේ සන්නිවේදනය සීමා මායීම් වලින් කොටු වී තිබුණි. පැවැති සන්නිවේදන සීමා අතික‍්‍රමණයේ ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස ප්රාග් ඓතිහාසික මානවයන්ගේ තාවකාලික වාසභූමි වු ගල්ගුහා (Rock Cave) හා ගල් ආවරණ (Rock Shelter) වල සරල ශිල්පීය ක‍්‍රමයක් මගින් රේඛා කුරුටු සිතුවම් නිර්මාණය කළහ. මෙම සිතුවම් වල අන්තර්ගතය විශ්ලේෂණය කිරීමෙන් එහි ගැබ්ව පවතින සන්නිවේදන අර්ථ අවබෝධ කරගත හැකි අතර ඒවා ප‍්‍රාකෘතික ජන සමාජ හඳුනා ගැනීමේ ප‍්‍රාථමික දෘෂ්‍ය මුලාශ‍්‍රයක් ද වේ. ශී‍්‍ර ලාංකේය ප‍්‍රාකෘතික ජන සමාජයකට අයත් ලෙස සලකනු ලබන වැදි ජනයා සහ එම වැදි ජනයා ගේ මුතුන් මිත්තන් විසින් අදින ලද සිතුවම් වැදිගුහා චිත‍්‍ර, ශෛල චිත‍්‍ර (Rock Arts), ප‍්‍රාථමික චිත‍්‍ර (Primitive Arts) ප‍්‍රකෘතික කලා, ප්රාග් ඓතිහාසික කලා (Pre-historic Arts), යන විවිධ නම් වලින් හැදින්වේ. පී.ඊ.පී. දැරණිගල විසින් වර්ෂ 1954 දී මෙම සිතුවම් වල ශිල්පීය තාක්‍ෂණය හා වස්තුවිෂය පදනම් කොට මුල් (Early), මධ්‍ය (Midlle) හා පසු (Late) කාලීන සිතුවම් ලෙස වර්ග කළේය. විධිමත් අධ්‍යයනයකින් පසු නැවත යුග පහක් යටතේ ප‍්‍රාකෘතික ශෛල සිතුවම් වර්ග කරන ලදී.
ප්රාග් ඓතිහාසික යුගය (Pre Historic) අදට පෙර 28000 – 2600 පමණ.
ප්‍රෝටෝ ඓතිහාසික යුගය (Proto Pre Prehistoric) අදට පෙර 2600-2300 පමණ
පැරණි ඓතිහාසික යුගය (Early Proto Prehistoric) අදට පෙර 2300-2000 පමණ
ඓතිහාසික යුගය (Historic) අදට පෙර 2000 – 1800 පමණ
නව ඓතිහාසික යුගය (Late Historic) අදට පෙර 1800ත් මෙපිට
එක් එක් අවධියේ භාවිත ශෛලීයේ, ශිල්පීය ක‍්‍රමයේ, සායම් හෝ වර්ණ සංයෝජනයේ විවිධත්වය, වස්තුවිෂය හා තේමා භාවිතය අතර ඇති වෙනස්කම්, හරස් සංස්කෘතික කලා ආභාස මෙම කාලනිර්ණයට පදනම සපයයි.
අන්‍ය කලා සම්ප‍්‍රදායයන් මෙන් සිතුවම් කලාව පුරාවිද්‍යාත්මක ප‍්‍රාථමික දෘෂ්‍ය මුලාශ‍්‍රයක් ලෙසත්, පුද්ගල විඥානය අවබෝධ කරගත හැකි මිනුම් දණ්ඩක් ලෙසත් සන්නිවේදන මාධ්‍යක් ලෙසත් ගතහැකි බව බොහෝ උගතුන් අදහස වී තිබේ. ශී‍්‍ර ලංකාවේ ප‍්‍රාකෘතික ශෛල චිත‍්‍ර ඇති ගල් ගුහා හා ගල් ආවරණ 49කි. එම ස්ථාන වල පවතින සිතුවම් ප්රාග් ඓතිහාසික යුගයට අයත් යැයි තහවුරු කොට නැත. වර්තමානය වනවිට පුරාවිද්‍යා අධ්‍යනයට යොමු වී ඇති ස්ථාන සංඛ්‍යාව 17ක් බව මාහාචාර්ය රාජ් සෝමදේව හෙළිකරයි.
ශී‍්‍ර ලංකාවේ චිත‍්‍ර කලාව පිළිබඳ සිදුකළ පර්යේෂණ වලට පාදක වුයේ කි‍්‍රස්තු වර්ෂ 5 වැනි ශතකයට අයත් සිතුවම් බව පෙනීයන කරුණකි. මහින්දාගමනයත් සමඟ ඇති වු නව ප‍්‍රබෝධය නිසා සම්භාව්‍ය චිත‍්‍ර කාලවක් පිළිබඳ අධ්‍යයනයට අවධානය වැඩි විය. ශී‍්‍ර ලංකාවේ ප‍්‍රාකෘතික ශෛල චිත‍්‍ර පිළිබඳ මුල් කාලීන වාර්තා සපයන ලද්දේ ජොන් ස්ටිල්, එච්.සී.පී. බෙල්, ආර්.එල්. ස්පිට්ල් වැනි යුරෝපීය ජාතීන් විසින් දුෂ්කරතා වලට මුහුණ දෙමින් සිදුකළ ගවේෂණ මගිනි. සිතුවම් පැහැදිළිව ඡායාරූපගත කිරීමට පහසුකම් නොවු අතර නොයෙක් ප‍්‍රදේශ වලින් හමු වු සිතුවම් වල අන්තර්ගතය පිළිබඳ සන්සන්දනාත්මක විග‍්‍රහයකට යොමු වුයේ නැත. ශී‍්‍ර ලාංකේය ප්රාග් මානවයා සිතුවම් ඇඳ ඇත්තේ දඩයම සාර්ථක කර ගැනීම සහ අභිචාරාත්මක සංකල්පය මත බව යුරෝපය තුළ මතයක් ගොඩනැගී තිබේ. මෙරට යටත් විජිතයක්ව පැවත නිදහස ලැබීමෙන් පසු ඇති වු නව පිබිදීමත් සමග ජනයා තුළ වර්ධනය වෙමින් පැවති හැඟීම වුයේ අධිරාජවාදීන්ට වඩා ශ්‍රේෂ්ඨ අතීතයක් මෙරට ස්ථාපිතව තිබු බවයි. දාගැබ්, සදකඬපහන, සෙල්ලිපි, බිතුසිතුවම් ආදි වර්ධිත අවස්ථා රටේ ශ්‍රේෂ්ඨත්වය විදහාපැමට මතුකර දැක්වීය. ජාතික මානසිකත්වය හැකිතාක් වේගයෙන් ගොඬනගන තේමා ඉතිහාසයෙන් සොයා ගැනීමට අවශ්‍ය විය. මෙබදු හේතු ගණනාවක් නිසා ශී‍්‍ර ලාංකේය ප‍්‍රාකෘතික ශෛල චිත‍්‍ර වලට හිමිවිය යුතු නිසි තැන අහිමි විය. වත්මන් ලෝකයේ පොදු පිළිගත් මතය වී ඇත්තේ ප‍්‍රාකෘතික ශෛල චිත‍්‍ර එම යුගයේ මිනිසුන්ගේ සමාජ සංස්කෘතික හා අධ්‍යාත්මික ජීවිතය පිළිඹිබු කරන නිර්වාචික සන්නිවේදනයේ සංකීර්ණ ප‍්‍රකාශන බවයි.
6. විෂයයික හා න්‍යායාත්මක රාමුව
ප‍්‍රාකෘතික ශෛල චිත‍්‍ර පිළිබඳ මුල්ම අධ්‍යයයන සිදු කොට ඇත්තේ යුරෝපයට අයත් රටවල පවතින ගුහා ආශ‍්‍රයෙනි. ස්පාඤ්ඤයේ අල්ටමීරා, මෙරෙල්ලා දෙලා, උතුරු ස්පාඤ්ඤයේ කෝගුල් ගුහාව, ප‍්‍රංශයේ ලැස්කෝ, දොරදොන් හා මැගිලින් ගුහා වෙත්, මධ්‍යම පීරනිස් කදුවල පිහිටි ට්‍රොයිස් ප‍්‍රයිස් ගුහාවෙත් ඇති සිතුවම් ප්රාග් ඓතිහාසික යුගය පිළිබඳ පැහැදිළි චිත‍්‍රණයකට සාක්‍ෂි සපයයි. අපි‍්‍රකාවේත්, ඕස්ටේ‍්‍රලියාවේත්, ඉන්දියාවේ බිම්බෙත්කා (Bhimbetka) ප‍්‍රදේශයේ පිහිටි ගුහා ආශී‍්‍රතවත්, ශී‍්‍ර ලංකාවේ කෑගල්ල දිස්ති‍්‍රකයට අයත් දොරවක කන්ද හෙවත් ඇතාබැඳි ලෙනේත් ඇති සිතුවම් පුරාවිද්‍යා අධ්‍යනයට ලක් වී ඇති අතර ඒවා ප්රාග් ඓතිහාසික යුගය නියේජනය කරන බව තහවුරු කරගෙන ඇත. තන්තිරිමලේ, බිල්ලැව, රජගල කන්ද, මෑත කාලීන ව පඩිවෙට්ටුමෙලෙයි… ආදී ශි‍්‍ර ලංකාවේ ප‍්‍රාකෘතික ශෛල චිත‍්‍ර ඇති ස්ථාන හදුනාගෙන ඇත. මේ අතර ලෝකයේ එක් එක් ප‍්‍රදේශ වලට අනන්‍ය වූ සිතුවම් ශෛලීන් දැකගත හැක. මෙවන් පසුබිමක් තුළ කන්දේගම කන්ද ප‍්‍රාකෘතික ශෛල චිත‍්‍ර පිළිබඳ ලොවට හෙළි කිරීම වැදගත් බව පෙනීයයි. මෙතෙක් බෝහෝ ප‍්‍රාකෘතික ශෛල චිත‍්‍ර පිළිබඳ කරන ලද අධ්‍යයන පුරාවිද්‍යා විෂය ක්ෂේත්රය ආවරණය වන පරිදි සිදුකොට ඇති බව පෙනීයන කරුණකි. ජනසන්නිවේදන බහුවිෂයික පදනමක් සහිත විෂයක් වන අතර පුරාවිද්‍යාවෙන් ද එය පෝෂණය ලබයි. මෙම අධ්‍යයනයේ දී කන්දේගම කන්ද ප‍්‍රාකෘතික ශෛල චිත‍්‍ර පිළිබඳ වැඩි වශයෙන් සන්නිවේදනාත්මක හා සංස්කෘතිකාර්ථයයෙන් විශ්ලේෂණය කිරීමට අපේක්‍ෂිතයි.
7. අධ්‍යයන ක‍්‍රමවේදය
පර්යේෂණයේ දත්ත එක්රැස් කිරිමේ දී ප‍්‍රාථමික හා ද්විතීක මුලාශ‍්‍රයන් භාවිත කරමින් විෂය ප‍්‍රවීනයන් සමග සම්මුඛ සාකච්ඡා කිරීමත්, ක්‍ෂේත‍්‍ර ගවේෂණය මගින් දත්ත රැස්කිරීමත් මුලික ව සිදුකරන ලදී. සන්නිවේදන පර්යේෂණ වල දී රූප (Visual) වලින් ධ්වනිත කෙරෙන අර්ථ නිරීක්‍ෂණය සඳහා අන්තර්ගත විශ්ලේෂණය (Content Analysis) භාවිත කරනු ලබයි. මේ පිළිබද ඇති ආතර් බර්ගර් ගේ විග‍්‍රහය උපයෝගී කරගනු ලැබේ. ප‍්‍රාකෘතික ශෛල චිත‍්‍ර ප්රාග් ඓතිහාසික යුගයේ නියෝජනයක් ලෙස පුරාවිද්‍යවේ කාලනිර්ණ වල දැක්වේ. ජනසන්නිවේදනයේ දී අදහස් ප‍්‍රකාශනය විග‍්‍රහ කිරීමට භාවිත කෙරෙන අන්තර්ගත විශ්ලේෂණ ක‍්‍රමවේදයට ප්රාග් ඓතිහාසික හෝ නුතන ආදී වශයෙන් කාල පරාසයන් අදාළ නොවේ. අන්තර්තයේ වර්ණ, රේඛා, හැඩතල, රූප සංරචනා හා සංඥ ආදිය අවධානයට ගැනේ.
8. අරමුණ
කථිත භාෂාවක් නොතිබු ප්රාග් ඓතිහාසික යුගය තුළ සිමීත සන්නිවේදනය ක‍්‍රමවේද භාවිත කළ ශ්රී ලාංකේය ප්රාග් ඓතිහාසික මානවයා ශෛල සිතුවම් නිර්මාණය කරමින් සම කාලීන ලෝකයේ වෙනත් පෙදෙස් වල ජීවත් වූ මානවයන්ට වඩා වෙනස් නිර්මාණශීලී සන්නිවේදන උපක‍්‍රම භාවිත කළ බව අනාවරණය කිරීම අරමුණ වේ.
9. කන්දේගමකන්ද ආශි‍්‍රතව අනාවරණය වන ප‍්‍රාකෘතික ශෛල සිතුවම්
කන්දේගම කන්ද මුදුනේ ගල් ගුහාවක හා ගල් ආවරණයක ප‍්‍රාකෘතික ශෛල සිතුවම් අන්තර්ගත වේ.
9.1 කන්දේගමකන්ද ගල්ගෙය
ගල් ගුහාවක් (Rock Cave) ලෙස හදුනාගත හැක. බටහිර දිශාවට මුහුණලා ස්වාභාවිකව පිහිටි ගල් දෙකක් අතරින් පිවිසිමේ දොරටුව පිහිටා තිබේ. වන සතුන්ගෙන් ආරක්‍ෂා සහිත ස්වාභාවික පිහිටීමක ලක්‍ෂණ ගුහාව තුළ දක්නට ලැබේ. දැනට සුරක්‍ෂිත වී ඇති සිතුවම් වල අංකිත (Digital) ඡායරූප දක්වා අැත. මෙලෙස වස්තුවිෂය වු සියලු සිතුවම් උත්කීර්ණ (Engraving) ශිල්ප ක‍්‍රමය මගින් කළ නිර්මාණ වේ. සමස්ත සිතුවමේ ප‍්‍රධාන වස්තුවිෂය ලෙස සැලකිය හැකි සිවුපා සත්ත්වයා ගේ බාහිර රේඛා සටහන් වල සුදු වර්ණය පැවති තැවරූ බවට ශේෂ වු සාධක සිතුවම තුළ පවතී. සත්ත්වයගේ ශරීරයේ විසිරුණු රේඛා දක්නට ලැබේ. සත්ත්වයාට පසුබිමේ V හැඩයේ සංකේත රාශියක් මගින් නිරූපනය කිරීමට උත්සහ කරන්නට ඇත්තේ ස්වාභාවික පරිසරය යැයි උපකල්පනය කිරීම යුක්ති යුක්ත වේ.
9.2 කන්දේගම කන්ද ගල් ආවරණය (Rock Shelter)
මෙම සිතුවම් සහිත ස්ථානය ගල් ගෙයට යාබදව පිහිටා තිබේ. මෙහි යුග දෙකක් නියේජනය කරනු ලබන සිතුවම් අන්තර්ගත වේ. දකුණු හා වම් ගල් බිත්ති දෙකේ ම මෙම සිතුවම් දක්නට ලැබේ. වර්ධික ලක්‍ෂණ සහිත සිතුවම් අල්ප උත්ත ලෙස නිර්මාණය කර ඇති අතර එය වම්පස ගල් පෘෂ්ඨයේ ස්ථානගත කොට තිබේ. සළුපිළි ඇඟලාගත් ප‍්‍රභූ පැලන්තියේ පුද්ගල රූපයක් ලෙස උපකල්පනය කළ හැක. ස්වාභාවික හේතු හා මානව ක‍්‍රියාකාරකම් නිසා පියවි ඇසට හදුනාගත නොහැකි ලෙස විනාශ වෙමින් පවතී. මෙම සිතුවමට අමතරව ප‍්‍රාකෘතික සිතුවම් ශෛලියෙන් යුත් කුරුටු මානව රූපයක්, ඊ තලයක්, ගල් ආයුධයක්, ඪ හැඩයේ සංකේත දැකගත හැක.
10. ප‍්‍රාකෘතික ශෛල සිතුවම් අතර කන්දේගම කන්ද ශෛල සිතුවම් වල විශේෂත්වය
ලංකාවේ ප‍්‍රාකෘතික ශෛල සිතුවම් වල වස්තුවිෂය ලෙස මානව රූප, සත්ත්ව රූප, ස්වභාවික වස්තු, අදහස් ප‍්‍රකාශ නොවන ඡ්‍යාමීතික රූප මෙන් ම දෛනික ජීවිතයේ භාවිත මෙවලම් යොදාගෙන තිබේ. යුරෝපය, ඕස්ටේ‍්‍රලියාව, ඉන්දියාව ආදී ලෝකයේ වෙනත් රටවල තත්ත්වය ද ඊට වෙනස් නොවේ. සෑම කලාවකටම එයට ම අනන්‍ය වු කෘත්‍යයක් පවතී. ලංකාවේ ප‍්‍රාකෘතික ශෛල චිත‍්‍ර වල කෘත්‍යයන් පිළිබඳ විවිධ විද්වතුන් නොයෙකුත් අදහස් ප‍්‍රකාශ කර ඇත. වැදි කාන්තාවන්ගේ පාළුව කාන්සිය මඟ හරවා ගැනීමට සිතුවම් ඇදි බව 1911 දී සෙලිග්මාන් යුවළ විසින් වැදි සමාජ පිළිබඳ කළ පර්යේෂණයෙන් අනාවරණය කරයි. සතුන් හා මිනිසුන් අතර පවතීන සම්බන්ධතාව නිරූපනය කිරීම මෙම සිතුවම් වලින් ධ්වනිත වන බව පී.ඊ.පී. දැරණියගල සඳහන් කරයි. ප‍්‍රාකෘතික වැසියන් තුළ පැවති අභිචාරාත්මක සංකල්ප සඵල කර ගැනීම සඳහා මෙම චිත‍්‍ර ඇදි බවට විශ්වාසයක් පවතී. ප‍්‍රංශ ජාතික මානව විද්‍යාඥ Andre Leroi Gourhan ගේ අදහස Hunting Magic හෝ Killing Magic යන්නයි. මෙම අදහස අභිචාරාත්මක සංකල්පය තුළ ගැබ්ව පවතී. විවිධ අර්ථකථන පදනම් කොට රොබට් ඈෂ් (Robert Ascher) විසින් පිළිගත හැකි අදහසක් ඉදිරිපත් කොට තිබේ. සතුන් හා මිනිසුන් අතර පවතින අනේ්‍යාන්‍ය යැපීම (Interdependence) මෙම සිතුවම් වලින් අර්ථ ගැන්වෙන බවයි. ගල් පෘෂ්ඨයක ඇදි සිතුවමක් විශ්ලේෂණය කිරීමේ දී එහි අන්තර්ගත එක් එක් වස්තුවිෂය පාදක කොට විවිධ අර්ථ සැපයිම සිදුකෙරේ. එක ම සිතුවමක් ලෙස සමස්ත සංරචනයම පාදක කොට අර්ථ විග‍්‍රහ සැපයු අවස්ථා සුලබ නොවේ. නමුත් කන්දේගමකන්ද ගල් ගේ පවතින සිතුවමේ එක් එක් වස්තුවිෂය ව්‍යුක්ත කොට විග‍්‍රහ කළ නොහැකි සංකීර්ණ ස්වභාවයකින් යුක්ත වේ. සිතුවමේ පසුබිම තුළ සංකීර්ණ ලෙස විහිදුණු රේඛා සටහන් මගින් පරිසරය නීරූපනය කොට වඩාත් සිතට සමීප වු මුවෙකු ලෙස සැලකිය හැකි සිවුපාවෙකු එම පරිසරය තුළ සිටින අකාරය ප‍්‍රකාශ කිරීමට යොදාගත් සන්දේශයක් ලෙස කන්දේගම කන්ද ගල් ගේ සිතුවම උපකල්පනය කළ හැක. සමස්ත සිතුවමට වස්තුවිෂය කරගෙන ඇත්තේ එක් සතෙකු පමණි. එම සත්ත්වයා සංරචනය තුළ පොළොව මට්ටමට සමීපව ස්ථානගත කොට තිබේ. V හැඩයේ සංකේත මෙහි පසුබිම නිර්මාණයට පදනම සපයන අතර ගස් වල පත‍්‍ර එම හැඩයෙන් නිරුපණය කළ බව අධ්‍යයනයේ දී අනුමාන කළ හැක. බිත්ති පෘෂ්ඨයේ සිතුවම නිර්මාණය කළයුතු රාමුව පිළිබඳ මනා අවබෝධයකින් හෙබි මෙම මානවයා නොවිසිරුණු ඉලක්කගත වපසරියක් තුළ වස්තුවිෂය පිහිටුවීම සිදු කරයි.
මෙම සිතුවම තුළ නිරූපිත සත්ත්වයා ගේ ශරිර අභ්‍යන්තරය තුළ රේඛා දක්නට ලැබුනත් එමගින් ඇට සැකිල්ල නිරූපනය කළා යැයි අනුමාන කළ නොහැක. සතෙකු ගේ අභ්‍යන්තර ඉන්ද්‍රයන් නිරූපනය කිරීම පිළිබඳ වැදගත් සාධක ඉන්දියාවේ බිම්බෙත්කා, ඕස්ටේ‍්‍රලියාවේ කාන්හැම් ප‍්‍රදේශයෙන් හමු වේ. අධ්‍යනයට ලක්වන සිතුවමේ පසුබිම මුලින් නිර්මාණය කොට ඒ මතම පසුව සත්ත්වයාගේ රූපය ස්ථානගත කරන්නට ඇත. සමස්ත සිතුවමේ වර්ණ තැවරීම කර ඇත්තේ සත්ත්වයා නිරූපිත රේඛා සටහන් වල පමණි. මෙම වර්ණ ගැන්වීමේ විශේෂත්වය වන්නේ සිතුවම තුළ සත්ත්වයා ගේ රූපය මතුකර පෙන්වීමට ගත් උත්සහයයි. ලංකාවේ ප‍්‍රාකෘතික ශෛල චිත‍්‍ර ඒක වර්ණ (Monochrome) ස්වරූපයෙන් නිමවා තිබිම විශේෂත්වයකී. වර්ණ කිහිපයක් සහිත ප‍්‍රාකෘතික ශෛල සිතුවම් ද ලංකාවේන් හමුවී තිබේ. කන්දේගම කන්ද ගල් ගේ සිතුවම තුළ දක්නට ලැබෙන්නේ සුදු වර්ණය පමණක් යෙදු (Monochrome) ස්වරූපයයි. සිතුවමේ එක් පසෙක ගල් ආයුධයක් අන්තර්ගත වුවත් දඩයම් කිරීමේ අරමුණක් සන්නිවේදනය නොවේ. මෙම සමස්ත සිතුවම උත්කීර්ණ කිරීම සඳහා එය උපයෝගී කරගත් බව හඟවන්නට ගත් උත්සහයක් විය හැක. මෙවැනි ගල් ආයුධයක් ශ්රී ලංකාවේ සෙසු ප‍්‍රාකෘතික ශෛල සිතුවම් අතර දැකගත නොහැක. කන්දේගම කන්ද ගල් ගේ සිතුවම ඊටම ආවේණික ලක්ෂණයන්ගෙන් යුක්ත ගුණයක් උරුමකරගෙන සිටී.
1. සිතුවම තුළින් පර්යාවලෝකනය පිළිබද අදහස මතුකර ගත හැකිවීම
2. නිර්වාචික නිර්මාණශීලී සන්නවේදනයෙන් පොහොසත් සිතුවමක්වීම
3. නිශ්චිත ඉසව්වක් තුළ රූප සංරචනයක් දැකගත හැකිවීම
4. ශ්රී ලාංකේය ප්රාග් මානවයාගේ උසස් පරිකල්පන ශක්තිය විදහාපාන සිතුවමක්වීම
5. ඉන්දියාවේ බිම්බෙත්කා හා ඕස්ටේ‍්‍රලියාවේ කාන්හැම් ප‍්‍රදේශයේ ප‍්‍රාකෘතික ශෛල සිතුවම් වල සතෙකුගේ අභ්‍යයන්තර ඉන්ද්‍රියන් දැක්වීමත් යුරෝපයේ දී පරිසරයෙන් ව්‍යුක්ත කරගත් පරිපුර්ණ සතෙකු දැක්වීමත් ඒ ඒ ප‍්‍රදේශ වලට අනන්‍ය ලක්‍ෂණ වේ. ඒ අනුව, ස්වාභාවික පරිසරයක සතෙකු සිටින ආකාරය දැක්වීම කන්දේගමකන්ද ගල් ගේ සිතුවමටම අනන්‍ය වූ ලක්‍ෂණයකි. දුරස්ථ හා සමීප බව මතුකිරිමට වර්ණ පර්යාවලෝකනය සිතුවම තුළ භාවිත කර තිබේ. ශ්රී ලංකාවේ සෙසු ප‍්‍රාකෘතික ශෛල සිතුවම් ඇදී මානවයාට වඩා ප‍්‍රකාශනාර්ථයෙන් පොහොසත් මානවයෙකු ඇදී සිතුවමක් බව උපකල්පනය කළ හැක. මේ පිළිබඳ වැඩිදුර අධ්‍යයන සිදුකෙරෙමින් පවති.
ලෝකයේ බොහෝ ප‍්‍රාකෘතික ශෛල චිත‍්‍ර පවතින ස්ථානය වල මානව හෝ සත්ත්වයන්ගේ සැකිලි රූප (Stick Figars) හමු වේ. සංකීර්ණ හැඩතලයක මුලික සැකිල්ල ඇඳිමේ ශිල්පීය ඥානය සෑම ප්රාග් මානවයෙක් තුළම තිබුණ බව සනාථ වේ. එයට කන්දේගම කන්ද ගල් ආවරණය තුළ ඇති කුරුටු මානව රූපය ද සාක්‍ෂි සපයයි. මෙම සිතුවම් නිර්මාණ සඳහා භාවිත ශිල්ප ක‍්‍රමය වනුයේ ද උත්කී්රණ ශිල්ප ක‍්‍රමයයි.
ස්තූතිය
- විහාරාධිපති පුජ්‍ය මාවනැල්ලේ සිරසාලංකාර හිමි, කන්දේගම ධනංජය රජමහවිහාරය.
- කථිකාචාර්ය චන්දිමා නිශ්ශංක, ජනසන්නිවේදන අධ්‍යයනාංශය, කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලය, කැලණිය.
- කථිකාචාර්ය සුදර්ශන බණ්ඩාර, ලලිතකලා අධ්‍යයන අංශය, පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලය, පේරාදෙණිය.
- කථිකාචාර්ය චන්දිම අඹන්වල, පුරාවිද්‍යා හා උරුම කළමනාකරණ අධ්‍යයන අංශය, ශ්රී ලංකා රජරට විශ්වවිද්‍යාලය, මිහින්තලේ.
- මහින්ද කරුණාරත්න, මුහුදු පුරාවිද්‍යා ඒකකය, මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල, ගාල්ල.
- අමිල ජයසූරිය, ස්වාධීන රූපවාහිනි සේවය.
ආශ‍්‍රිත ග‍්‍රන්ථ
- දයානන්ද බිනරගම (1999), ශ්රී ලංකාවේ ප‍්‍රාථමික චිත‍්‍ර කලාවෙන් සම්භාව්‍ය චිත‍්‍රකලාවට පිවිසිම, සංස්කෘතික පුරාණය, 3 වැනි වෙළුම 1999 ජනවාරි – මාර්තු සංස්කෘතික ති‍්‍රකොණය, පිටුව 45.
- පියදාස රෝහන ලක්‍ෂ්මන් (1998). සන්නිවේදන විමර්ශන, මාධ්‍ය හා සංවර්ධනය පිළිබඳ කේන්ද්‍රය.
- මහේන්ද්‍ර සුනන්ද (2007). සන්නිවේදන ගවේශන, කොළඹ, ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ.
- මහෙන්ද්‍ර සුනන්ද (1999) සන්නිවේදන ක්ෂේත්රය හා ජනසන්නිවේදනය, කොළඹ, ගොඩගේ.
- විජේසේකර නන්දදේව (2003). වැද්දන්ගේ විකාශන ක‍්‍රමය, කොළඹ, සංස්කෘතික කටයුතු අමාත්‍යාංශයේ ප‍්‍රකාශන.
- ඤණරතන හිමි වලස්වැවේ සංස්. ඩබ්.එම්.ජි. සුදර්ශන බන්ඩාර., (2007). ශි‍්‍ර ලංකාවේ ප‍්‍රාකෘතික ශෛල චිත‍්‍රකලාව, සම්භාෂා,15 වැනි කලාපය, අධ්‍යපන අමාත්‍යංශයේ පිරිවෙන් අධ්‍යපන ශාඛවේ ප‍්‍රකාශන.
- Bahn Paul G. (1998), Prehistoric Art, Cambridge University Press.
- Bell H.C.P. (1904), Annual Report 1896 “Archaeological Survey of Ceylon, North –Central, Sabaragamuwa And central provinces, Government printer, Ceylon Introdution
- Deraniyagala P E P (1954) Stone Age Ceylon, Journal Of the Royal Asiatic Society ( Ceylon Branch) New Series, Governmennt Printers, Colombo
- Lorblanchest Michel., (1992). Rock Art in the Old World, Indira Gandhi National Centre for the Arts.
- Nandadeva, B.D., (1981). Rock Art of Sri Lankan, Journal of Humanities and Social Sciences Of the University of Kalaniya, Vol : VII and VIII
- Nandadeva Wijesekara, (1964). Vaddas in Transition .M D Gunasena & Co Ltd Colombo
- Senaka Bandaranayake., (1986) The Rock & Wall Paintings of Sri Lanka p 9
- B.D. Nandadeva, 1986 Rock Art Sites of Sri Lanka : a Catalogue” , Ancient Ceylon, No 7 ed & Published The Commissioner Of Arachaeolgy Department of Archaeology, Colombo
- Sunil Goonasekara, (1991). George Keyt Interpetations, Institute of Fundamental Studies, Hantana, Kandy.